هر دو این رشته‌های تحصیلی از محبوب‌ترین رشته‌های تحصیلی در بین دانشجویان و دانش‌آموختگان هستند که با صنعت ساختمان به‌صورت مستقیم در ارتباط می باشند و البته اینکه هر دو این رشته‌ها در قالب گروه مهندسی نیز قرار می گیرند. توضیح کلی اینکه رشته معماری بیشتر قالب گروه هنر را با خود حمل میکند و درصورتی‌که رشته معماری بیشتر محاسبات و عملی بودن گروه مهندسی را با خود حمل می کند
عمران
رشته عمران و مهندسی عمران از محبوبت بسیار خاصی در گروه رشته‌های مهندسی برخوردار است، طراحی، ساخت و نگهداری از پروژه‌هایی مثل جاده‌ها، پل‌ها، کانال‌ها، سدها و ساختمان‌ها قسمت اعظم و اصلی این رشته محبوب را تشکیل می دهد.
از نظر تاریخچه، پیدایش مهندسی عمران بعد از مهندسی جنگ دومین رشته مهندسی به وجود آماده می باشد و در حال حاضر مهندسی عمران را به‌عنوان حد واصل مهندسی نظامی و مهندسی غیرنظامی نیز می شناسند.
رشته‌های مهندسی وجود دارند که هم‌پایه و هم‌راستا با مهندسی عمران می باشند و غالباً باعث بهبود در اجرا پروژه‌های عمرانی می شوند برخی از این مهندسی‌ها عبارت‌اند از مدیریت سواحل، علوم زمین‌شناسی، مهندسی شهری، نقشه‌برداری، مهندسی سازههای دریایی و علم شناخت مواد.
مهندس عمران کیست؟
یک مهندس عمران فردی است که می بایست برنامه‌ریزی، طراحی، ساخت، نگهداری و ایجاد زیرساخت‌ها، حفاظت از سلامت عمومی و محیطی و بهبود وضعیت زیرساخت‌های موجود بپردازد.
درسهایی که دانشجویان رشته مهندسی عمران برای رسیدن به مدرک مهندسی باید پشت سر بگذارند، بخش‌های از فیزیک، ریاضیات و مدیریت را شامل می شوند. دروس اختصاصی این رشته، شامل درسهایی مثل تحلیل سازهها و طراحی سازههای بتنی و فولادی است که در معمولاً در سطوح گوناگونی ارائه می شوند.
یک مهندس عمران، باید به‌صورت عمومی در تخصص‌های ویژه‌ای فعالیت کند، مثلاً مهندسی سازه، مهندسی مصالح ساختمانی، مهندسی خاک و فونداسیون، مهندسی آب، مهندسی راه، مهندسی محیط زیست، مهندسی سازههای هیدرولیکی و مدیریت پروژه‌های ساختمانی و … گسترش و نگهداری از زیرساخت‌ها که این مورد آخر در تخصص برخی از مهندسین عمران می باشد که در نهادهای دولتی فعالیت می کنند.
مهندسی معماری
در رشته مهندسی معماری به بررسی شیوه‌های ساخت‌وساز و سبک طراحی سازهها و ساختمان‌های مختلف پرداخته می شود. یک نوع تعریف بسیار قابل‌لمس که از معنی معماری وجود دارد، معماری اجتماعی‌ترین هنر انسان می باشد که با زندگی ما به‌صورت کاملاً مستقیم در ارتباط است.
معمار، کسی که خلاقیت و تفکرات ناب خود را بر مبنای تعاریف گوناگون و باتوجه‌به فرهنگ، سبک معماری منطقه، اقلیم، دید و منظر مناسب، کاربری و دیگر عوامل مهم، انجام می دهد.
پیدایش
در طول تاریخ زندگی انسان توجه خاصی به معماری دیده شده است. دقیقاً زمانی که معماری به وجود آمد انسان‌ها شروع به ساخت محل سکونتشان کردند. تعداد اصول زیبایی‌شناختی که از هنر و ریاضیات برگرفته شده‌اند در این رشته مهندسی هنری بسیار دیده می شود. در اصل یک معمار فردی است که نقشه‌کشی، طراحی و معماری ساختمان‌ها را انجام می‌دهد و یک معمار، طراح است و روی فعالیت دیگر مهندسان ساختمان (عمران، تأسیسات الکتریکی و تأسیسات مکانیکی) می بایست نظارت کند و در اصل یک معمار ناظر بر همه هماهنگیهای موجود برساخت یک ساختمان است.
