راهنمای استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر به زبان ساده
در دنیای امروز، ارزهای دیجیتال به پدیدهای فراگیر تبدیل شدهاند و افراد زیادی به دنبال راههایی برای کسب سود از این بازار نوظهور هستند. از این رو، یکی از بهترین مسیرهای ورود به این حوزه، آموزش استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر است. در این مقاله از مکتب خونه، به بررسی کامل این موضوع میپردازیم و به شما خواهیم گفت که استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر چه مزایا و معایبی دارد، چه عواملی را باید برای شروع کار در نظر بگیرید و در نهایت، چه ارزهایی برای استخراج با کامپیوتر مناسبتر هستند.
به طور کلی، با مطالعه این مقاله، میتوانید اطلاعات جامعی در مورد استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر به دست آورید و تصمیم بگیرید که آیا این روش برای شما مناسب است یا خیر!
تاریخچه استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر
در سال 2009، استخراج ارز دیجیتال توجه زیادی جلب کرد. در ابتدا، استخراج بیت کوین با استفاده از CPUهای کامپیوترهای شخصی انجام میشد و به عنوان استخراج CPUشناخته میشد. این روش یکی از سادهترین و قابل دسترسترین راههای درآمدزایی بود اما با افزایش محبوبیت بیت کوین و سختی شبکه، این روش به تدریج غیراقتصادی و ناکارآمد شد.
برای رفع این مشکل، استخراج با GPUها آغاز شد. کارتهای گرافیکی قویتر از CPUها بودند و توان پردازش بیشتری داشتند. این امر موجب شد که GPUها ابزار کارآمدتری برای استخراج و سودآوری بیشتر محسوب شوند. GPUها به ماینرها قدرت بیشتری در استخراج میدادند و به عنوان روش مناسبی برای ادامه فعالیت در بازار رو به رشد ارزهای دیجیتال شناخته شدند. این تغییر، به مدل استخراج ارز دیجیتال با ماینر این امکان را داد تا با افزایش سختی شبکه و رقابت بیشتر، همچنان به ماینینگ ادامه دهد و به سودآوری دست یابد.
بررسی امکانپذیری استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر
ممکن است در فضای مجازی آگهیهای گوناگونی مانند استخراج ارز دیجیتال رایگان با موبایل، استخراج ارز دیجیتال با کارت گرافیک شخصی دیده باشید. میزان امکانپذیری این عمل به پارامترهای گوناگونی بستگی دارد و نمیتوان قضاوت کلی داشت. اکنون، برای اینکه خود شما بتوانید میزان امکانپذیری استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر را بسنجید، به معرفی پارامترهای موثر در این عمل میپردازیم:
- ارز دیجیتال مورد نظر: هرچه ارز دیجیتال شما از سختی شبکه و استخراج بالاتری برخوردار باشد، امکان استخراج آن از طریق کامپیوترهای شخصی کاهش مییابد. برای مثال، اگر ارز دیجیتال هدف شما بیت کوین است و قصد دارید به استخراج بیت کوین با کامپیوتر cryptotab بپردازید، باید واقعبین باشید و بدانید که شانس چندانی برای استخراج این ارزها ندارید.
- استهلاک کامپیوتر و هزینه سختافزار: استخراج میتواند فشار زیادی به سختافزار کامپیوتر شما، به خصوص کارت گرافیکی، وارد کند. حتی ممکن است در برخی موارد قطعات کامپیوترتان خراب شده و نیاز به تعویض زودتر از موعد داشته باشند. این امر میتواند هزینههای اضافی برای شما به همراه داشته باشد.
- هزینه برق: میزان مصرف برق در استخراج ارز دیجیتال بسیار بالاست. بنابراین، باید میزان سود خود را با هزینه برق مصرفی سنجید و سپس اقدام کنید. این هزینهها میتوانند سوددهی شما را به شدت تحت تاثیر قرار دهند.
- هزینه اینترنت: برای استخراج ارز دیجیتال، نیاز به پهنای باند و سرعت بالای اینترنت دارید. این امر میتواند منجر به افزایش قابل توجهی در هزینههای اینترنت شما شود که برای رفع این مشکل میتوانید از بستههای اینترنت نامحدود استفاده کنید.
