می‌توان گفت دنیای امروز برمبنای برنامه‌نویسی بنا شده است. در واقع بسیاری از محصولاتی که زندگی ما را راحت‌تر کردهاند از طریق همکاری تیم‌های برنامه نویسی به وجود آمده‌اند. گوگل، اینستاگرام و اسنپ چند نمونه ساده از محصولاتی‌اند که توسط تیم‌های برنامه‌نویسی ساخته شده و به بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی امروز ما بدل شده‌اند. در ادامه با مفهوم گیت هاب چیست آشنا خواهیم شد.
گسترش این کار تیمی در زمینه برنامه‌نویسی، نیاز برای وجود پلتفرم‌هایی با امکان ذخیره و ایجاد تغییرات در کدهای بلند و چندبخشی را گسترش داده است. در حال حاضر ده‌ها پلتفرم کنترل پروژه‌های نرم‌افزاری در سراسر دنیا فعالند که در صدر آن‌ها نام گیت هاب به چشم می‌خورد. در این مطلب می‌خواهیم ببینیم که «گیت هاب چیست»
گیت چیست؟
برای شناخت سایت گیت هاب و ویژگی‌های آن بهتر است ابتدا شما را با مفهوم گیت و اینکه گیت چیست، آشنا کنیم. برنامه‌نویسانی که به صورت تیمی و پروژه‌ای به کد زنی می‌پردازند با این مفهوم آشنا هستند. گیت سیستم کنترل نسخه توزیع شده (Distrubuted Version-Control) است که مسئولیت حفظ و نگهداری سورس کد را بر عهده دارد.
زمانی که چندین برنامه‌نویس روی یک پروژه نرم‌افزاری کار می‌کنند، نیاز به گیت به شدت حس می‌شود. در واقع بدون گیت کار کردن روی پروژه‌های بزرگ و پیچیده عملی نخواهد بود.
اولین نسخه گیت در سال 2005 توسط پدیدآورنده لینوکس ساخته شد و تحول عظیمی را در صنعت برنامه‌نویسی ایجاد کرد. مهم‌ترین امتیازی که گیت به برنامه‌نویسان داد، سازماندهی بهتر تیم‌های نرم‌افزاری و کارآمدی بیشتر برای پروژه‌های بزرگ بود. اساس بسیاری از استارتاپ‌های امروزی بر استفاده از گیت بنا شده و برنامه‌نویسان برای ورود به آن‌ها باید کار با گیت را بلد باشند.
گیت به سرپرست تیم اجازه می‌دهد میزان دسترسی اعضا به بخش‌های مختلف کد را کنترل کرده و برای تغییرات، نسخه‌های آزمایشی تهیه کند. امروزه گیت‌های مختلفی در ایران و جهان مشغول به کار هستند و گیت هاب محبوب‌ترین آن‌هاست. در ادامه قصد داریم با این پلتفرم محبوب بیشتر و دقیق‌تر آشنا شویم.
پیشنهاد مطالعه: آموزش دستورات گیت از ساده تا پیشرفته
گیت هاب چیست؟
یکی از اولین و بزرگ‌ترین پلتفرم‌هایی که برای کنترل ورژن پروژه ساخته شد، «گیت هاب» (GitHub) است. گیت هاب علاوه بر اینکه یکی از بزرگ‌ترین مخازن کد در میان سایر سرویس‌های برنامه‌نویسی محسوب می‌شود، امکانات دیگری را نیز به برنامه‌نویسان ارائه می‌دهد. این شرکت امکان تعامل بهینه با سایر توسعه‌دهندگان و اعضای سازمان برای تکمیل و رفع ایرادات پروژه را ارائه داده و با داشتن جامعه مخاطب بزرگ و فعال، امکان یادگیری و پشتیبانی از سایر افراد را فراهم می‌کند.
این سرویس به کمک زبان‌های برنامه‌نویسی روبی، جاوااسکریپت، Go، پایتون و C++ نوشته شده که هر کدام از این زبان‌ها در بخش‌های گوناگونی از این پلتفرم برای بهبود رابط کاربری، زیرساخت‌های backend، ابزارهای مختلف و قسمت‌های هسته‌ای سیستم به کار رفته‌اند.