علاوه بر اینکه معماری یکی از شاخههای جذاب و پرطرف‌دار مهندسی هست بلکه معماری یکی از هفت هنر اصلی در دنیا نیز محسوب می‌شود. یک مهندس معمار، یک هنرمند است و می تواند آثاری خلق کند که به‌عنوان آثاری هنری نیز شناخته شود. معمار باید قدرت تجسم بسیار قوی، ذوق هنری و خلاقیت بالایی داشته باشد و عناصر زیبایی‌شناختی را به‌خوبی بشناسد.
مهم‌ترین رسالت یک معمار خلاق در جامعه امروزی، شناخت کامل سوخت‌های فسیلی و تجدیدناپذیر می باشد تا بتواند آن را کنار گذاشته و آنها را با انرژی‌های تجدیدپذیر حال حاضر مثل انرژی خورشیدی و باد جایگزین کند. وی باید طراحی داشته باشد که شرایط آسایش را با این انرژی‌ها فراهم سازد.
در این دوره زمانی یا بهتر بگویم حال حاضر اکثر معمارها در جهان با این رویکرد دست‌وپنجه نرم کرده و طراحی معماری پروژه‌های مختلف را انجام می دهند. قابل‌توجه است که این سبک طراحی معماری در کشورمان به‌عنوان معماری پایدار و یا معماری سبز در گروهی به نام انرژی معماری شناخته می شود.
تفاوت رشته مهندسی عمران و مهندسی معماری؟
بعد از توضیحات کلی که در ارتباط با دو رشته مهندسی عمران و مهندسی معماری داده شد و مشخص شد که هر دو این رشته‌های مهندسی با اصول طراحی، برنامه‌ریزی و ساخت سازهها سروکار دارند، به تفاوت بین این دو رشته می پردازیم.
برعکس این باور اشتباه در عموم مردم که مهندسین عمران و مهندسین معماری هر دو یک کار را انجام می‌دهند، این است که تفاوت زیادی بین عمران و معماری وجود دارد. یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های موجود، فلسفه و حیطه کاری این دو رشته می باشد.
تفاوت
در رشته عمران، مهندسی عمران به اصول محاسباتی در ارتباط با مقدار فشار وارده بر اعضای مختلف ساختمان پرداخته می‌شود درصورتی‌که در رشته معماری، مهندسین معمار بیشتر به اصول زیبایی‌شناختی از فضاهای مورداستفاده پرداخته و اصل کوشش آنها بر این است که بهترین هندسه برای ایجاد یک محیط زیبا در محیط زندگی و کاری بتوانند ایجاد کنند.
دغدغه‌های یک مهندس معمار و یک مهندس عمران تفاوت‌های زیادی با هم دارند. دغدغه اصلی یکی معمار، خلاقانه بودن و با ایجاد اکثریت جذابیت برای یک بیننده در ساختمان می‌باشد و این در حالی است که دغدغه و تفکر یک مهندس عمران، ایمنی و مقاومت و پایداری حداکثر یک ساختمان است. باید به این نکته نیز توجه بشود که حوزه کاری مهندس عمران و مهندس معماری، گاهی اوقات یکدیگر را نیز پوشش می دهند. به‌طورکلی می توان گفت که همکاری این دو رشته مهندسی با هم، سبب ساخت بهترین سازه ها از نظر استقامت و زیبایی در کنار هم می گردد.
در حوزه ساخت‌وساز و در کل حیطه کار، تصمیماتی مهندس عمران و مهندس معماری می بایست بگیرند متفاوت است. تصمیماتی که یک مهندس عمران باید بگیرد و انجام بدهد، بیشتر در حیطه سازه ساختمان، اسکلت‌بندی ساختمان، فونداسیون، ستون‌ها، تیرها، بادبندها و چنین مواردی می باشند و تصمیماتی که اخذ آنها در حیطه ساخت برعهده مهندس معمار است، شامل طراحی نما، دکوراسیون داخلی و پلان طبقات می باشد. (رشته عمران، بیشتر با مقاومت و امنیت یک ساختمان سروکار دارد، درحالی‌که در رشته معماری به طراحی و زیبایی ساختمان توجه می شود)
مقیاس
یک مقایسه بسیار کلی که بعد از توضیحات داده شده می‌توان بین این دو رشته انجام داد این است که، مهندس معماری باید در نقشه‌کشی، نوع برقراری ارتباط ساختمان با مردم، سلیقه جامعه اطلاعات فرهنگی کشور، شهر و منطقه مورد ساخت مطلع باشد و در مقابل، یک مهندس عمران، باید در زمینه ریاضیات و کلیه موارد محاسباتی، توانایی و مهارت زیادی داشته باشد تا نصبت به جغرافیای محیطی مستحکم‌ترین سازه را بنا سازد.
