در حال حاضر، اکثر مسائل مهم در زمینه‌های مختلف از جمله صنایع، در نهایت با استفاده از تکنولوژی و کامپیوتر حل می‌شود؛ از همین رو استفاده از ابزارهای قدرتمند و بسیار قوی برای بهبود سیستم‌ها و مدیریت فرایندهای مختلف در صنایع، بیشتر از قبل کاربرد دارد. بر همین اساس، مهندسان صنایع برای کنترل و مدیریت بهتر سیستم‌ها و فرایندها، باید به دنبال آموزش استفاده از این ابزارها باشند. متلب، یکی از قدیمی‌ترین و مهمترین ابزارها برای مهندسی صنایع است که محیط برنامه‌نویسی آسانی دارد.
از طرفی شما می‌توانید با کمک امکانات این نرم‌افزار، مسائل مهم و سخت را تجزیه و تحلیل کنید و راه حل مناسبی را برای آن بیابید. از طرف دیگر با یادگیری قسمت‌های مختلف این ابزار، امکان مدل‌سازی، شبیه‌سازی، بهینه‌سازی و تجزیه و تحلیل داده‌های مهندسی صنایع برای شما آسان تر می‌شود.
با توجه به این موارد مهم، در این مطلب اطلاعات مهمی در خصوص آموزش متلب (MATLAB) برای مهندسی صنایع را ارائه می‌دهیم؛ اما توجه کنید که هدف اصلی ما، یادگیری مفاهیم اولیه برنامه‌نویسی، استفاده از ابزارها و توابع متلب، شبیه‌سازی سیستم‌ها و فرایندها، بهینه‌سازی و تحلیل داده‌ها در مهندسی صنایع است.
قطعا شما به عنوان مهندس صنایع، با مطالعه این مطلب، آشنایی و درکی کلی از کاربرد متلب در مهندسی صنایع پیدا می‌کنید. بنابراین امیدواریم که مطالب موجود در این مطلب مفید باشد و به شما در استفاده درست و بهینه در مهندسی صنایع کمک کند.
آشنایی با متلب: نصب و رابط کاربری
برای آن که بتوانید به درستی با برنامه متلب کار کنید، باید آشنایی اولیه درباره محیط آن داشته باشید. متلب، یکی از متداول‌ترین و قدرتمندترین ابزارها برای مهندسی صنایع است که به صورت فایل در سیستم‌های مختلف نصب می‌شود.
اگر میخواهید از متلب استفاده کنید، قبل از هر چیزی باید آن را دانلود و در سیستم خود نصب کنید؛ البته باید بدانید که این نرم‌افزار، در دو نوع سیستم عامل مایکروسافت ویندوز و سیستم عامل macOS پشتیبانی می‌شوند. همچنین بهتر است که متلب را از سایت رسمی و بر اساس نسخه مورد نظر خود دانلود کنید.
بعد از نصب نرم‌افزار MATLAB، نوبت به آشنایی با رابط کاربری آن می‌رسد. رابط کاربری متلب، محیط گرافیکی خاص با ابزارها و فهرست‌های مختلف دارد که برای برنامه‌نویسی و اجرای کدهای مختلف در متلب استفاده می‌شود. با استفاده از امکانات پیشرفته در متلب، می‌توانید به آسانی کدهای مربوط به کار خود را اجرا کنید و مدیریت درستی در خصوص متغیرها و داده‌ها داشته باشید.
در رابط کاربری متلب، ابزارهای کاربردی مختلفی از جمله پنجره فضای کاری، پنجره پیش نمایش و محیط مربوط به تدوین کد وجود دارد که به مهندسان صنایع برای نوستن کدهای مختلف و رفع مشکلات موجود در آن کمک می‌کند. همچنین افراد به کمک این نرم افزار، می‌توانند به راحتی نتایج و داده‌ها را به صورت نمودار هم نشان دهند.
همچنین حتی اگر شما تا به حال تجربه استفاده از ابزارهای مهندسی صنایع را هم نداشته باشید، به راحتی می‌توانید با این نرم‌افزار کار کنید؛ زیرا رابط کاربری متلب، بسیار ساده و مفهومی است. بنابراین قطعا بعد از آموزش متلب پیشرفته، نحوه استفاده از ویژگی‌ها و قابلیت‌های این نرم‌افزار برای شما آسان‌تر می‌شود.
