مهندسی عمران به انگلیسی (Civil Engineering) برگرفته شده از کلمه Civilization به معنای تمدن است، بنابراین میتوان نتیجه گرفت مهندسی عمران یعنی تمدن و تقریبا بیش از سایر رشتههای مهندسی به جامعه نزدیکتر است. پیشرفتهای بزرگی که امروزه در جهت ایمنسازی سازهها در برابر بلایای طبیعی مانند زلزله شاهد آن هستیم دسترنج مهندسن عمران است، همچنین راههای ارتباطی بین شهرها و کشورها که عامل ارتباطات اجتماعی و اقتصادی جوامع نیز هستند، سدهای عظیمی که به حفظ ذخایر پرداخته و عمدتا تولید کننده برق هستند، تونلهای کوهستانی که ارتباطات جادهای را تسهیل کردهاند همگی نشاندهنده اهمیت والای مهندسی عمران برای بقا و ارتباط هستند.
پیشرفت سریع جوامع و همگامی آنها با تکنولوژی موجب شدهاست بناها و سازهها نیز پابهپای این پیشرفت حرکت کنند، تا جایی که برای عقب نماندن از این پیشرفت به ناچار باید علم آن را فرا بگیرند. امروزه یکی از دلایلی که یک منطقه، شهر یا کشور را مدرن قلمداد میکنند علاوه بر وجود تکنولوژیهای پیشرفته، وجود سازه و ساختمانهایی است که از طراحی و معماری منحصر به فردی برخوردار هستند که جلوهای خاص را به فضای اجتماع میدهند. هر چه اجتماعی به لحاظ مدرنیته در جایگاه بالایی قرار داشته باشد سازههایی را به نمایش میگذارند که بیانگر اوج تکنولوژی و طراحی پیشرفته است؛ مهندسی عمران یکی از رشتههای پر اهمیت و جذاب در مجموعه رشتههای مهندسی است که از گذشته تاکنون علاقهمندان زیادی را به خود جذب کردهاست
اولین مؤسسه مهندسان عمران در سال 1818 در لندن تاسیس شد که دو سال بعد مهندس برجسته توماس تلفورد رئیس این مؤسسه گردید. در سال 1828 این مؤسسه با دریافت مجوز سلطنتی به فعالیت رسمی خود ادامه داد؛ این مجوز مهندسی عمران را اینگونه توصیف میکند:
" هنر هدایت منابع بزرگ قدرت در طبیعت برای استفاده و آسایش انسان، به عنوان ابزار تولید و حملونقل در کشور جهت تجارت داخلی و خارجی که در ساخت راهها، پلها، قناتها، کانالها، هدایت رودها و اسکلهها جهت صادرات و واردات و ساخت بنادر، لنگرگاهها، خالها، موجشکنها و فانوسهای دریایی به کار میرود؛ هنری برای هدایت قدرت مصنوعی برای اهداف تجاری و ساختوساز واستفاده از ماشینآلات و زهکشی شهرها و روستاها است."
رشته مهندسی عمران شاخهای از مجموعه رشتههای مهندسی است که به طراحی، ساخت و نگهداری انواع سازههای درون شهری، برون شهری، بینالمللی، طبیعی و مصنوعی مانند برجها،نیروگاهها، فرودگاهها، پلها، سدها، ساختمانهای شخصی و اداری، تونلها، کانالها، جادهها، راههای ارتباطی زمینی و دریایی و ... میپردازد. مهندسی عمران را میتوان وسیلهای برای سازندگی و نوسازی کشور دانست.
بعد از مهندسی طراحی مهندسی عمران دارای قدمت دیرینه است، مهندسی محیط زیست، علوم زمین، حملونقل و مهندسی علوم جوی از جمله شاخههای مهندسی هستند که به بهبود پروژههای عمرانی میپردازند. مهندسین عمران را میتوان افرادی دانست که به لحاظ فنی و اجرایی و اقتصادی برای کشور کارآمد هستند زیرا به دنبال اجرای پروژههایی هستند که علاوه بر کارایی فیزیکی، کارایی اقتصادی هم داشته باشند.
مهندسین عمران علم را برای سازندگی و کارایی بهتر به کار میگیرند، یک مهندس عمران باید از قدرت تحلیل و محاسبه بالایی برخوردار باشد به نوعی داشتن پایهی قوی ریاضی و فیزیک در رشته دارای اهمیت زیادی است؛ تا فرد بتواند سازههایی را که طراحی میکند به لحاظ مقاومت در برابر شرایط مختلف اطمینان سنجی کند تا در ارائه خدمات با مشکل روبهرو نشود؛ مهندسی عمران با بکارگیری علم مربوطه سعی در ایجاد تعادل بین ایمنی، زیبایی و اقتصادی بودن سازه دارد.
