گشایش شطرنج به مجموعه حرکات ابتدایی در شروع بازی گفته می‌شود که هدف آن توسعه مهره‌ها، کنترل مرکز صفحه، ایمنی شاه و ایجاد موقعیت قوی برای ورود به مرکز صفحه است. در بازی شطرنج گشایش‌های مختلفی وجود دارد که هر کدام هدف و استراتژی خاصی را دنبال می‌کنند. با یادگیری و تمرین گشایشها می‌توانید مهارت‌های خود را بهبود داده و به یک شطرنج‌باز حرفه‌ای تبدیل شوید. در ادامه نوشته قصد داریم به آموزش گشایش ها در شطرنج بپردازیم تا به طور کامل با انواع گشایش و تکنیک‌های هر کدام آشنا شوید.
منظور از گشایش در شطرنج چیست؟
یکی از مهمترین مسائلی که در آموزش شروع بازی شطرنج باید یاد بگیرید، گشایش است. این مفهوم در شطرنج به 10 یا 20 حرکت اول بازی گفته می‌شود. بازیکنان در این مرحله تلاش می‌کنند تا مهره‌های خود را به بهترین موقعیت منتقل کرده و کنترل بیشتری بر روی صفحه شطرنج داشته باشند. گشایش بخش بسیار مهمی در آموزش شطرنج است و انجام آن، استراتژی‌های بعدی را مشخص می‌کند.
اصل مهم در گشایش، به دست آوردن کنترل مرکز صفحه شطرنج است. زمانی که یک بازیکن خانه‌های مرکزی مثل e4، e5، d4 و d5 را کنترل می‌کند، امکان جابه‌جایی مهره‌ها به موقعیت‌های مهم بازی را خواهد داشت؛ در نتیجه تسلط بیشتری به بازی پیدا می‌کند.
علاوه بر کنترل خانه‌های مرکزی، ایمن‌سازی نیز یکی از مهمترین بخش‌های گشایش است. معمولا برای اینکه شاه ایمنی بیشتری داشته باشد، آن را به گوشه‌های صفحه منتقل می‌کنند تا حریف نتواند به صورت مستقیم به شاه حمله کند.
فایده دیگری که در آموزش گشایش ها در شطرنج به دست می‌آورید، هماهنگی مهره‌ها برای حمله یا دفاع موثر است. یک گشایش موفق این امکان را به بازیکن می‌دهد تا تصمیمات استراتژیک گرفته و موقعیت بیشتری را در بازی به دست آورد.
آموزش گشایش های شطرنج به زبان ساده
لیست شروع بازی های شطرنج یا همان گشایشها بسیار زیاد است و امکان آموزش دادن همه آن‌ها وجود ندارد؛ به همین دلیل در ادامه به معرفی برخی از بهترین آن‌ها خواهیم پرداخت. در حالت کلی می‌توان گفت، بهترین راه یادگیری گشایشها، تمرین مداوم است. حتی شما می‌توانید با تحلیل بازی‌های خودتان، گشایش مخصوص به خود را طراحی نمایید.
در یک تقسیم‌بندی کلی، گشایش‌های بازی شطرنج به سه دسته تقسیم می‌شوند که عبارتند از:
١. گشایش‌های باز شطرنج
در این گشایش، مهره سفید با حرکت e4 بازی را شروع می‌کند و مهره سیاه با حرکت e5 به آن پاسخ می‌دهد. از آنجایی که مرکز صفحه در این حالت باز می‌شود، به آن گشایش باز شطرنج می‌گویند. معمولا در این حالت بازی سریع‌تر و تهاجمی‌تر پیش می‌رود و بازیکنان به دنبال ایجاد موقعیت‌های تهاجمی هستند. از جمله گشایش‌های معروف باز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- گشایش ایتالیایی (Italian Opening)
- گشایش روی لوپز (Ruy Lopez)
- گشایش اسکاتلندی (Scotch Opening)
٢. گشایش‌های نیمه باز (نیمه بسته) شطرنج
گشایش نیمه باز با حرکت d4 سفید شروع شده و با پاسخ d5 سیاه ادامه پیدا می‌کند. در این حالت مرکز صفحه نه به طور کامل باز است و نه به طور کامل بسته؛ به همین دلیل برای ادامه بازی به یک استراتژی پیچیده نیاز خواهید داشت. بازیکنان در این گشایش به دنبال کنترل طولانی‌مدت مرکز صفحه و پیشبرد مهره‌های خود به صورت حساب شده‌تر هستند.
