اسکرچ Scratch

زبان کدنویسی اسکرچ چیست؟

اسکرچ، کدنویسی تصویری یا بلوک‌بندی شده است که در سال 2007 به طور رسمی و کاملاً رایگان توسط آزمایشگاه رسانه‌ای MIT  رونمایی شد و منحصراً برای کوکان 8 الی 12 (یا حتی 16) سال برنامه‌ریزی‌شده بود. تنها کاری که برای برنامه‌سازی اسکرچ لازم دارید، درگ و دراپ (drag & drop) است. در واقع پایه این زبان الهام گرفته از لگو بازی کودکان بود که بتوان از طریق آن، روشی کاملاً قابل فهم و تصویری برای توسعه انواع نرم‌افزارها ارائه کرد. البته در حال حاضر نسخه‌ای به نام scratch Jr نیز قابل‌دسترس است که برای کودکان با سن کمتر (حدود 4 الی 7 سال) در نظر گرفته شده است. 

این یعنی کودکان شما از سن پایین می‌توانند به طور حرفه‌ای برنامه نویسی کنند! البته این را هم بگوییم که وقتی می‌گوییم این زبان منحصراً برای کودکان طراحی شده است، بدان معنا نیست که بزرگسالان نمی‌توانند از آن بهره ببرند بلکه کم نیستند بزرگسالانی که به‌تازگی قصد یادگیری برنامه نویسی را دارند و انتخاب اسکرچ می‌تواند بسیار به رشد این افراد کمک کند. به بیان واضح‌تر، ویژوال یا تصویری بودن محیط کار برنامه اسکرچ آن را به فضایی قابل انعطاف برای هر سن و سالی تبدیل کرده است. 

فارغ از توضیحات فوق، اجازه دهید کمی عمیق‌تر به خود واژه اسکرچ نیز بپردازیم. Scratch در زبان انگلیسی به معنای سرهم کردن هر چیزی که در دسترس است که از قضا این سرهم کردن، خروجی با کیفیتی هم دارد. به کاری دی جی (DJ)ها نیز انجام می‌دهند اسکرچ می‌گویند. شاید نام این زبان هم برگرفته از این دو مفهوم باشد.

هر آنچه راجع به زبان برنامه‌ نویسی اسکرچ باید بدانید!

در دنیای دیجیتال، ظهور زبان‌های جدید برنامه ‌نویسی امری است بسیار کارامد که هر عاشق کدنویسی را به خود جذب می‌کند. تفاوتی ندارد که در چه سنی هستید، اگر به کدنویسی علاقه‌مند باشید، حتما راهی برای پرورش علاقه‎‌تان وجود خواهد داشت. یکی از زبان‌های برنامه ‌نویسی که چند سالی است مورد استقبال قرار گرفته و به صورت اختصاصی برای کودکان طراحی شده است، زبان برنامه‌ نویسی اسکرچ است که باعث شکوفایی استعدادهای کودکان و نوجوانان می‌شود.  

شعار و هدف اسکرچ چیست؟

رهبر تیم اسکرچ، آقای  Mitchel Resnik عمیقاً معتقد بود که ذهن خلاق کودکان باید تا جای ممکن پرورش یابد تا آینده‌ای هرچه بهتر در انتظار آن‌ها باشد. ازاین‌رو شعار و هدف اصلی راه‌اندازی و عرضه اسکرچ به بازار را در این سه کلمه خلاصه کرد:

"Imagine, Program & share" که به معنای "تصور کن، برنامه نویسی کن و به اشتراک بگذار" می‌باشد. رکن اصلی کار با اسکرچ استفاده از قدرت بی‌نهایت تخیل و تصور کودکان است که در کمتر مدرسه‌ای به پرورش آن پرداخته می‌شود. از سوی دیگر بسیاری از کودکان ترجیح می‌دهند بازی‌ای را داشته باشند که خود خالق داستان آن هستند و در نهایت، تشویق کودکان به اشتراک‌گذاری و نشر برنامه‌های خود، احساس تعامل و رقابت را بین آن‌ها افزایش می‌دهد. این سه اصل را می‌توان اهداف اسکرچ دانست. 