در ایران مهندسی عمران در سه مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در دانشگاههای کشور تدریس میشود، هر کدام از مقاطع تحصیلی رشته مهندسی عمران ، گرایشهایی دارد که در ادامه به معرفی برخی از آنها میپردازیم:
این رشته قبل از انقلاب در ایران به مهندسی راه و ساختمان معروف بوده است که دانشجویان در این گرایش برای طراحی، راهسازی و تاسیسات آبی، محاسبه و اجرای پروژههای ساختمانی و صنعتی، نظارت بر اجرای طرحهای عمرانی و همکاری با مهندسی مشاور تربیت میشوند. فارغالتحصیلان این رشته میتوانند در قسمتهایی مانند وزارتخانههای راه و ترابری، مسکن و شهرسازی، شرکتهای دولتی و خصوصی و شرکتهای مشاورهای ساخت به فعالیت مشغول شوند. امکان ادامه تحصیل این گرایش در مقاطع بالاتر هم در ایران و هم در خارج از کشور نیز وجود دارد.
همانطور که از اسم این گرایش مشخص است این حوزه به تربیت افرادی میپردازد که دید وسیع و گستردهای در ترسیم نقشههای مختلف ساختمانی دارند چرا که طراحی و اجرای برنامههای عمرانی مستلزم وجود اطلاعات دقیق از سطح و ارتفاعات دارد؛ افراد در این گرایش برای داشتن مهارت فنی و علم کافی برای ایجاد نقشههای مختلف آموزش میبینند؛ پیش نیاز برای این گرایش علاوه بر داشتن پایهای قوی در ریاضیات باید تسلط کافی بر مباحثی مانند هندسه و مثلثات نیز وجود داشته باشد.
فارغالتحصیلان از این گرایش در تیمهای طراحی و برنامهریزی سیستم نقشه، مدیریت گروههای اجرایی در عملیات نقشهبرداری، محاسبات و برنامهریزی در زمینههای مختلف فنی نقشهبرداری میتوانند مشغول کار شوند.
امکان ادامه این گرایش در مقطع ارشد در ایران و مقطع دکتری در خارج وجود دارد.
افراد در این گرایش در زمینههای شناخت منابع آب، کنترل و بهسازی کیفیت منابع آب تربیت میشوند. باتوجه به اینکه توسعه کشور در حوزههای کشاورزی، صنعتی و عمرانی به حجم آب استفاده شده بستگی دارد بنابراین مدیریت و نظارت بر پروژههای آب از اهمیت بالایی برخودار است لذا میتوان گرایش مهندسی عمران-آب را در ایران رشتهای پر کاربرد دانست. فارغالتحصیلان این رشته میتوانند در حوزههای تأسیسات آبی و سازههای هیدرولیکی، کارشناس آب و فاضلاب، کارشناس مطالعه منابع آب و ناظر بر اجرای طرحهای آبی فعالیت داشته باشند. امکان ادامه این گرایش در مقاطع بالاتر در داخل و خارج وجود دارد.
و بسیاری از گرایشهای دیگر مانند: مهندسی جریه راهآهن، مهندسی بهرهبرداری راهآهن، مهندسی علمی کاربردی عمران- تأسیسات و ... که این گرایشها در ایران ارائه نمیشوند.
یکی از محبوب ترین گرایش های مهندسی عمران گرایش سازه ای است که بسیاری از دانشجویان و مهندسان به آن علاقه مند هستند.
رفتار اتصالات سیستم های مختلف ساختاری به ویژه در زمینه فولاد نرم (در مهار اتصالات) ، سازه های خارجی ، سازه های دارای دال سیستم انتقال یا دال انتقال ، سازه با میراگر و ... مورد بحث قرار می گیرد.
علاوه بر این ، در زمینه مهندسی عمران ، موضوعات خاص دیگری مانند تجزیه و تحلیل اجزای محدود ، و بررسی دقیق اعضای سازه مانند اتصالات یا حتی پل ها مورد بحث قرار گرفته است.
● اجزای محدود
● دینامیک سازه
● تئوری الاستیسیته
● ریاضی مهندسی
● تحلیل غیر ارتجاعی سازهها
● بهسازی لرزه ای
● پایداری سازهها
مقاومسازی و طراحی و نظارت بر پروژه های ساختمانی، تاسیسات آبی، پل ها، انواع سازه های خاکی و فونداسیونها از جمله کار هایی است که مهندسین گرایش زلزله انجام می دهند.
درس های گرایش زلزله تفاوت چندانی با درسهای گرایش سازه ندارد و اختلاف آنها در تعداد واحد بسیار کم است.
