جاوا اسکریپت، زبان قدرتمند و پرکاربرد دنیای وب، فراتر از صرفا نمایش المان‌های ظاهری است. این زبان به شما این امکان را می‌دهد تا با استفاده از دستورات شرطی، منطق را به برنامه‌های خود تزریق کنید. در این میان، عملگرهای منطقی جاوا اسکریپت نقش کلیدی در کنترل جریان اجرای برنامه و تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه ایفا می‌کنند.
دستورات شرطی در جاوا اسکریپت
تصور کنید می‌خواهید سایتی طراحی کرده که بر اساس سن کاربر، محتوای متفاوتی به او نمایش دهد. یا مثلا در یک بازی آنلاین، می‌خواهید برنده بر اساس امتیاز بالاتر مشخص شود. اینجاست که دستورات شرطی به کمک شما می‌آیند. با استفاده از این دستورات، می‌توانید بخشی از کد را تنها در صورتی اجرا کنید که شرط خاصی برقرار باشد.
عملگرهای جاوا اسکریپت مقایسه (مانند == برای برابری یا > برای بزرگتر بودن) به شما کمک می‌کنند شرایط مورد نظر را بسازید. اما فرض کنید می‌خواهید چندین شرط را با هم ترکیب کنید تا به نتیجه نهایی برسید. اینجاست که عملگرهای منطقی در جاوا اسکریپت وارد بازی می‌شوند.
معرفی عملگرهای منطقی در جاوا اسکریپت
اوپراتورهای منطقی در جاوا اسکریپت، ابزارهایی برای ترکیب کردن عبارات شرطی هستند. خروجی این عملگرها، تنها مقادیر true یا false خواهد بود. بیایید با هم نگاهی به جدول عملگرهای منطقی و کاربرد هر یک از آن‌ها داشته باشیم. در زیر، به معرفی و توضیح سه عملگر منطقی اصلی در جاوا اسکریپت می‌پردازم:
- عملگر منطقی NOT (!):
- این عملگر با علامت تعجب (
!) نشان داده می‌شود. - وظیفه‌ی اصلی این عملگر تغییر مقدار بولی از
trueبهfalseو بالعکس است. - به عبارت دیگر، اگر مقدار بولی
trueباشد، عملگرNOTآن را بهfalseتبدیل می‌کند و برعکس. - مثال:
let eligible = false; let required = true; console.log(!eligible); // خروجی: true console.log(!required); // خروجی: false
- این عملگر با علامت تعجب (
- عملگر منطقی AND (&&):
- این عملگر با علامت
&&نشان داده می‌شود. - وظیفه‌ی اصلی این عملگر، انجام عملیات
ANDبر روی دو مقدار بولی است. - اگر هر دو مقدار بولی
trueباشند، نتیجه‌ی عملگرANDنیزtrueخواهد بود، در غیر این صورت نتیجهfalseخواهد بود. - مثال:
let a = true; let b = false; console.log(a && b); // خروجی: false
- این عملگر با علامت
- عملگر منطقی OR (||):
- این عملگر با علامت
||نشان داده می‌شود. - وظیفه‌ی اصلی این عملگر، انجام عملیات
ORبر روی دو مقدار بولی است. - اگر حداقل یکی از مقادیر بولی
trueباشد، نتیجه‌ی عملگرORنیزtrueخواهد بود، در غیر این صورت نتیجهfalseخواهد بود. - مثال:
let x = true; let y = false; console.log(x || y); // خروجی: true
- این عملگر با علامت
با استفاده از این عملگرها، می‌توانید در کدنویسی خود تصمیم‌گیری‌های منطقی را بهبود بخشید.
سناریوهای استفاده از عملگرهای منطقی در javascript
عملگرهای منطقی کاربردهای فراوانی در برنامه‌نویسی جاوا اسکریپت دارند. در اینجا چند نمونه از سناریوهای استفاده از آن‌ها را با هم مرور می‌کنیم:
- اعتبارسنجی فرم: می‌توانید با ترکیب عملگرهای مقایسه‌‌ای و منطقی، شرایط لازم برای ارسال یک فرم را بررسی کنید. مثلا اینکه فیلدهای ضروری پر شده باشند یا ایمیل وارد شده فرمت صحیحی داشته باشد.