- رقابت: از سال 2009 تاکنون، افراد و شرکتهای مختلفی برای استخراج ارز دیجیتال اقدام کردهاند و استخرهای بزرگ ارز دیجیتال پدید آمدهاند. بنابراین، باید با در نظر گرفتن شرایط و میزان رقابت در ارز مد نظر خود، به استخراج ارز دیجیتال بپردازید.
بنابراین، آینده آموزش استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر را باید با توجه به پارامترهای بالا بسنجید و تمامی چالشهای موجود را پذیرفت. بدین ترتیب، قبل از اقدام به هر کاری در این حوزه، تحقیقات و بررسیهای لازم را انجام دهید تا علاوه بر کاهش ضرر، شاهد سوددهی نیز باشید.
پیشنهاد مطالعه: کیف پول ارز دیجیتال چیست؟ نگهبان امن داراییهای رمزنگاری شما!
نحوه انتخاب بهترین نرمافزار استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر
اگر تمامی موارد گفتهشده در پاراگرافهای قبلی را بررسی کردهاید و اکنون تصمیم قاطعی برای ورود به دنیای استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر دارید، بهتر است با مولفههای انتخاب یک نرمافزار مناسب آشنا شوید. بدین ترتیب، گام اول شما برای انتخاب بهترین نرمافزار، بررسی عوامل تاثیرگذار در فرآیند استخراج است و گام دوم این است که باید از طریق یکی از نرمافزارها نسبت به استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر اقدام کنید.
در این راستا، پارامترهای لازم را برای شما آماده کردهایم و تنها کافیست پس از مطالعه آنها، نرمافزار متناسب با نیازهایتان را بیابید:
1. ارز دیجیتال مد نظر شما:
برنامههای استخراج ارز دیجیتال به دو دسته کلی تقسیم میشوند. از طریق برخی از نرمافزارها میتوان همه یا اغلب ارزها را استخراج کرد و نیازی نیست که برای یک ارز خاص، نرمافزار جداگانهای نصب کنید. بر خلاف این شرایط، برخی از نرمافزارها وجود دارند که تنها میتوانند یک ارز خاص را استخراج کنند. همچنین، الگوریتمهای استخراج نرمافزارها با یکدیگر متفاوت است و باید پیش از نصب برنامه، شرایط لازم را بررسی کنید.
2. سیستم عامل شما:
بسته به سیستمعاملی (ویندوز و لینوکس) که استفاده میکنید، نرمافزارهای مختلفی وجود دارند که باید پیش از نصب آنها از سازگاریشان اطمینان حاصل کنید.
3. قدرت سختافزار:
وابسته به الگوریتم بهکاررفته و شیوه کارکرد نرمافزار، ممکن است برخی از برنامهها با مشخصات سختافزاری شما سازگار نباشند. بنابراین، بهتر است پیش از هر اقدام به نصب، به تطابق مشخصات سختافزاری مثل CPU، GPU و غیره با نرمافزار هدف بپردازید. گفتنی است که استفاده از نرمافزار اشتباه میتواند هزینههای زیادی را برای شما ایجاد کند.
4. سطح تجربه شما:
اگر فردی تازهکار در حوزه استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر هستید، بهتر است با نرمافزاری شروع کنید که رابط کاربری ساده و آسانتری دارد. این اصل به این دلیل است که فرآیند استخراج به خودی خود پیچیدگیهایی دارد و بدقلق بودن نرمافزار نیز میتواند شما را از انجام این کار بازدارد. در شرایط متفاوت، اگر به دنبال ویژگیها و امکانات متفاوت مانند مانیتورینگ پیشرفته، کنترل فن و غیره هستید، باید نرمافزار خاصی را پیدا کنید که با نیازهایتان سازگار باشد.
نکات تکمیلی:
- نرمافزار شما باید با نرخ هش شبکه سازگار باشد و میزان آن کم باشد.
- شرایط نرمافزار در اتصال به کیف پولهای گوناگون را بررسی کنید.