پیشنهاد مطالعه: بررسی کاربردهای متلب در نقشه برداری
اولین گام با متلب: مقدمه ای بر برنامه نویسی
برای آن که بتوانید کدهای دستوری خود را در محیط متلب وارد کنید، باید با علائم و مفاهیم کلی در برنامه‌نویسی آشنا باشید؛ از همین رو در ادامه، برخی از موارد مهم مقدماتی برنامه‌نویسی متلب را در چند بخش مجزا معرفی می‌کنیم:
1.مفاهیم اولیه برنامه نویسی
فرقی ندارد که شما قرار است چه دستوری را در متلب ایجاد کنید؛ چرا که در نهایت، باید با مفاهیم اولیه آموزش متلب برای صنایع آشنا شوید. در حالت کلی شما برای نوشتن کدهای دستوری، باید از صفحه command window استفاده کنید.
همچنین در پنجره Current Folder، پوشه‌ها و فایل‌های مربوط به پروژه شما وجود دارد و در پنجره Workspace هم داده‌های برنامه نمایش داده می‌شود. در واقع این قسمت، فضای کاری شما را نشان می‌دهد؛ اما برای آن که با موارد مهم در صفحه فرمان آشنا شوید، موارد زیر را بررسی کنید:
- خط فرمان در متلب با << شروع می‌شود.
- اگر میخواهید صفحه فرمان را پاک کنید، clc را وارد کنید.
- اگر در اول خط فرمان کلید ↑ را در صفحه کلید فشار دهید، به دستور قبل منتقل می‌شوید.
- اگر عبارت خاصی را تایپ کنید و کلید بالاپیما را فشار دهید، دستور قبلی متلب با همین عبارت در خط فرمان نمایش داده می‌شود.
- اگر بعد از نوشتن چند مورد از کاراکترها، کلید tab را در صفحه کلید نمایش دهید، لیست کامل از دستورات با شروع این عبارت نمایش داده می‌شود.
- دستور whos، برای نمایش لیست متغیرها با اطلاعات کامل‌تر استفاده می‌شود.
- با گذاشتن این علامت (؛) در انتهای هر دستور، آن خط از برنامه در حالت سکوت قرار می‌گیرد.
- علامت مساوی بین متغیرها مانند a=b، به معنای مساوی نیست و برای قراردادن محتوای b در a کاربرد دارد.
2.تعریف و استفاده از متغیرها در متلب
در جزوه آموزش متلب، متغیرها نقش مهم و اساسی دارند. متغیرها در واقع قسمت‌هایی از حافظه هستند که داده‌ها در آن ذخیره می‌شوند و در قسمت دیگری از برنامه دوباره به کارگرفته می‌شوند.
برای آن که متغیر را در متلب ایجاد کنید، کافی است که نام دلخواه خود را با حداکثر 63 کاراکتر، انتخاب کنید و مقدار مورد نظر را به آن اختصاص بدهید. البته بهتر است که نام‌های معنی‌دار را برای متغیرهای خود انتخاب کنید تا دچار سردرگمی نشوید.
البته توجه کنید که برخی از نام‌های خاص ریاضی مانند sin، cos و tan، و علائم ریاضی و نگارشی مختلف مانند + و * را نمی‌توانید به عنوان متغیر استفاده کنید. همچنین زبان متلب، روی کوچک و بزرگ بودن حروف حساسیت نشان می‌دهد. از طرفی اگر میخواهید متغیری را در متلب پاک کنید، باید اسم متغیر مورد نظر خود را روبه روی دستور clear بنویسید.
پیشنهاد مطالعه: آموزش متلب در مهندسی پزشکی
3. عملیات ریاضی و منطقی در متلب
با توجه به این که تجزیه و تحلیل داده‌ها در مهندسی برق، مهندسی شیمی و مهندسی صنایع یا استفاده از عملیات ریاضی مختلف انجام می‌شود، باید با انواع عملگرهای ریاضی و منطقی در متلب آشنا شوید.