● دینامیک سازه
● لرزهشناسی و مهندسی زلزله
● دینامیک خاک
● طراحی لرزهای سازهها
● تحلیل و طراحی غیر ارتجاعی سازه ها
● سازههای بلند
بعد از به اتمام رساندن دوره تحصیلی رشته عمران و گرایش زلزله، دانشجویان قادر هستند با توجه به موضوع پایان نامه خود شروع به فعالیت کنند.
امکان ادامه تحصیل از برخی از گرایشهای ارشد در دکتری، در ایران وجود دارد اما بعضی از گرایشها تنها در خارج از کشور ارائه میشوند.
همانطور که گفته شد مهندسین عمران با توجه به گرایشها و دروسی که در طول تحصیل خود میگذرانند میتوانند آموزشهای خود را در زمینههای مختلفی بهکار بگیرند؛ مانند:
1) محاسبه، ساخت و اجرا ساختمانهای مسکونی، اداری، مدرسهها، کارخانهها، بیمارستانها و مراکز صنعتی مختلف
2) طراحی و اجرای راهها و جادههای ارتباطی داخلی و خارجی شهرها و روستاها
3) ساخت و اجرای انواع پلهای داخل شهری و روگذرها، پلهای خارج شهری
4) اجرای سدهای خاکی، بتنی و بندها ی انحرافی و تأسیساتی نظیر تونلها و کانالها
5) اجرای امور مربوط به سازماندهی رودخانهها
6) طراحی و ساخت خطوط انتقال آب برای انتقال آب از سدها و دریاچهها برای مصارف کشاورزی، شرب و صنعتی
7) ساخت تصیفه خانههای آبوفاضلاب
8) طراحی و ساخت شبکههای آبرسانی به منطقههای شهری و روستایی
9) انجام پروژههای نقشهبرداری برای پیاده سازی نقشه سازهها
همانطور که مشاهده میکنیم تمام مراکز مختلف چه به صورت مستقیم چه غیر مستقیم به فعالیتهای عمرانی نیاز دارند بنابراین جذب یک فارغالتحصیل مهندسی عمران برای پیشبرد کارها احساس میشود. علاوه بر فعالیتهای ساده عمرانی شهری و فعالیتهایی که شخصی برنامهریزی شدهاند، موقعیتهای مناسبی برای مهندسین عمران وجود دارد؛ بطور مثال: وزارتخانههای مسکن و شهرسازی، راه وترابری، جهاد سازندگی و نیرو و به صورت کلیتر وزارتخانهها، ادارهها، سازمانها و مراکز دولتی و خصوصی همچون: وزارتخانههای آموزشوپرورش، کشاورزی، فرهنگ و آموزش عالی که به طور مستقیم و غیر مستقیم برای طرح، محاسبه و اجرا برنامههای عمرانی خود به جذب فارغالتحصیلان عمران میپردازند.
علاوه بر فعالیتهای میدانی بسیاری از شرکتهای مشاورهای برای برنامهریزی در امر ساخت و پروژههای عمرانی، که وظیفه طراحی، محاسبه و نظارت بر اجرای صحیح پروژه را بر عهده دارند، تعداد زیادی از فارغالتحصیلان این رشته را استخدام میکنند.
رشته مهندسی عمران در سه بعد اجرایی، نظری و آزمایشگاهی به جذب متخصص میپردازد؛ برای کارها اجرایی افراد باید توانایی کار در کارگاههای داخلی وخارجی شهر را داشته و بتوانند متناسب با اقشار مختلف برنامهریزیهای عمرانی را انجام دهند. در امر آزمایشگاهی افراد باید از توان محاسباتی بالا و صبر و حوصله زیادی برخوردار باشند.
به طور کلی میتوان گفت مهندسین عمران شانس بالایی برای جذب در محلهای کاری مثل طراحی و ساخت انواع پلها، سکوهای نفتی، خانههای مسکونی، مجتمعهای اداری و تجاری، سدها و انواع سازهها؛ البته لازم به ذکر فرصتهای این چنینی برای هر دانشجوی عمران که صرفا به دنبال پاس کردن واحدهای درسی یا کسب یک معدل خوب است فراهم نشدهاست بلکه فرصتهای شغلی خوب برای جذب نیاز به افرادی دارند که علاوه بر تخصص از مهارت خوبی هم برخوردار باشند و همواره به دنبال پژوهش، تحقیق و یاد گرفتن باشند؛ در واقع یک نیرویی کارآمد مورد توجه شرکتهای خصوصی و دولتی قرار میگیرد.
علاوه براینکه موقعیتهای شغلی رشته عمران در سرتاسر دنیا از پتاسیلهای خوبی برای جذب برخوردار هستند اما با توجه به اینکه ایران کشوری است که در جهت سازندگی و توسعه تلاش میکند بنابراین باید به فرصتهای شغلی که برای فارغالتحصیلان رشته عمران هم ایجاد میکند، امیدوار بود؛ چرا که برای ساخت سدها، فرودگاهها، خطوط راهآهن، متروها، جادهها، تونلها و ... به مهندسین عمران نیاز است.