- اگر قصد دارید از طریق استخر استخراج اقدام کنید، باید نرمافزاری را بیابید که به این استخرها متصل شود.
معرفی بهترین نرمافزارهای استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر
در محیط استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر، برنامههای گوناگونی وجود دارند که هر یک ویژگیهای خاصی دارند و میتوانند در شرایط خاصی استفاده شوند. بدین ترتیب، آشنایی با مزایا و معایب این نرمافزارها امری واجب است.
برای رفع این نیاز، محبوبترین نرمافزارها و بهترین سایت استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر را بررسی کردهایم:
1. CGminer
- مزایا:
- رابط کاربری ساده
- پشتیبانی از الگوریتمهای مختلف
- مصرف کم منابع سیستم
- معایب:
- امکانات محدود برای مانیتورینگ و کنترل
- بهروزرسانیهای نامنظم
2. EasyMiner
- مزایا:
- رابط کاربری ساده و مبتدیپسند
- پشتیبانی از انواع سکهها و ارزهای محبوب
- استخراج خودکار به استخرهای استخراج منحصر به فرد EasyMiner
- معایب:
- کارمزد استخراج بالا
- محدودیت در تعداد دستگاههای قابل اتصال
3. MinerGate
- مزایا:
- رابط کاربری جذاب
- استخراج خودکار ارزهای دیجیتال مختلف
- پشتیبانی از استخرهای استخراج محبوب
- معایب:
- کارمزدهای استخراج نسبتا بالا
- محدودیت در تعداد الگوریتمهای پشتیبانی شده
4. GUIMiner
- مزایا:
- رابط کاربری آسان
- پشتیبانی از الگوریتمهای استخراج مختلف
- امکان مانیتورینگ و کنترل پیشرفته
- معایب:
- مصرف منابع سیستم بیشتر نسبت به برخی از نرمافزارهای دیگر
- ممکن است به اندازه برخی از نرمافزارهای دیگر پایدار نباشد
5. XMRig
- مزایا:
- کارآمدی بالا و مصرف کم منابع سیستم
- پشتیبانی از الگوریتم استخراج CryptoNight
- مناسب برای کاربران با تجربه
- معایب:
- رابط کاربری فرماندهی ((CLI پیچیده برای کاربران مبتدی
- نیاز به تنظیمات و پیکربندی دستی
6. Bitminter
- مزایا:
- رابط کاربری گرافیکی کاربرپسند
- استخراج خودکار ارزهای دیجیتال مختلف
- پشتیبانی از استخرهای استخراج محبوب
- معایب:
- کارمزدهای استخراج نسبتاً بالا
- محدودیت در تعداد دستگاههای قابل اتصال
- عدم پشتیبانی از برخی از الگوریتمهای استخراج محبوب
7. BFGMiner
- مزایا:
- کارآمدی بالا و مصرف کم منابع سیستم
- پشتیبانی از طیف گستردهای از الگوریتمهای استخراج
- مناسب برای کاربران با تجربه
- معایب:
- رابط کاربری فرماندهی (CLI) پیچیده برای کاربران مبتدی
- نیاز به تنظیمات و پیکربندی دستی
- عدم ارائه برخی از ویژگیهای موجود در سایر نرمافزارها (مانند استخراج خودکار)
پیشنهاد مطالعه: نحوه انتقال ارز از نوبیتکس به تراست ولت به صورت گام به گام
آموزش استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر
برخلاف پیچیدگی فرآیند کلی ماینینگ، آموزش اسخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر از مسیر هموارتری برخوردار است. برای این منظور کافی است که مراحل زیر را به ترتیب دنبال کنید.
1. انتخاب ارز دیجیتال
اولین گام در آموزش استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر، انتخاب مناسبترین نرمافزار با در نظر گرفتن موارد گفته شده است. همچنین، برای اینکه بتوانید هوشمندانهتر عمل کنید، میتوانید عواملی مانند سودآوری، قدرت پردازش مورد نیاز و سختی استخراج ارز را نیز در نظر بگیرید.