گیت هاب سرویس‌های خود را به دو شکل رایگان و پولی عرضه کرده است که برای دسترسی بیشتر به امکانات و ویژگی‌های این پلتفرم، می‌توانید با پرداخت هزینه مشخصی نسخه پولی آن را تهیه کنید.
تاریخچه گیت هاب
در سال 2008، ورژن اولیه گیت هاب توسط تام پرستون ورنر، کریس وانستراث و پیتر دیویس به بازار ارائه شد. گیت هاب در ابتدا یک شرکت مستقل بود اما در سال 2018 توسط مایکروسافت به قیمت 7.5 میلیارد دلار خریداری شد. گیت هاب نقشی مهم را در انقلاب صنعت نرم‌افزار و برنامه‌نویسی ایفا کرد. این پلتفرم بخاطر کاربردهای متنوع و گسترده‌ای که دارد، به ابزاری ضروری برای توسعه‌دهندگان در سراسر جهان تبدیل شده است.
در ادامه مسیر توسعه این شرکت، در سال 2010 نسخه پولی گیت هاب که آن را (GitHub Pro) می‌نامند، در دسترس سازمان‌های بزرگ قرار گرفت. پس از تقاضاهای زیاد برای این نسخه از طرف عموم مردم، در سال 2011 امکان استفاده از گیت هاب پرو برای تمامی کاربران فراهم شد.
گیت هاب در حال حاضر بیش از 83 میلیون کاربر فعال دارد و بیش از 200 میلیون مخزن کد را میزبانی می‌کند؛ بخاطر این اعداد و ارقام می‌توان سرویس گیت هاب را محبوب‌ترین پلتفرم میزبانی کد و کنترل نسخه پروژه دانست.
تفاوت‌های نسخه رایگان و پولی گیت هاب
در میان دو نسخه رایگان و پولی گیت هاب تفاوت‌های عمده‌ای دیده می‌شود که سهم بزرگی از آن به بخش امکانات و ابزارهای گیت هاب تعلق دارد. در ادامه به تفاوت‌های کلیدی میان این دو ورژن اشاره می‌کنیم.
- مخازن خصوصی و عمومی:
- در نسخه رایگان، فقط می‌توانید مخازن عمومی ایجاد کنید که به معنای قابل مشاهده بودن کد شما برای همه است.
- در نسخه پولی، می‌توانید مخازن خصوصی ایجاد کنید که فقط برای اعضای تیم یا افراد مجاز قابل مشاهده است.
- مخازن بزرگ:
- در نسخه رایگان، حداکثر اندازه مخزن 1 گیگابایت است.
- در نسخه پولی، می‌توانید مخازن بزرگ‌تر با حداکثر اندازه 100 گیگابایت در GitHub Pro یا 2 ترابایت GitHub Enterprise ایجاد کنید.
- ویژگی‌های امنیتی: در نسخه پولی، به ویژگی‌های امنیتی اضافی مانند احراز هویت دو عاملی، بررسی کد امنیتی و رمزنگاری قوی‌تر دسترسی خواهید داشت.
- مدیریت و پشتیبانی: در نسخه پولی، به پشتیبانی فنی 24 ساعته و ابزارهای مدیریت اضافی مانند GitHub Insights و GitHub Actions دسترسی خواهید داشت.
- سایر امکانات نسخه پولی:
- GitHub Pages: میزبانی وب‌سایت‌های ایستا از طریق مخازن گیت هاب.
- GitHub Packages: انتشار و مدیریت بسته‌های نرم‌افزاری.
- CodeQL: ابزاری برای یافتن آسیب‌پذیری‌های امنیتی در کد.
- Integrations with other tools: اتصال گیت هاب به ابزارهای مختلف توسعه و مدیریت پروژه.
مخزن کد گیت هاب چیست؟
اگر قصد آشنایی با گیت هاب را داشته باشید، یکی از اولین مفاهیمی که به آن برمی‌خورید مفهوم مخزن (Repository) خواهد بود. ممکن است در مطالب دیگر این مفهوم را تحت عنوان «انبار» یا «منبع» نیز شنیده باشید. در انگلیسی نیز به صورت خلاصه آن را Repo می‌نامند. تمام این نام‌ها به یک آدرس URL در فضای گیت هاب اشاره دارد که پروژه در آن ذخیره شده است.