- بازی‌های آنلاین: در بازی‌های آنلاین، می‌توانید از عملگرهای منطقی برای تشخیص برخورد اشیا، برنده شدن بر اساس امتیاز و مدیریت سطوح بازی استفاده کنید.
- اسلایدرهای پویا: با استفاده از عملگرهای منطقی می‌توانید نمایش تصاویر یا المان‌های مختلف را در یک اسلایدر بر اساس موقعیت کاربر یا زمان کنترل کنید.
این‌ها تنها چند نمونه از کاربردهای عملگرهای منطقی بودند. با کمی خلاقیت، می‌توانید از آن‌ها برای ایجاد برنامه‌های پویا و تعاملی با جاوا اسکریپت استفاده کنید.
پیشنهاد مطالعه: آموزش دستور Switch در جاوا اسکریپت
عملگرهای منطقی در کنار عملگرهای دیگر
عملگرهای منطقی به تنهایی کار نمی‌کنند! آن‌ها اغلب با عملگرهای مقایسه، عملگرهای انتسابی (مانند = برای مقداردهی) و حتی عملگر ? سه‌تایی (برای تعیین مقدار پیش‌فرض) ترکیب می‌شوند تا به نتایج دلخواه برسند. به عنوان مثال، کد زیر از عملگر ؟ سه‌تایی برای تعیین مقدار پیش‌فرض یک متغیر بر اساس یک شرط منطقی استفاده می‌کند:
var isAdmin = true; var message = isAdmin ? "شما مدیر هستید" : "شما کاربر عادی هستید"; console.log(message); // خروجی: شما مدیر هستید
در این مثال، اگر متغیر isAdmin مقدار true داشته باشد، متغیر message به عبارت «شما مدیر هستید» و در غیر این صورت به عبارت «شما کاربر عادی هستید» تخصیص داده می‌شود.
چند مثال از عملگرهای منطقی در جاوا اسکریپت
فرض کنید در حال ساخت یک فروشگاه اینترنتی هستید. می‌خواهید به کاربران تخفیف بدهید، اما فقط در صورتی که شرایط خاصی را داشته باشند. مثلا:
- کاربر عضو خبرنامه باشد.
- سبد خرید او بیش از 100 هزار تومان باشد.
در این مثال، می‌توانید از عملگرهای منطقی برای تعیین اینکه آیا کاربر واجد شرایط تخفیف هست یا خیر استفاده کنید.
مثال ۱: استفاده از عملگر && (AND)
در این مثال، از عملگر && برای بررسی اینکه آیا هر دو شرط «عضویت در خبرنامه» و «سبد خرید بیش از 100 هزار تومان» برقرار هستند یا خیر، استفاده می‌کنیم:
var isMember = true;
var cartTotal = 150000;
if (isMember && cartTotal >= 100000) {
console.log("شما واجد شرایط تخفیف هستید!");
} else {
console.log("شرایط تخفیف را ندارید.");
}
در این کد، اگر متغیر isMember مقدار true و متغیر cartTotal مقداری بزرگتر یا مساوی با 100 هزار تومان داشته باشد، عبارت «شما واجد شرایط تخفیف هستید!» در کنسول چاپ می‌شود. در غیر این صورت، عبارت «شرایط تخفیف را ندارید.» چاپ می‌شود.
مثال ۲: استفاده از عملگر || (OR)
در این مثال، از عملگر || برای بررسی اینکه آیا حداقل یکی از شرایط «عضویت در خبرنامه» یا «سبد خرید بیش از 100 هزار تومان» برقرار است یا خیر، استفاده می‌کنیم:
var isMember = false;
var cartTotal = 80000;
if (isMember || cartTotal >= 100000) {
console.log("شما واجد شرایط تخفیف هستید!");
} else {
console.log("شرایط تخفیف را ندارید.");
}
در این کد، حتی اگر متغیر isMember مقدار false داشته باشد، اما متغیر cartTotal مقداری بزرگتر یا مساوی با 100 هزار تومان داشته باشد، عبارت «شما واجد شرایط تخفیف هستید!» در کنسول چاپ می‌شود.