در نرم‌افزار متلب، دو دسته از عملگرهای ریاضی ماتریسی و آرایه‌ای وجود دارد. در محاسبه‌های مربوط به ماتریس، عملیات ریاضی به شکل جبر خطی انجام می‌شود و در گروه دوم، عملیات کاملا مولفه به مولفه پیش می‌رود. اما نقطه (.) برای تشخیص عملگرهای ماتریس و آرایه‌ای استفاده می‌شود. مثال‌هایی از عملگرهای ریاضی را در ادامه معرفی می‌کنیم:
- عملگر + و – : برای جمع و تفریق دو متغیر
- عملگر*: ضرب متغیرها در صورتی که تعداد ستون‌های ماتریس A با ماتریسB برابر باشد.
- عملگر .*: ضرب آرایه
- / و /. : به ترتیب تقسیم صحیح و تقسیم صحیح آرایه
- عملگر \ و \. : به ترتیب تقسیم اعشاری و تقسیم اعشاری آرایه‌ای
- عملگرد ^ و .^: توان و توان آرایه‌ای
- عملگر ‘ و .’ : ترانهاده ماتریس و ترانهاده آرایه‌ای
همچنین زمانی که این عملگرها در کنار دستورات مختلف قرار بگیرند، مفهوم خاصی را ایجاد میکنند که نمونه‌هایی از آن را معرفی می‌کنیم:
- uplus(a): افزایش به وسیله مقدار a
- plus (a,b): نتیجه a+b را برمی‌گرداند.
- uminus(a): کاهش به وسیله مقدار a
- times (a, b): نتیجه ضرب a.*b را بازمی‌گرداند.
- mtimes(a, b): پاسخ ضرب a*b را بازمی‌گرداند.
- rdivide(a, b): پاسخ a/b را برمی‌گرداند.
- mrdivide(A, B): معادله خطی xA=B for x را حل می‌کند.
محاسبات پیشرفته در متلب
حل کردن توابع، عبارت‌های ماتریسی، عبارت جبری، ضروب کرونکر، معادلات چند مجهولی از نوع LU و بردارهای ویژه در برنامه نویسی و متلب، به محاسبات پیشرفته‌تری نیاز دارد؛ اما مهندسان صنایع برای حل این محاسبات، باید جدای از آموزش مقدماتی متلب، به صورت پیشرفته هم تکنیک‌ها و روش‌های حال مسائل را بدانند.
از طرفی مهمترین محاسبات پیشرفته در این نرم‌افزار، شامل موارد زیر می‌شود:
1.استفاده از ورودی و خروجی در متلب
در ابزار متلب در مهندسی صنایع، امکان دریافت ورودی‌های دلخواه کاربر وجود دارد. در واقع با استفاده دستورهای مختلف در متلب، می‌توانید اعداد دلخواه خود را وارد کد کنید. لازم به ذکر است که مهمترین راه برای دریافت ورودی، با استفاده از دستور input انجام می‌شود. برای پیدا کردن این دستور، کلمه را در قسمت help جستجو کنید و با باز شدن صفحه مورد نظر، عدد دلخواه خود را وارد کنید.
2. توابع و دستورات در متلب
وجود توابع، برای نوشتن کدهای مربوط به برنامه‌نویسی اهمیت زیادی دارد. تابع نوعی کد خاص است که تنها یک بار نوشته می‌شود و در قسمت‌های مختلف برنامه به طور مداوم اجرا می‌شود.
در حالت کلی توابع تعریف‌شده زیادی در متلب وجود دارند؛ اما شما هم می‌توانید تابع خاص خود را جداگانه وارد کنید. دستورات و توابع در کتاب متلب، در انواع مختلفی از جمله توابع اعداد مختلط، عبارت‌های جبری، ضرب ماتریسی، دستگاه معادلات خطی، عبارت‌های جبری ماترسی و محاسبات پیشرفته ریاضی تعیین شده است.
3. نمودارسازی و تحلیل داده‌ها با استفاده از ابزارهای متلب
ساخت نمودار برای نشان‌دادن تغییرات داده‌ها در طول زمان، برای مدیریت بهتر بهره‌وری اهمیت زیادی دارد؛ از همین رو مهندسان صنایع باید به دنبال یادگیری آموزش پیشرفته رسم نمودار در مهندس یار متلب باشند.