2. ثبتنام و پر کردن مشخصات
پس از انتخاب نرمافزار، در دومین گام از آموزش استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر، کافی است که در پلتفرم موردنظرتان نامنویسی کنید. بدین منظور، به وبسایت یا نرمافزار استخراجی که نصب کردهاید مراجعه کرده و از طریق کلیک بر روی گزینههای ساخت اکانت، به پر کردن مشخصات لازم بپردازید. سپس، ایمیل یا شماره تماس خود را تایید کرده و وارد حساب کاربریتان شوید. در گام آخر، کافی است که مشخصات پروفایل خود را پر کنید و به مرحله بعد بروید.
تنها نکتهای که در این مرحله وجود دارد این است که از یک رمز عبور قوی استفاده کنید و اطلاعات خود را با کسی به اشتراک نگذارید. همچنین، سعی کنید که نرمافزار معتبری را نصب کرده یا آن را از یک منبع مورد اطمینان دانلود کنید.
3. اتصال به استخر استخراج
اگر از استخر استخراج استفاده میکنید، باید آن را به نرمافزار نصب شده متصل کنید. اگر هم به دنبال استخر استخراجی میگردید، میتوانید از طریق جستجو در اینترنت، اطلاعات استخرهای گوناگون را جمعآوری کرده و سپس یکی را انتخاب کنید. برای انتخاب استخر نیز باید آن را از جهات مختلفی مانند اندازه، کارمزد، الگوریتم مورد استفاده و غیره بررسی کرده و از انطباق و سازگاری استخر با نرمافزار، اطمینان حاصل کنید.
برای اتصال به استخر استخراج، باید به وبسایت آن بروید و پس از نامنویسی و تایید ایمیل، اطلاعات مرتبط با استخر را بیابید. این اطلاعات معمولا شامل آدرس IP استخر، پورت و نام کاربری و رمز عبور شما در استخر است. سپس، در این مرحله از آموزش استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر، نرمافزار را باز کرده و به پنل تنظیمات استخر بروید. در آنجا اطلاعات خواسته شده را وارد کرده و ذخیره کنید. اکنون، شما میتوانید با راهاندازی نرمافزار، از مزایای استخر استخراج نیز استفاده کنید.
4. اتصال نرمافزار به کیف پول ارز دیجیتال
در آخرین گام از مراحل آموزش استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر، باید کیف پول خود را به برنامه متصل کنید. اکنون، ممکن است برای شما سوالی پیش بیاید که کیف پول ارز دیجیتال چیست؟
به طور کلی، ارزهای دیجیتال شما در کیف پول ارز دیجیتالتان ذخیره میشود و این کیف پولها شامل انواع مختلفی مانند آنلاین، آفلاین یا کیف پولهای سختافزاری هستند. اگر تازه قصد دارید که کیف پولی را انتخاب کنید، به عواملی مانند امنیت، راحتی در استفاده یا برداشت و دسترسی نیز توجه کافی داشته باشید. برای تسهیل فرآیند آموزش استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر، محبوبترین کیف پولها را در زیر آوردهایم:
- Coinbase
- Exodus
- Ledger Nano S
- Trezor Model One
برای ایجاد کیف پول، به وبسایت یا نرمافزار مربوطه مراجعه کنید و اکانتی را در آنجا بسازید. بسیار توجه داشته باشید که رمز یا عبارت بازیابی خود را در جایی یادداشت کنید تا در صورت نیاز، اکانتتان را دوباره بازیابی کنید.
پس از ایجاد اکانت، به وبسایت یا نرمافزار کیف پول خود مراجعه کرده و آدرس آن را بیابید. این آدرس معمولا یک رشته بلند از کاراکترها است. سپس، نرمافزار استخراج را باز کنید و به تنظیمات کیف پول بروید. آدرس کیف پول خود را در قسمت مربوطه در نرمافزار استخراج وارد کنید (ممکن است نرمافزار از شما بخواهد ارز دیجیتالی که میخواهید استخراج کنید را نیز وارد کنید).