پیشنهاد مطالعه: آموزش عبارات منظم در جاوا اسکریپت
مثال ۳: استفاده از عملگر ! (NOT)
در این مثال، از عملگر ! برای بررسی اینکه کاربر عضو خبرنامه نیست استفاده می‌کنیم:
var isMember = false;
if (!isMember) {
console.log("شما عضو خبرنامه نیستید. برای دریافت تخفیف، عضو خبرنامه شوید!");
} else {
console.log("شما عضو خبرنامه هستید.");
}
در این کد، اگر متغیر isMember مقدار false داشته باشد، عبارت “شما عضو خبرنامه نیستید. برای دریافت تخفیف، عضو خبرنامه شوید!” در کنسول چاپ می‌شود. در غیر این صورت، عبارت “شما عضو خبرنامه هستید.” چاپ می‌شود.
نکات:
- عملگرهای منطقی را می‌توان با عملگرهای مقایسه (==, !=, <, >, <=, >=) ترکیب کرد.
- برای خوانایی بیشتر کد، می‌توانید از پرانتز برای مشخص کردن اولویت اجرای عملگرها استفاده کنید.
- عملگرهای منطقی کاربردهای فراوانی در برنامه‌نویسی جاوا اسکریپت دارند، از جمله اعتبارسنجی فرم، بازی‌های آنلاین، اسلایدرهای پویا و غیره.
مثال عملگرهای منطقی در javascript
فرض کنید می‌خواهید یک سیستم ورود به فروشگاه آنلاین را طراحی کنید. در این سیستم، کاربر باید برای ورود، نام کاربری و رمز عبور خود را وارد کند.
شرایط ورود به سیستم:
- نام کاربری باید “admin” باشد.
- رمز عبور باید “12345” باشد.
هدف:
با استفاده از عملگرهای منطقی در جاوا اسکریپت، بررسی کنید که آیا کاربر اطلاعات صحیح را وارد کرده است یا خیر.
کد:
var username = prompt("نام کاربری خود را وارد کنید:");
var password = prompt("رمز عبور خود را وارد کنید:");
var isValidUsername = username === "admin";
var isValidPassword = password === "12345";
if (isValidUsername && isValidPassword) {
console.log("ورود شما با موفقیت انجام شد!");
// انجام اقدامات بعد از ورود موفق (مثلا: هدایت به صفحه اصلی)
} else {
console.log("نام کاربری یا رمز عبور شما اشتباه است.");
}
1. متغیرها:
- username: متغیری برای ذخیره نام کاربری وارد شده توسط کاربر.
- password: متغیری برای ذخیره رمز عبور وارد شده توسط کاربر.
- isValidUsername: متغیری برای نشان دادن اینکه آیا نام کاربری صحیح است یا خیر.
- isValidPassword: متغیری برای نشان دادن اینکه آیا رمز عبور صحیح است یا خیر.
2. گرفتن ورودی از کاربر:
- از دو تابع prompt برای دریافت نام کاربری و رمز عبور از کاربر استفاده می‌شود.
- مقدار وارد شده توسط کاربر در متغیرهای username و password ذخیره می‌شود.
3. بررسی اعتبار نام کاربری:
- از عملگر مقایسه === برای بررسی اینکه آیا username با admin برابر است یا خیر استفاده می‌شود.
- نتیجه این مقایسه در متغیر isValidUsername ذخیره می‌شود.
4. بررسی اعتبار رمز عبور:
- از عملگر مقایسه === برای بررسی اینکه آیا password با «12345» برابر است یا خیر استفاده می‌شود.
- نتیجه این مقایسه در متغیر isValidPassword ذخیره می‌شود.