همچنین، برخی از افراد این پرسش را مطرح می‌کنند که فورک در گیت هاب چیست؟ در پاسخ به این سوال باید گفت (Fork) یا (Branch) نیز به شاخه‌ای از کد شما اطلاق می‌شود که برای ایجاد تغییرات حساس ایجاد می‌کنید. در این حالت، یک شاخه از کد کپی شده و تغییرات بدون صورت گرفتن در منبع اصلی، روی آن صورت می‌گیرند. ویژگی Forking یک کاربرد دیگر نیز دارد. یک برنامه‌نویس می‌تواند با گرفتن یک انشعاب (شاخه) از کد برنامه‌نویس دیگری، برنامه جدیدی بر آن اساس بسازد. در صورتی که کد اصلی تغییر پیدا کند این تغییر در کدهایی که بر اساس آن نوشته شده‌اند نیز اعمال خواهد شد. لازم به ذکر است این فعالیت در گرو اجازه صاحب کد اصلی خواهد بود.
در صورتی که صاحب کد اجازه‌ی استفاده از آن را به دیگر توسعه‌دهندگان بدهد، آن‌ها می‌توانند با استفاده از این کد یا بخشی از آن برنامه‌های جدید بسازند. این فعالیت‌ها در صفحه اول اکانت گیت هاب هر دو طرف ثبت خواهد شد. گیت هاب برای برنامه‌نویسان فراتر از یک گیت ساده است. تمام گیت‌های موجود یک سری امکانات را به کاربر ارائه می‌کنند اما گیت هاب توانسته است گوی سبقت را از رقیبان برباید. در ادامه علت این اتفاق را بررسی خواهیم کرد.
پیشنهاد مطالعه: آموزش گیت به زبان ساده + مراحل کامل نصب و راه اندازی
امکاناتی همچون شبکه های اجتماعی
گیت هاب شبیه یک شبکه اجتماعی مخصوص برنامه‌نویسان است. این پلتفرم فراتر از یک مخزن کد عمل کرده و می‌تواند رزومه‌ی آنلاین و به‌روز آن‌ها باشد. در صفحه گیت هاب هر فرد، تمام پروژه‌های او و تمام مشارکت‌های او در دیگر پروژه‌ها به نمایش درمی‌آیند. همچنین اگر کد شما باعث به‌وجود آمدن یک کد دیگر بشود، امکان دیدن آن برای دیگران وجود دارد. از این طریق برنامه‌نویسان می‌توانند فعالیت‌های خود را به صورت آنلاین ثبت کنند.
امکان بحث در مورد کدها و تغییرات ورژنهای مختلف آن‌ها نیز در گیت هاب وجود دارد. شما با باز کردن هر منبع کد، مجموعه‌ای تغییرات ایجاده شده، ورژنهای مختلف، برنامه‌نویسان مشارکت کننده و نظرات دیگر برنامه‌نویسان را مشاهده کنید. وجود این امکانات در کنار رابط کاربری روان و آسان، گیت هاب را به یکی از بهترین گزینه‌های موجود بین رقیبانش بدل کرده است. اما این رقیبان کیستند؟ آیا در تمام زمینه‌ها از گیت هاب ضعیف‌ترند؟
رقبای گیت هاب
وابسته به تعداد و نوع پروژه، بودجه شما، سطح تجربه‌تان در حوزه برنامه‌نویسی و نیازهای شما، پلتفرم‌های گوناگونی در صنعت نرم‌افزار و برنامه‌نویسی وجود دارند. گیت هاب یکی از آن پلتفرم‌هایی است که کاربرد وسیع و گسترده‌ای دارد که می‌تواند برای هر پروژه، هر فردی و بسته به هر نیازی، کاربرد داشته باشد. همچنین، محبوبیت بالای گیت هاب باعث شده تا بسیاری از افراد با رقبای این پلتفرم غریبه باشند. اما باید بدانید که گیت هاب رقبای زیادی دارد و این رقبا در سال‌های اخیر خود را به جایگاه گیت هاب نزدیک کردهاند. در واقع بعضی از این رقبا برتری مخصوص به خود را در یک یا چند جنبه نسبت به گیت هاب ایجاد کردهاند. در ادامه ده رقیب برتر گیت هاب را مشاهده می‌کنید:
- GitLab
- Microsoft Team Foundation Server
- BitBucket
- Phabricator
- Assembla
- CircleCI
- Jenkins
- BeansTalk
- Gerrit
- SourceForge
تفاوت گیت لب با گیت هاب چیست؟
یکی از مهم‌ترین رقبای گیت هاب در میان سیستم‌های کنترل ورژن، گیت لب است. این پلتفرم در سال‌های اخیر در حال تلاش برای دستیابی به سهم بیشتر از بازار و کنار زدن گیت هاب است. بهترین امتیازی که در مورد گیت لب از آن یاد می‌شود، امکانات بیشتر در نسخه رایگان است. بسیاری از امتیازات گیت هاب پس از ثبت اکانت پولی برای شما قابل استفاده خواهند بود. به عنوان نمونه، ساخت یک سورس کد خصوصی در گیت لب رایگان است اما برای انجام این کار در گیت هاب، باید نسخه پولی آن را تهیه کنید.
در گیت لب علاوه بر کمتر بودن محدودیت نسخه رایگان، امکان کار با سطح دسترسی افراد مختلف نیز با جزییات بیشتری وجود دارد. کسانی که با گیت هاب کار می‌کنند تنها می‌توانند به افراد از بین امکان خواندن یا خواندن و نوشتن یکی را بدهند در حالی که در گیت لب می‌توان سطح دسترسی افراد مختلف به بخش‌های کد را با توجه به نقششان در تیم تعیین کرد.
پیدا کردن مشکلات کد
در مورد پیدا کردن مشکلات کد، هر دو پلتفرم امکانات خوبی را در اختیار تیم‌های نرم‌افزاری قرار داده و از این لحاظ وجه مشترک بسیاری دارند. اما اگر بخواهید یک پلتفرم را برای انجام این کار انتخاب کنید، گیت هاب گزینه هوشمندانه‌تری است. یکی از مهم‌ترین مزایایی که گیت هاب نسبت به گیت لب دارد، داشتن جامعه مخاطب گسترده‌تر و کاربران بیشتر است. اگر شما بخواهید ایرادات و اشکالات پروژه خود را به کمک سایر برنامه‌نویسان رفع کنید، انجام این پروسه در گیت هاب به مراتب با سرعت بیشتری رخ می‌دهد. هرچند، شما در هر کدام از این دو پلتفرم، می‌توانید مشکلات کد خود را در محیطی گرافیکی یافته و پس از ثبت، آن را بر عهده یکی از اعضای تیم بگذارید. امکان نوشتن توضیحات و عنوان مشکل نیز برای شما وجود خواهد داشت.
گیت لب از لحاظ سازگاری با دیگر گیت‌ها بسیار قوی عمل می‌کند. شما چه بخواهید کد خود را برای استفاده در گیت‌های دیگر Export کنید و چه بخواهید کدهای پلتفرم دیگری را جهت استفاده Import نمایید، گیت لب گزینه بهتری نسبت به گیت هاب خواهد بود. گیت هاب از کار بر روی یکپارچه شدن با دیگر سیستم‌ها سرباز زده و قصد دارد یکه‌تاز بازار باشد. گیت لب در طرف مقابل به آرامی و با ایجاد برتری در زمینه‌هایی که مورد سهل‌انگاری گیت هاب واقع شده‌اند، به سمت جایگاه این برند در بازار قدم برمی‌دارد. تکیه زدن بر صدر بازار در سال‌های آینده توسط گیت لب دور از ذهن نیست.