کاربردهای اسکرچ

در اینکه اسکرچ به نوبه خود زبان موفق و قدرتمندی است شکی نیست اما طبیعتاً نمی‌توان کاربردی بودن آن را به نسبت ابر زبان‌هایی چون جاوا و پایتون، مقایسه کرد. عموماً کاربرد اسکرچ در موارد زیر قابل‌مشاهده است:

1.        ساخت بازی‌های ساده، جذاب، آموزشی، سه‌بعدی، استراتژیک و... که همگی به هوش کودک کمک می‌کنند. (ساخت بازی ماشینی با اسکرچ، ساخت بازی ماینکرفت با اسکرچ و... از محبوب‌ترین انواع بازی به کمک اسکرچ می‌باشد.)

2.        ساخت ماشین‌حساب و نرم‌افزارهای محاسباتی که به تقویت ریاضیات کمک می‌کند.

3.        برنامه نویسی ربات و تعریف دستورات ادراکی برای رباط‌ها

4.        پروژه‌های برنامه نویسی کوتاه‌مدت با اهداف محدود و تعریف شده

5.        و...

آیا با اسکرچ می‌توان درآمد داشت؟

اساسی‌ترین سؤالی که ممکن است در این حوزه پیش بیاید این است که آیا اسکرچ درآمدزا است؟ پاسخ روشن است! بله. اما مهم‌ترین سرمایه‌ای که این زبان برنامه‌سازی برای شما به بار خواهد آورد، آینده فوق‌العاده‌ای است که برای کودکانتان رقم خواهد خورد. کم نیستند کودکانی که در همین ایران خودمان، از طریق ساخت بازی‌های خلاقانه و فروش آن به‌صورت اختصاصی یا گسترده، درآمد خوبی کسب کرده‌اند.

فقط به یاد داشته باشید که اگر پروژه یا برنامه ساخته‌شده‌تان را روی سایت اسکرچ منتشر کنید، دیگران اجازه دارند از آن استفاده کامل داشته باشند. پس اگر به فکر فروش برنامه‌های اسکرچ خود هستید، بهتر است آن را از حالت انتشار خودکار بر روی وب‌سایت اسکرچ، خارج نمایید. 

غیر از این، کودکان با یادگیری تمام فوت و فن‌های این زبان جذاب می‌توانند نسبت به آموزش آن اقدام کنند که این مسئله خود باعث درآمدزایی است. اما خب اصل اساسی و اولین قدم برای کار با اسکرچ، یادگیری آن است. ازاین‌رو باید بدانید آموزش اسکرچ به‌صورت اصولی و کاربردی چگونه است و از کجا می‌توان آن را پیدا کرد؟

آموزش اسکرچ

ما در مکتب‌خونه، تمام تلاش خود را کرده‌ایم تا مدرسان کم‌نظیر حوزه‌های مختلف را برای شما عزیزان گرد هم آوریم تا قدمی مثبت در مسیر رشد و پیشرفت شما به‌حساب بیاییم. ازاین‌رو، آموزش اسکرچ به‌صورت کاملاً کاربردی و از صفر تا صد برای شما طی دوره‌های اسکرچ که در وب‌سایت رسمی مکتب‌خونه تعریف شده است، در دسترس قرار دارد. 

البته که یادگیری این زبان برنامه‌سازی کودک پسند از طریق جزوات و درس‌نامه‌ها مهم است، تجربه و خلاقیت می‌تواند تأثیر بی‌نظیری در پیشرفت و تولید برنامه‌های پرطرف‌دار، داشته باشد. هر چه برنامه‌سازی و تمرین بیشتری روی اسکرچ انجام شود، مسلماً خروجی باکیفیت‌تری به عمل خواهد آمد. 

اگر تصمیم خود را برای یادگیری اسکرچ گرفته‌اید، کافی است محیط کار آن را روی دستگاه خود نصب‌کرده و آموزش‌های لازم را آغاز کنید تا به‌سرعت به یک برنامه‌نویس کامپیوتر موفق تبدیل شوید. برای این کار به چه سیستم و دستگاهی نیاز دارید؟ این مبحثی است که می‌خواهیم به آن پاسخ دهیم!