برای رسم نمودار در آموزش متلب برای مهندسی صنایع و مهندسی برق، باید از دستورa,b)” plot(” استفاده کنید. توجه داشته باشید که آرایه a، داده‌های مربوط به محور X نمودار و آرایه b، برای محور Y است.
همچنین بعد از رسم نمودار هم امکان اصلاح آن با استفاده از ابزارهای مختلف در متلب وجود دارد. از طرفی اگر قصد ذخیره نمودار را دارید، باید از فرمت‌های مختلفی مانند tif و jpg استفاده کنید.
کاربردهای متلب در مهندسی صنایع
استفاده از نتایج کاملا دقیق و تجزیه و تحلیل داده‌های در طول زمان، جزو وظایف اصلی مهندسی صنایع است. بررسی‌ها و تجزیه و تحلیل داده‌ها به دست مهندسان صنایع، تاثیر بسیار زیادی بر بهره‌وری و کنترل صنایع مختلف دارد؛ بنابراین اگر فرد نتواند نتایج دقیقی را به دست بیاورد، قطعا در آینده کل سازمان تاثیر می‌گذارد. کاربرد متلب برای تمامی رشته‌های مهندسی بسیار زیاد است؛ اما اگر میخواهید با مهمترین موارد در خصوص کاربرد MATLAB آشنا شوید، موارد زیر را بررسی کنید:
1.شبیه‌سازی سیستم‌ها و فرایندها
مدل‌سازی و شبیه‌سازی فرایندها و سیستم‌های مختلف در مهندسی صنایع، باعث ایجاد تغییرات مختلف در میزان بهره‌وری و عملکرد کلی سازمان می‌شود. مهندسان صنایع برای ثبت تغییرات و تحلیل داده‌ها برای شبیه‌سازی، نیازمند ابزار دقیق و قدرتمندی مانند نرم‌افزار متلب هستند.
پیشنهاد مطالعه: بررسی کاربردهای متلب در مهندسی نفت
2. بهینه‌سازی و مدل‌سازی مسائل پیچیده
قطعا برای حل مسائل پیچیده و مهم، باید توابع و دستورات خاصی رعایت شود. از طرفی فرد برای مدل‌سازی موارد خیلی پیچیده، نیاز به امکانات و ابزارهای کامپیوتری مختلفی دارید. اما با توجه به امکانات مختلف نرم‌افزار متلب، بهینه‌سازی مسائل خیلی سخت هم آسان‌تر از حالت عادی انجام می‌شود.
3. تحلیل داده‌ها و استخراج الگوها در مهندسی صنایع
قطعا در سازمان‌های بزرگ صنعتی، داده‌های زیادی وجود دارد که هر کدام از آن‌ها باید به طور کامل تجزیه و تحلیل شوند؛ اما مهندس صنایع نمی‌تواند تمامی آن‌ها را به صورت جداگانه تجزیه و تحلیل کنید. بنابراین با وجود الگوسازی و توابع مختلف در برنامه متلب، این کار به آسانی انجام می‌شود.
نتیجه گیری
اهمیت توانایی درک و تجزیه و تحلیل داده‌ها برای مهندسان صنایع بسیار زیاد است؛ بنابراین یادگیری نرم‌افزارهای برنامه‌نویسی مختلفی مانند متلب و سیمولینک متلب، برای این افراد کاملا ضروری است.
هدف اصلی ما در خصوص آموزش متلب برای مهندس صنایع، بهبود روند تجزیه و تحلیل داده‌ها، مدل‌سازی، شبیه‌سازی و بهینه‌سازی داده‌های مهندسی است. اما اگر به دنبال آموزش متلب برای مهندسی صنایع به طور کامل و دقیق هستید، پیشنهاد می‌کنیم که از راه های مختلفی از جمله کتاب متلب و دوره‌های آنلاین آموزش متلب مکتب خونه، برای یادگیری این نرم‌افزار اقدام کنید.
همچنین حتی می‌توانید با دانلود رایگان آموزش متلب و ویدئوهای آموزشی مربوط به آن، حتی به صورت رایگان هم آموزش ببینید و هزینه‌ای هم پرداخت نکنید. در هر حال امیدواریم که مطالب ارائه شده در این مقاله، به شما در آسان‌تر شدن روند تجزیه و تحلیل و محاسبات ریاضی مربوط به مهندسی صنایع کمک کند.