برخی از گشایش‌های نیمه بسته معروف عبارتند از:
- گشایش کاتالان (Catalan Opening)
- دفاع اسلاو (Slav Defense)
- گامبی وزیر (Queen’s Gambit)
پیشنهاد مطالعه: آموزش ثبت حرکات شطرنج به زبان ساده
٣. گشایش‌های بسته شطرنج
در گشایش بسته مهره سفید با حرکت d4 بازی را شروع و مهره سیاه با حرکتی به غیر از d5 بازی را ادامه می‌دهد. با این کار مرکز صفحه به طور کامل بسته می‌شود و بازی را به یک نبرد استراتژیک تبدیل می‌کند. در این گشایش بازیکنان به جای حملات سریع، به دنبال ایجاد موقعیت‌های مستحکم و به دست آوردن برتری از طریق مانور مهره‌ها هستند. از جمله گشایش‌های بسته معروف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- گشایش انگلیسی (English Opening)
- دفاع هندی شاه (King’s Indian Defense)
- دفاع نیمزو-هندی (Nimzo-Indian Defense)
انتخاب بهترین گشایش های شطرنج به سبک بازی، سطح تجربه و اهداف شما بستگی دارد. شما می‌توانید با بررسی و تحلیل هر کدام از گشایشها، نوع متناسب با خودتان را پیدا کنید
آموزش گشایش های شطرنج فارسی
حال که با سه سبک کلی گشایش آشنا شدید، در این بخش قصد داریم برخی از بهترین گشایشها را توضیح دهیم تا به یک بازیکن برتر شطرنج تبدیل شوید.
١. گشایش ایتالیایی در شطرنج
اولین روشی که در آموزش گشایش ها در شطرنج به آن خواهیم پرداخت، گشایش ایتالیایی است. روش ایتالیایی جزو گشایش‌های قدیمی و محبوب در میان بازیکنان شطرنج شناخته می‌شود؛ چرا که هم قدرت زیادی دارد و هم ساده است. در این روش:
- مهره سفید با e4 و مهره سیاه با e5 حرکت را شروع می‌کنند.
- سپس سفید اسب خود را به f3 میبرد تا به سرباز e5 حمله کند. سیاه اسب خود را به c6 میبرد تا از سرباز خود دفاع کرده و جلوی حمله را بگیرد.
- سفید فیل خود را حرکت داده و به خانه c4 منتقل می‌کند؛ با این کار، سفید خانه‌های d5 و f7 را تحت فشار قرار می‌دهد. بهتر است بدانید خانه f7 حساسیت بسیار زیادی دارد، چرا که فقط توسط شاه محافظت می‌شود.
این سه حرکت، اصلی‌ترین حرکات گشایش ایتالیایی هستند. پس از انجام این حرکات می‌توانید به سراغ حرکات بعدی این گشایش رفته و حریف خود را شکست دهید.
٢. آموزش گشایش فرانسه (دفاع فرانسوی)
یکی دیگر از گشایش‌های محبوب در بازی شطرنج، گشایش دفاع فرانسوی در شطرنج است که در دسته نیمه‌بسته قرار می‌گیرد. این گشایش به دلیل داشتن ساختار مستحکم و استراتژی دفاعی، با نام دفاع فرانسوی نیز معروف است. حرکات اولیه این روش عبارتند از:
- سفید بازی را با e4 شروع می‌کند و سپس سیاه با e6 به حرکت سفید پاسخ می‌دهد.
- سفید با حرکت دادن مهره به مرکز صفحه، تسلط بیشتری به بازی پیدا می‌کند. در این زمان سیاه با حرکت d5 بازی را ادامه می‌دهد. هدف مهره سیاه از انجام این کار، تضعیف قدرت سفید و به چالش کشیدن مرکز صفحه است.
بعد از انجام این دو مرحله، بازیکنان می‌توانند با توجه به استراتژی خود، گشایش فرانسه را ادامه دهند. تکنیک‌های مختلفی را در این مرحله می‌توان انجام داد که برخی از آن‌ها عبارتند از:
- تکنیک پیشرفته (Advance)
- تکنیک جایگزینی (Exchange)
- تکنیک دکتر تاراش (Tarrasch)
- تکنیک Main Line
پیشنهاد مطالعه: آموزش تصویری بازی شطرنج به صورت گام به گام
٣. آموزش گشایش گامبی وزیر در شطرنج
روش دیگری که در آموزش گشایش ها در شطرنج به آن خواهیم پرداخت، گامبی وزیر است. در این روش مهره سفید به صورت موقت سرباز را فدا می‌کند تا کنترل بیشتری بر روی مرکز صفحه داشته باشد. گامبی وزیر به دو صورت Accepted (پذیرفته شده) و Declined (پذیرفته نشده) انجام می‌شود که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند.
حرکات اولیه گشایش گامبی وزیر به شکل زیر است.
- سفید با مهره d4 حرکت را آغاز و سپس سیاه با d5 آن را ادامه می‌دهد.
- سفید مهره خود را به c4 حرکت می‌دهد؛ هدف اصلی از این کار فدا کردن موقت سرباز است تا مرکز را به دست بگیرد.
- اگر سیاه مهره سرباز را بزند، گامبی را پذیرفته و یک سرباز بیشتر به دست می‌آورد؛ اما در عوض مرکز را به سفید می‌دهد. در ادامه مهره سفید می‌تواند با انجام حرکت‌های e3 یا Qxc4 سرباز خود را پس بگیرد.