پلتفرم‌های نصب اسکرچ – سیستم موردنیاز کار با اسکرچ

ازآنجایی‌که این زبان برنامه نویسی شامل افراد بیشتری نسبت به سایر زبان‌ها می‌شود، طبیعی است که دسترسی آن در دستگاه‌ها و سیستم‌های بیشتری امکان‌پذیر باشد به‌طوری‌که کودکان بتوانند به‌راحتی از طریق تبلت و گوشی نیز آموزش برنامه اسکرچ و پیاده‌سازی بلوک‌ها باشند؛ بنابراین شما می‌توانید محیط کار اسکرچ را به‌راحتی روی دسکتاپ، لپ‌تاپ، تبلت و گوشی‌های اندرویدی نصب و یا از طریق مرورگرهای خود به نسخه آنلاین آن دسترسی داشته و استفاده نمایید. 

این نکته را به یاد داشته باشید که بهترین راه دانلود اسکرچ و برنامه نویسی به‌صورت آفلاین، استفاده از وب‌سایت رسمی اسکرچ و نصب آخرین نسخه به‌روز شده می‌باشد. شما به‌راحتی می‌توانید:

1.        اسکرچ برای کامپیوتر

2.        اسکرچ برای اندروید

3.        اسکرچ برای آیفون (نسخه وب)

4.        اسکرچ برای مک او اس

5.        اسکرچ برای ویندوز

6.        اسکرچ برای تبلت اندرویدی

7.        اسکرچ برای تبلت ای او اس 

برای خود دانلود و نصب‌کرده و برنامه نویسی را شروع کنید. 

نسخه‌های مختلفی که تاکنون منتشر شده

درست است که این محیط برنامه نویسی در سال 2007 به طور رسمی منتشر شد، اما آغاز فعالیت آن یعنی نسخه scratch 1 به سال 2003 برمی‌گردد. پس از اینکه در سال 2007، همین نسخه در دسترس عموم قرار گرفت، اولین آپدیت آن در سال 2013 با نام scratch 2  به بازار عرضه شد. در این نسخه علاوه بر این‌که باگ‌های مربوط به نسخه‌های ترجمه شده رفع شده بود، نسخه آنلاین یا همان تحت وب نیز عرضه شد تا کاربران بیشتری بتوانند به‌راحتی با آن کار کنند. 

اما مهم‌ترین و پرسروصداترین نسخه اسکرچ که به scratch 3 معروف است در اوایل سال 2019 معرفی شد که به دلیل استفاده از کتابخانه‌های جاوا اسکریپت (Java Script) قدرت آن دوچندان شد. تا به امروز که در اواسط سال 2021 هستیم، نسخه جدیدتری از این زبان برنامه نویسی جذاب و دوست‌داشتنی منتشر نشده و به‌محض انتشار نسخه جدید، از همین رسانه به شما عزیزان اطلاع‌رسانی خواهد شد. بی‌شک همه ما منتظریم ببینیم در آپدیت بعدی، چه ویژگی‌های منحصربه‌فرد دیگری به نرم‌افزار اسکرچ افزوده می‌شود. 

زبان‌های کار با اسکرچ

ازآنجایی‌که اکثر کودکان در سنین پایین زبانی جز زبان مادری خود را نمی‌دانند، اسکرچ برای تحت تأثیر قراردادن بیشتر کودکان، آن را به زبان‌های زیادی از جمله فارسی ترجمه کرد. همچنین این محیط به زبان‌های انگلیسی، عربی، چینی و بیش از 40 زبان دیگر جزو زبان‌های کار با اسکرچ قابل‌دسترس است. البته که شاید نسخه فارسی به حد انتظار روان نباشد، اما بهتر از این است که کودک با زبانی کار کند که آشنایی ندارد. 

چه زبانی مشابه اسکرچ است؟

                        
با اینکه زبان‌های دیگری چون blockly خدماتی مشابه با اسکرچ ارائه می‌دهند، هنوز هیچ محیط و زبانی نتوانسته است روی دست اسکرچ بیاید. چراکه میلیون‌ها پروژه ساخته شده بر روی وب‌سایت رسمی اسکرچ قرار دارد و همین امر موجب می‌شود ایده گرفتن برای توسعه برنامه‌ها افزایش یابد. از سوی دیگر، به دلیل محبوبیت بالای این زبان برنامه نویسی، آموزش اسکرچ راحت‌تر از هر زبان مشابهی قابل دریافت است. 