گرایش‌های مختلف کارشناسی ارشد و دکتری در رشته عمران
- سازه، ۲٫ راه‌وترابری، ۳٫ حمل‌ونقل، ۴٫ زلزله، ۵٫ ژئوتکنیک خاک و پی، ۶٫ سازهای هیدرولیکی، ۷٫ سازهای دریایی، ۸٫ محیط‌زیست، ۹٫ مدیریت ساخت، ۱۰٫ آب، ۱۱٫ آب و فاضلاب
واحدهای درسی مهندسی عمران
بر اساس مصوبه‌های شورای‌عالی برنامه‌ریزی، دانشجو باید در دوره کارشناسی عمران ۱۴۰ واحد درسی را بگذراند که ۲۰ واحد آن دروس عمومی، ۲۰ واحد دروس پایه، ۶۳ واحد دروس اصلی و تخصصی الزامی و ۳۷ واحد دروس اختیاری است.
ادامه تحصیلات در رشتة مهندسی عمران
ادامه تحصیلات در دوره بعد از کارشناسی را تحصیلات تکمیلی می‌نامند که شامل مقطع کارشناسی ارشد (فوق‌لیسانس) و مقطع دکترای تخصصی است. در دورة کارشناسی ارشد ناپیوسته، دانشجو ۳۲ واحد آموزشی تخصصی را که ۶ واحد از آن پایان‌نامه می‌باشد، می‌گذراند و معلومات خود را در یک زمینة خاص (گرایش) از رشته، گسترده‌تر از مقطع کارشناسی افزایش می‌دهد. در دوره دکتری تخصصی که پس از پایان تحصیلات در مقطع کارشناسی ارشد شروع می‌شود، دانشجو ۳۶ واحد درس اختصاصی را می‌گذارند که ۱۸ واحد آن رساله می‌باشد. دانشجو در این مقطع با تدوین رساله، کار تحقیقاتی نسبتاً گسترده‌ای را در یک زمینة تخصصی خاص به انجام می‌رساند و سعی میکند در گسترش مرزهای دانش سهیم باشد.
مشاغل
از آن جا که این فارغ‌التحصیلان علاوه بر توانایی‌های یک کارشناس عمران، از نظر علمی، نظری و پژوهشی در یک زمینة خاص، معلومات بیشتری دارند، بدین‌جهت کارایی بیشتری نیز دارند و از مطالب فراگرفته شده می‌توانند در زمینه‌های طراحی و محاسباتی دقیق و تخصصی‌تر و همچنین پژوهشی، استفاده نمایند. این‌گونه فارغ‌التحصیلان ضمن آن که می‌توانند در تمام محل‌های جذب فارغ‌التحصیلان کارشناسی مشغول به کار گردند، مسئولیت‌های بالاتر و سنگین‌تر علمی، پژوهشی و اجرایی را به عهده می‌گیرند. پس از پایان دورة دکترای تخصصی، امکان همکاری در دانشگاه‌ها و سایر مراکز علمی و پژوهشی به‌عنوان عضو هیئت‌علمی برایشان میسر می‌گردد.
طول دوره تحصیل رشته مهندسی معماری
دوره کارشناسی مهندسی معماری با طرح نهایی حداقل چهار سال به طول می‌انجامد. پیش از شروع دوره یک نیمسال به‌عنوان پیش‌نیاز ارائه می‌گردد که جزو سنوات تحصیل به‌حساب نمی‌آید ولی ۸ واحد آن جزو واحدهای دوره محسوب می‌گردد. فارغ‌التحصیلان دوره کارشناسی مهندسی معماری می‌توانند در دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته ادامه تحصیل دهند.
واحدهای درسی رشته مهندسی معماری
تعداد کل واحدهای درسی دوره ۱۴۰ واحد به شرح زیر است:
دروس عمومی ۲۰ واحد، دروس پایه ۲۹ واحد، دروس اصلی ۶۰ واحد، دروس تخصصی ۲۷ واحد، دروس اختیاری ۴ واحد و در
کل ۱۴۰ واحد
گرایش‌ها و ابعاد مختلف در رشته مهندسی معماری (کارشناسی ارشد)
رشته معماری در مقطع کارشناسی ارشد دارای گرایش‌های ۱٫ معماری، معماری، ۲٫ معماری منظر، ۳٫ تکنولوژی معماری، ۴٫ معماری انرژی، ۵٫ معماری مرمت بناها و بافت‌های تاریخی و ۶٫ معماری مدیریت پروژه و ساخت می باشد.
این یک واقعیت است که همة کسانی که از دانشکده معماری فارغ‌التحصیل می‌شوند پروانه نظام مهندسی نمی گیرند و موفق به راه‌اندازی یک دفتر مهندسی نمی‌شوند. شاید از مزیت‌های رشته معماری بازار کار گسترده این رشته باشد.