پس از وارد کردن موارد خواسته شده، تنظیمات را ذخیره کرده و نرمافزار را دوباره راهاندازی کنید. اکنون، باید نرمافزار استخراج ارز دیجیتال را به آدرس کیف پول شما انتقال دهد.
نکات تکمیلی:
- با توجه به نرمافزار، استخر و کیف پولی که استفاده میکنید، ممکن است مراحل کمی متفاوتتر از موارد گفته شده باشد.
- حتما پیش از اقدام به استخراج، هزینه و درآمدها را بررسی کنید و تحقیقات لازم را انجام دهید.
- اتصال به استخر استخراج میتواند موفقیت شما را در ماینینگ ارز مد نظرتان افزایش دهد. این اصل از طریق ترکیب کردن قدرت پردازش سیستم شما با سایر استخراجکنندگان رخ میدهد و در نهایت منجر به افزایش شانس یافتن بلوک و کسب سود میشود.
- اگر بعد از مدتی، از نرمافزار بهکار گرفته شده یا سایر عوامل رضایت نداشتید، میتوانید آنها را تغییر دهید و این امر نیاز به کسب تجربه دارد.
- به طور منظم، سود خود را از استخر استخراج برداشت کنید.
- شما میتوانید از طریق نرمافزارهای بالا به استخراج ارز کاسپا با کامپیوتر نیز بپردازید.
پیشنهاد مطالعه: آموزش ساخت کیف پول ارز دیجیتال به صورت گام به گام
معرفی بهترین ارزهای دیجیتال برای استخراج با کامپیوتر
در طول آموزش استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر، باید ارز هدف خود را به هوشمندانهترین شکل انتخاب کنید. از این رو، باید به عواملی مانند قدرت پردازش مورد نیاز، مصرف برق، سودآوری و ثبات قیمتی آن توجه کافی داشته باشید. برای انتخاب بهترین ارز دیجیتال برای استخراج با کامپیوتر خانگی، چندین ارز رایج وجود دارد که میتوانید از آنها استفاده کنید.
استخراج ارز مونرو (XMR)
مونرو یک ارز دیجیتالی است که از الگوریتم CryptoNight استفاده میکند. الگوریتم XMR از مشخصات سختافزاری کامپیوتر و لپتاپهای شخصی پشتیبانی کرده و برای پردازندههای CPU و کارتهای گرافیکی بهینه شده است. همچنین، مونرو دارای نرخ هش ریت نسبتا پایینی است و شما میتوانید با قدرت پردازش کمتر، سکههای بیشتری کسب کنید.
استخراج ارز هون Haven))
یکی دیگر از ارزهای دیجیتال که میتوانید با کامپیوتر شخصی استخراج کنید، Haven است. این ارز از الگوریتم CuckooCycle++ استفاده میکند و مانند مونرو، برای CPUهایی با قدرت متوسط، بهینه شده است. همچنین، این ارز دارای نرخ هش ریت مناسبی است و میتوانید سکههای بیشتری را از طریق کامپیوتر خود استخراج کنید.
استخراج ارز دوج کوین (DOGE)
شاید بتوان دوج کوین را محبوبترین ارز دیجیتالی نامید که میتوانید آن را از طریق کامپیوتر خود استخراج کنید. اغلب متخصصان و تولیدکنندگان محتوا در طول آموزش استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر، فرایند را از طریق دوج کوین آموزش میدهند. این ارز از الگوریتم Scrypt استفاده میکند و یکی از مناسبترین انتخابها برای ماینینگ است.
استخراج ارز زی کش (Zcash)
بر خلاف سایر ارزها، ارز دیجیتال Zcash برای پردازندههای GPU بهینه شده اما با این وجود، شما میتوانید آن را از طریق CPU نیز استخراج کنید. همچنین، ارز Zcash از الگوریتم Equihash استفاده میکند و دارای نرخ هش نسبتا بالایی است و قاعدتا شما نیاز به پردازنده قویتری دارید.