سؤالات متداول در ارتباط با برنامه نویسی  scratch

آیا باید حتماً اسکرچ را نصب کنم؟

خیر. شما می‌توانید از نسخه آنلاین و وب اسکرچ استفاده کرده و یا برای برنامه نویسی آفلاین، اسکرچ را دانلود و نصب نمایید. جالب است بدانید که می‌توانید با یک حساب کاربری هم‌زمان در هر دو نسخه فعالیت کنید. 

قدم بعد از آموزش اسکرچ چیست؟

کافی است کمی خلاقیت به خرج داده یا برای ایده گرفتن به وب‌سایت scratch.mit.edu مراجعه نمایید تا میلیون‌ها پروژه را مشاهده کنید. این نکته را به یاد داشته باشید که مهم‌ترین اصل در برنامه نویسی، خلاقیت و استفاده از دانش پیشین در عین درنظرگرفتن دانش‌های جدید است. 

در حال حاضر نصب اسکرچ بر روی گوشی امکان‌پذیر است؟

متأسفانه در حال حاضر برای گوشی‌های اندرویدی امکان نصب اسکرچ وجود ندارد. اما اگر می‌خواهید در گوشی خود به محیط اسکرچ دسترسی داشته باشید کافی است از نسخه وب استفاده کنید. اما نصب اسکرچ بر روی تبلت‌‌ها امکان‌پذیر است. 

آیا اسکرچ با لینوکس سازگاری دارد؟

گفته‌های تیم اسکرچ حاکی از این است که به‌زودی امکان دسترسی و دانلود اسکرچ برای لینوکس نیز امکان‌پذیر خواهد بود. 

آیا اسکرچ صرفاً برای بازی‌سازی است؟

هدف اصلی اسکرچ عرضه روشی برای تولید بازی و برنامه‌های کاربردی مختص کودکان بوده و هست اما جالب است بدانید که ساخت انیمیشن با اسکرچ نیز امکان‌پذیر می‌باشد. 

مرورگر موردنیاز برای استفاده از نسخه وب اسکرچ چیست؟ 

کامپیوتر شخصی

·         مرورگر Chrome (63+)

·         مرورگر Edge (15+)

·         مرورگر Firefox (57+)

·         مرورگر Safari (11+)

·         مرورگر اینترنت اکسپلورر قابل‌استفاده نیست.

تبلت

·         مرورگر Mobile Chrome (63+)

·         مرورگر موبایل Safari (11+)

نسخه آفلاین اسکرچ چه حداقل‌های سیستمی می‌خواهد؟

نسخه آفلاین اسکرچ یا همان desktop scratch editor بر روی تمام سیستم‌ها قابل نصب می‌باشد و محدودیتی وجود ندارد. 

آیا بدون ایجاد اکانت می‌توانم با اسکرچ کار کنم؟

بله می‌توانید پروژه جدید بسازید، پروژه‌های دیگران را مشاهده کنید، نظرات و امتیازدهی دیگران به پروژه‌های موجود را بخوانید و ببینید. اما اگر می‌خواهید پروژه‌های خود را ذخیره و به اشتراک بگذارید، برای پروژه‌های دیگر نظر و امتیاز ثبت کنید و به امکانات کامل دسترسی داشته باشید، نیاز است که به‌صورت رایگان حساب کاربری خود را ایجاد کنید. 

جمع‌بندی
در حال حاضر، ما در مکتب‌خونه سعی در جمع‌آوری بهترین و به‌روزترین اطلاعات در ارتباط با آموزش اسکرچ 3 داشته‌ایم که به لطف مدرسان سابقه‌دار موفق به عرضه فیلم آموزش اسکرچ در نسخه‌های مختلف شده‌ایم. فرقی نمی‌کند که آموزش اسکرچ به کودکان مدنظر شماست یا می‌خواهید خودتان برای دست‌گرمی کمی اسکرچ بدانید، مطمئناً آموزش اسکرچ در مکتب‌خونه به شما کمک زیادی خواهد کرد.

کافی است برای آموزش کار با اسکرچ تصمیم بگیرید و بقیه راه را ما برایتان هموار می‌کنیم. البته که برنامه‌سازی در اسکرچ به‌قدری جذاب و لذت‌بخش است که سرعت یادگیری آن را دوبرابر می‌کند. امیدواریم خواندن این مطالب و تهیه دوره‌های آموزشی اسکرچ به شما کمک کرده و به‌زودی شاهد پروژه‌های اسکرچی شما باشیم.