5. بررسی ورود به سیستم:
- از عملگر منطقی && (AND) برای بررسی اینکه آیا هر دو شرط isValidUsername و isValidPassword درست هستند یا خیر استفاده می‌شود.
- اگر هر دو شرط درست باشند، عبارت «ورود شما با موفقیت انجام شد!» در کنسول چاپ می‌شود و اقدامات بعد از ورود موفق (مانند هدایت به صفحه اصلی) انجام می‌شود.
- اگر حداقل یکی از شرایط نادرست باشد، عبارت “نام کاربری یا رمز عبور شما اشتباه است.” در کنسول چاپ می‌شود.
این فقط یک مثال ساده است و شما می‌توانید از عملگرهای منطقی در جاوا اسکریپت برای شرایط پیچیده‌تر در برنامه‌های جاوا اسکریپت خود استفاده کنید.
تفاوت بین عملگرهای && و || چیست؟
عملگر && زمانی مقدار true برمی‌گرداند که هر دو عبارت سمت چپ و راست آن درست باشند، در حالی که عملگر || زمانی مقدار true برمی‌گرداند که حداقل یکی از عبارات سمت چپ یا راست آن درست باشد.
پیشنهاد مطالعه: آموزش دستور if در جاوا اسکریپت به زبان ساده
چه زمانی باید از عملگر ! استفاده کرد؟
از عملگر ! برای معکوس کردن مقدار یک عبارت استفاده می‌شود. به عنوان مثال، اگر isRaining مقدار true داشته باشد، !isRaining مقدار false خواهد داشت.
آیا می‌توان از چندین عملگر منطقی در یک عبارت استفاده کرد؟
بله، می‌توان از چندین عملگر منطقی در یک عبارت استفاده کرد. اما برای حفظ وضوح و خوانایی کد، بهتر است از () برای مشخص کردن اولویت اجرای آن‌ها استفاده کنید.
چه کاربردهایی برای عملگرهای منطقی در javascript وجود دارد؟
عملگرهای منطقی کاربردهای فراوانی در برنامه‌نویسی جاوا اسکریپت دارند، از جمله:
- اعتبارسنجی فرم
- بازی‌های آنلاین
- اسلایدرهای پویا
- سیستم‌های رای‌گیری
- چت‌بات‌ها
- و غیره
پیشنهاد مطالعه: آشنایی با بهترین کتابخانه های جاوا اسکریپت
جمع بندی
عملگرهای منطقی، ابزارهای قدرتمندی در جاوا اسکریپت هستند که به شما امکان می‌دهند تا با ترکیب کردن عبارات شرطی، برنامه‌های خود را کنترل کنید. با استفاده از این عملگرها، می‌توانید به نتایج دلخواه خود در زمینه‌های مختلفی مانند اعتبارسنجی فرم، بازی‌های آنلاین، اسلایدرهای پویا و غیره برسید.
فراموش نکنید که عملگرهای منطقی در جاوا اسکریپت به تنهایی کار نمی‌کنند و اغلب در کنار عملگرهای دیگر مانند عملگرهای مقایسه، انتسابی و سؤال سه‌تایی، کاربرد دارند. امیدواریم این مقاله به شما در درک و استفاده از عملگرهای منطقی در javascript کمک کرده باشد.
آموزش جاوا اسکریپت با مکتب خونه
بخش بزرگی از آموزش‌های مکتب خونه را دوره‌های برنامه‌نویسی تشکیل می‌دهند. جاوا اسکریپت یک زبان برنامه‌نویسی برای فرانت‌اند است که در سال‌های اخیر قابلیت برنامه‌نویسی برای بک‌اند را نیز پشتیبانی می‌کند؛ با یادگیری این زبان می‌توانید به عنوان برنامه‌نویس فول‌استک فعالیت کنید. پیشنهاد می‌کنیم برای یادگیری این مهارت حتماً از دوره های آموزش جاوا اسکریپت و آموزش برنامه نویسی مکتب خونه بازدید فرمایید.