ارزهای بالا را میتوان اصلیترین منابع استخراج شمارد اما برای تکمیل بحث، سایر ارزهای دیجیتال که برای استخراج از طریق کامپیوتر به کار میروند را نیز معرفی میکنیم:
1. نروا (XNV)
- الگوریتم: Keccak
- مزایا: سودآوری بالقوه بالا، نرخ هش ریت نسبتاً پایین
- معایب: رقابت بالا، مصرف برق نسبتاً بالا
2. ریون کوین RVN))
- الگوریتم: KawPow
- مزایا: سودآوری بالقوه بالا، جامعه فعال
- معایب: مصرف برق بالا، نرخ هش ریت در حال افزایش
3. اتریوم کلاسیک ETC))
- الگوریتم: Ethash
- مزایا: ارز دیجیتال شناخته شده، جامعه بزرگ
- معایب: رقابت بالا، مصرف برق بالا
4. ورت کوین (VTC)
- الگوریتم: Lyre2v2
- مزایا: سودآوری بالقوه بالا، جامعه فعال
- معایب: نوسانات قیمتی بالا، نرخ هش ریت در حال افزایش
توجه: شما میتوانید در کنار استخراج ارزهای بالا توسط کامپیوتر، به استخراج ارز دیجیتال با موبایل نیز بپردازید. برای یافتن مناسبترین ارزها در این حوزه، میتوانید از طریق محتواهای موجود در اینترنت اقدام کنید.
پیشنهاد مطالعه: آموزش نمودار شمعی ارز دیجیتال به زبان ساده
درآمد استخراج ارز دیجیتال
تاکنون سعی کردیم ابعاد مختلف از کلیات و آموزش استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر را برای شما شرح دهیم. حال تنها یک سوال باقی میماند: آیا استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر به صرفه است؟
برای رسیدن به پاسخ سوالتان باید شرایط خود را از لحاظ نوع ارز دیجیتال هدف، قدرت پردازش کامپیوتر، مصرف برق، نرخ هش، سختی استخراج و فضای رقابتی حاکم بر این حوزه بررسی کنید. پس از بررسی حد سود و ضرر خود، میتوانید درآمدتان را از این کار بسنجید و تصمیمات عاقلانهتری اتخاذ کنید. واضح است که هر چه قدر در این راه حرفهایتر پیش روید و سختافزار قویتری داشته باشید، موفقتر ظاهر خواهید شد و بالعکس. بدین ترتیب، اولویت کار خود را با تحقیق و بررسی این موضوع از ابعاد گوناگون قرار دهید.
جمع بندی
استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر شخصی، فرآیندی جذاب و سودآور است که در سالهای اخیر مورد توجه بسیاری از افراد قرار گرفته است. در این مقاله از مکتب خونه، به بررسی ابعاد مختلف این موضوع، از جمله تاریخچه، نحوه انتخاب نرمافزار، آموزش گامبهگام و معرفی بهترین ارزها پرداختهایم.
علاوه بر این، در فرایند آموزش استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر انتخاب ارز و نرمافزار مناسب، طی کردن صحیح مراحل و در نظر گرفتن صرفه اقتصادی، از عوامل کلیدی در موفقیت این فرآیند هستند. بنابرین، استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر شخصی میتواند به عنوان یک منبع درآمد جانبی یا سرگرمی جذاب، مورد توجه قرار گیرد.
آموزش ارز دیجیتال در مکتب خونه
با رونق بازار ارزهای دیجیتال، فرصتی بینظیر برای شرکت در دورههای آموزش استخراج ارز دیجیتال با کامپیوتر در مکتب خونه به شما پیشنهاد میشود. مکتب خونه با توجه به شرایط فعلی بازار، منابع آموزشی متنوعی را برای دانشجویان فراهم میکند. همچنین، آموزشگاه مکتب خونه در ارائه مدرک و رفع اشکالات میان جلسات آموزشی، با روشهای خاص خود، تجربه لذتبخشتری را برای دانشجویان فراهم میکند.
اگر تمامی مطالب مقاله را مطالعه کرده و علاقهمند به دستیابی تخصص در زمینه استخراج ارز دیجیتال با استفاده از کامپیوتر هستید، میتوانید همین حالا در دورههای آموزش ارز دیجیتال مکتب خونه شرکت کنید.