آموزش ابتدایی کار با گیت هاب
برای شروع کار و ورود به گیت هاب، تنها کافیست وارد سایت گیت هاب شده و اکانت گیت هاب خود را بسازید. پس از تایید ایمیل وارد صفحه پنل کاربری خود خواهید شد. در بالای این صفحه سمت راست یک علامت جمع + وجود دارد که برای ایجاد پروژه یا مخزن کد جدید است. همچنین می‌توانید مخازن کد خود را import کرده روی آن‌ها کار کنید. امکان ثبت تیم یا شرکت نیز در این بخش وجود دارد.
اگر روی New Repository کلیک کنید با این صفحه روبرو خواهید شد.
در این صفحه علاوه بر نام‌گذاری و درج توضیحات برای مخزن کد یا سورس کدتان، عمومی یا خصوصی بودن آن، نام صاحب و فایل‌های مربوطه (مثل لایسنس) را مشخص می‌کنید. برای اکانت‌های رایگان در گیت هاب تنها امکان ساخت سه مخزن خصوصی کد وجود خواهد داشت. در انتها کلیک سبزی که پایین صفحه است را بفشارید و سورس کد خود را نهایی کنید.
پیشنهاد مطالعه: آموزش نصب git بر روی لینوکس
ایجاد تغییرات در سورس کد
یکی از بهترین ویژگی‌های گیت هاب، امکان Branching برای اعمال تغییرات حساس در کد است. پیشتر گفتیم که در این روش، یک کپی از کد برای ساخت ورژن آزمایشی در اختیار برنامه‌نویس قرار می‌گیرد. برای انجام این کار روی پروژه خودتان کافیست به صفحه سورس کد ایجاد شده رفته و در صدر لیست فایل‌ها روی زبانه کلیک کنید. در بخشی که پیش روی شما قرار می‌گیرد اسم Branch خود را نوشته و ثبت کنید. حالا شما یک نسخه اصلی و یک کپی از کد دارید که می‌توانید بدون ترس از خراب شدن کد اصلی، تغییرات مورد نظرتان را روی انشعاب(Branch) ایجاد شده اعمال نمایید.
برای انجام این تغییرات بر روی آیکون مداد کلیک کنید تا کد باز شود. حال می‌توانید تغییر مورد نظر را ایجاد کنید. مثلا یک خط را پاک کرده یا چند خط اضافه کنید. به این کار Commit گفته می‌شود. هر تغییرCommit) ) نیازمند یک توضیح نیز هست. شما باید علت اعمال تغییر را برای دیگر اعضای تیم توضیح بدهید تا از این طریق از گیج شدن آن‌ها در هنگام بررسی هزاران خط کد جلوگیری کنید.
در پایین صفحه دکمه‌ی Commit Changes وجود دارد که با کلیک روی آن، تغییرات مورد نظر اعمال خواهند شد. بالای این دکمه نیز دو گزینه وجود دارد که در صورت انتخاب اولی، تغییر در انشعاب موجود ذخیره شده و در صورت انتخاب دومی، تغییر در یک انشعاب جدید قرار گرفته و درخواست Pull برای صاحب اصلی کد ارسال می‌شود. با انتخاب گزینه دوم تغییرات پس از تایید سرپرست تیم یا صاحبان کد اعمال خواهد شد.
Pull Requests
یکی از بهترین کاربردهای گیت هاب در زمینه امکان مشارکت برنامه‌نویسان از سراسر دنیا در یک پروژه اوپن سورس و بهبود آن است. برنامه‌نویسان می‌توانند با ارسال درخواست Pull تغییر مورد نظر خود را به اطلاع صاحبان کد برسانند. اگر این درخواست مورد قبول واقع شود این مشارکت به صورت رزومه در صفحه برنامه‌نویس ثبت خواهد شد.
صاحب سورس کد می‌تواند در صورت نیاز، کد نوشته شده را با کد اصلی خود ادغام ((Merge نماید. امکان بحث در مورد تغییرات مختلف و تبادل نظر نیز برای تمام توسعه‌دهندگان فراهم خواهد بود. بهترین ویژگی‌های گیت هاب همین از بین بردن مرزها برای برنامه‌نویسان و امکان همکاری و تبادل نظر از سراسر دنیا است.