- در صورتی که مهره سیاه سرباز سفید را نزند، با انجام حرکت e6 از مرکز صفحه دفاع می‌کند؛ در نتیجه یک موقعیت بسته به وجود می‌آید.
٤. آموزش گشایش ها در شطرنج؛ نیمزو هندی
این گشایش برای اولین بار توسط نیمزوویچ در اوایل قرن بیستم میلادی انجام شد و به همین دلیل نام او را بر روی این گشایش قرار دادند. در این گشایش مهره سیاه سعی می‌کند با ایجاد یک موقعیت مستحکم، کنترل مرکز را به دست آورد. حرکات اولیه این گشایش به شکل زیر هستند.
- مهره سفید با حرکت d4 بازی را شروع می‌کند و سپس سیاه با حرکت Nf6 به آن پاسخ می‌دهد.
- سفید با حرکت c4 به مرکز صفحه فشار می‌آورد و سیاه با e6 بازی را ادامه می‌دهد.
- بازیکن سفید اسب خود را حرکت داده و به خانه c3 میبرد تا مرکز صفحه را تقویت کند. سیاه نیز با انجام حرکت Bb4 به آن پاسخ می‌دهد. سیاه با انجام این حرکت، اسب سفید را تهدید می‌کند؛ در صورتی که سیاه اسب سفید را بگیرد، ساختار سربازها سفید در سمت وزیر دچار ضعف خواهد شد.
بهترین منابع آموزش گشایش ها در شطرنج
یکی از مهمترین کارها برای پیشرفت در بازی شطرنج، یادگیری گشایشها است. برای یادگیری گشایشها منابع مختلفی وجود دارد که با توجه به علایق و سطح مهارتتان می‌توانید به سراغ آن‌ها بروید. در ادامه آموزش گشایش ها در شطرنج چند نمونه از منابع را معرفی خواهیم کرد.
١. کتاب‌های آموزش گشایش
یکی از بهترین منابع برای یادگیری تکنیک‌های شروع بازی، مطالعه کتاب است. شما می‌توانید با خرید یا دانلود رایگان کتاب گشایش های شطرنج، یادگیری این مهارت را شروع کنید. برخی از معروف‌ترین کتاب‌های این حوزه عبارتند از:
- کتاب دایره المعارف گشایش‌های شطرنج (نویسنده:I. A. Horowitz)
- گشایش‌های شطرنج به زبان ساده (نویسنده: John Watson, Graham Burgess)
- کتاب گام به گام: گشایش رتی (نیل مک دونالد)
با دانلود Pdf گشایش های شطرنج می‌توانید در همه مکان‌ها آن را مطالعه کرده و تکنیک‌های بیشتری یاد بگیرید.
٢. ویدیوهای آموزشی رایگان
دومین راه آموزش گشایش ها در شطرنج کمک گرفتن از ویدیوهای آموزشی رایگان است. یکی از بهترین منابع برای دسترسی به این ویدیوها، یوتیوب است که در آن صدها ویدیو در این رابطه وجود داد.
٣. کمک گرفتن از اساتید حرفه‌ای
اگر یک استاد خبره در شطرنج می‌شناسید، با برگزاری کلاس خصوصی می‌توانید اطلاعات بیشتری در این زمینه به دست آورید.
٤. آموزش گشایشها با شرکت در کلاس‌های آموزشی
در حال حاضر دوره‌های مختلفی برای آموزش شطرنج وجود دارد که با شرکت در آن‌ها می‌توانید گشایشها را گام به گام یاد بگیرید.
جمع‌بندی
در این نوشته سعی کردیم نکات مهمی را در رابطه با آموزش گشایش ها در شطرنج با شما عزیزان به اشتراک بگذاریم. اگر دوست دارید شطرنج را به صورت حرفه‌ای و تخصصی ادامه دهید، حتما باید نسبت به یادگیری گشایشها اقدام نمایید. از آنجایی که تعداد این روش‌ها بسیار زیاد است، آرام‌آرام و با تست آن‌ها می‌توانید بهترین استراتژی را برای خودتان تدوین نمایید.
آموزش حرفه‌ای گشایشها در شطرنج با مکتب خونه
اگر دوست دارید گشایشها را در بازی شطرنج به صورت تخصصی یاد بگیرید، یکی از بهترین راه‌ها شرکت در دوره‌های آموزش شطرنج مکتب خونه است. در این پلتفرم اساتید حرفه‌ای، تکنیک‌های مربوط به شروع بازی را به شما آموزش می‌دهند. همچنین شما می‌توانید سوالات خود را به صورت خصوصی از اساتید پرسیده و دانش خود را افزایش دهید. با مطالعه سرفصل‌ها و تماشای ویدیو رایگان دوره می‌توانید اطلاعات بیشتری در این رابطه به دست آورید.