معایب گیت هاب
هر چند که گیت‌هاب یکی از بهترین انتخاب‌ها برای کنترل نسخه پروژه است و مزایای بسیاری دارد، اما هر پدیده‌ای معایبی را نیز شامل می‌شود. معایب گیت‌هاب بسته به عوامل ظاهری و عوامل فنی متغیرند که در ادامه برخی از آن‌ها را بیان کرده‌ایم.
- محدود بودن امکانات در نسخه رایگان
- محدودیت در دسترسی به مخازن خصوصی
- رابط کاربری پیچیده برای افراد مبتدی
- وابستگی شدید به جامعه کاربری خود
- عدم وجود برخی از ویژگی‌ها و امکانات مهم
- مشکلات ادغام با برخی از ابزارها
کلام آخر
کار با گیت‌های مختلف در دنیای امروز و به‌خصوص در اکوسیستم کسب‌وکارهای الکترونیک، به بخشی جدایی‌ناپذیر تبدیل شده است. در این میان ابزارهای مختلفی در راستای عملکرد گیت شکل گرفته‌اند. خاص بودن سایت گیت هاب به علت ارائه فضایی است که در آن برنامه‌نویسان می‌توانند به انتقال تجربه پرداخته و در پروژه‌های یکدیگر مشارکت کنند.
این مشارکت‌ها در صفحه‌ی آن‌ها نیز ثبت شده و به نوعی رزومه آنلاین برنامه‌نویسی آنان خواهد بود. اگرچه در سال‌های اخیر رقبای جدی و قدرتمندی برای گیت هاب پیدا شده‌اند، این سایت همچنان در صدر توجهات قرار داشته و افراد زیادی جهت کار یا یادگیری از آن استفاده می‌کنند. امیدواریم تا به اینجا مفهوم گیت هاب چیست را به خوبی به شما منتقل کرده باشیم.
آموزش صفر تا صد گیت هاب با مکتب خونه
هر توسعه‌دهنده مبتدی و با تجربه، برای پیشرفت در اکوسیستم برنامه‌نویسی و برقراری تعامل بهتر با سایر افراد، باید نحوه کار با انواع ابزارها را بیاموزد. یکی از ابزارهایی که تسلط بر آن الزامی است، پلتفرم گیت هاب است. حال که آشنایی اولیه را با این پلتفرم دارید و قصد دارید نحوه کار با آن را یاد بگیرید، می‌توانید از طریق دوره‌های مکتب خونه اقدام کنید.
مکتب خونه انواع دوره‌ها را برای آموزش برنامه نویسی ارائه داده است که یکی از محبوب‌ترین سری دوره‌ها برای آموزش گیت و گیت هاب است. مکتب خونه متناسب با انواع نیازهای افراد، دوره‌های متنوعی مانند چگونه از گیت هاب استفاده کنیم، آموزش نصب گیت هاب و دانلود گیت هاب برای اندروید تهیه کرده است که به کمک آن‌ها می‌توانید به یادگیری گیت هاب بپردازید. تمامی این دوره‌ها تحت نظر اساتید مجرب و کارآمد در این حوزه تهیه شده‌اند. در بین جلسات آموزشی نیز، تمارینی برای شما قرار داده شده که بتوانید مطالب تدریس شده را به شکلی عمیق یاد بگیرید و این عامل متمایز کننده مکتب خونه از تمامی شیوه‌های آموزشی است.
همچنین در مکتب خونه، امکان رفع اشکال به کمک استاد راهنما وجود دارد و شما در هر مرحله‌ای از یادگیری که باشید، می‌توانید با مطرح کردن اشکال خود آن را رفع کنید. علاوه بر این، مکتب خونه در پایان هر دوره‌آموزشی، گواهینامه معتبری را به شما ارائه می‌دهد که با قرار دادن این مدرک در رزومه‌تان، می‌توانید شانس استخدام و کاریابی را افزایش داده و مهارت‌های خود را به سایر همکاران نشان دهید.
اطمینان حاصل کنید که با دنبال کردن منابع آموزشی مکتب خونه، تحویل تمارین و داشتن پشتکار می‌توانید نحوه کار با گیت هاب را بیاموزید و از آن در صنعت برنامه‌نویسی به بهترین شکل ممکن استفاده کنید.