در کشور ایران بودجهای که به بخش پروژههای عمرانی اختصاص داده شدهاست در حدود 30 تا 40 درصد است؛ علاوه بر این بسیاری از پروژههای عمرانی شخصی نیز بستر خوبی را برای مهندسین عمران فراهم کردهاست، بنابراین میتوان گفت بازار کار خوبی برای یک مهندس عمران در ایران وجود دارد که با توجه به روند روبه رشد ایران در موضوع ساخت و سازهای شهری، بازار کار این رشته را میتوان پویا و با آیندهای بهتر تصور کرد به این علت که امکان ندارد کشوری پیشرفت کند اما در بخش ترابری و حملونقل با ضعف روبهرو باشد چون برای پیشرفت و توسعه به کارهای زیربنایی مثل راه، مترو و تأسیسات شهری نیاز است.
با توجه به رشد تکنولوژی و استفاده از فناوریها برای سرعت عمل در کار، فعالیتهای عمرانی نیز برای طراحی و اجرا از این فناوریها استفاده میکنند چون علاوه بر سرعت در کار دقت در محاسبات را هم افزایش میدهد. بسیاری از این نرمافزارها کارطراحی سازهها و بعضی کار تحلیل آنها را برعهده دارد اما آنچه که مشخص است استفاده از این نرمافزارها برای مدلهای سهبعدی است که با ایجاد آنها مهندسین را برای تصمیمگیریهای بهتر کمک میکنند. این نرمافزارها در بازارهای کار جهانی نیز مورد توجه مهندسین است. نرمافزارهایی که در رشته مهندسی عمران مورد استفاده قرار میگیرد و مشترک با مهندسی معماری است، عبارتند از:
از بین نرمافزارهای گفته شده، نرمافزارهایی پر کاربرد عمران که بیشتر در پروژهها استفاده میشود عبارتند از:
AutoCAD, CONDRAW, 3DS MAX, AutoCAD Civil 3D, hvac, Plaxis, ETABS, CSI Bridge و Novo Frnula این نرمافزارها از جمله نرمافزارهای پرکاربرد مهندسی عمران هستند که برای طراحی سازهها، مدلسازی اطلاعات ساختمان، تنظیم چیدمان و طراحی جزئیات، طراحی سیستمهای گرمایشی و تهویه مطبوع، مدلسازی و تجسم متنی، مدیریت و طراحی ساختوساز، طراحی کفپوش بتونی و فوندانسیون، شبیهسازی زلزله و پاسخ سازه یا سیستم ژئوتکنیکی و طراحی سیستم روشنایی داخل اتاق، کل ساختمان و فضای باز استفاده میشود؛ برخی از این نرم افزارها در تجزیه و تحلیل مقاطع ساختاری ساده و پیچیده از فولاد یا بتن مسلح، دادههای جغرافیایی و تجزیهوتحلیل ساختمان کاربرد دارند.
در صورتی که با این نرم افزارها آشنایی نداشته باشید و به چند تا از آنها مسلط نباشید قادر نخواهید بود کارهای عمرانی را به راحتی انجام دهید و به راحتی نمیتوانید شغلی پیدا کنید و شروع به فعالیت کنید. پس برای اینکه بتوانید به راحتی شغل پیدا کنید چند تا از این نرمافزار ها را یاد بگیرید و حداقل به یکی از این نرمافزار ها مسلط شوید
تیم مکتبخونه دورههای مختلف آموزشی را برای علاقهمندان در خصوص سرفصلهای مهم رشته مهندسی عمران و بهویژه نرمافزارهایی که در این رشته کاربرد دارد، ارائه دادهاست؛ این دورهها توسط افرادی متخصص و کسانی که به صورت حرفهای در این حوزه هم به صورت اجرایی و هم دانشگاهی مشغول فعالیت هستند، تدریس میشوند.
مهندسی عمران یکی از شغلهاییست که برای انجام آن، باید عاشق باشید. عاشق ساختن و خلق کردن. ذهن خلاق یکی از اولویتهای این شغل است. همچنین برای ورود به این رشته باید در دوره دبیرستان رشته ریاضی بخوانید. اگر این موارد را رعایت کنید، شما حداقلهای ممکن برای ورود به شغل مهندسی عمران را دارا هستید.
خب ابتدا به سراغ این مورد برویم که یک مهندس عمران باید چه مهارتهایی داشته باشد؟
به طور کلی یک مهندس عمران چه وظایف و مسئولیتهایی دارد؟ به طور کلی یک مهندس عمران باید برای پروژههای مختلف برنامه ریزی کند، طراحیهای لازم را انجام دهد، ایدههای مختلف را بشنوید، آنها را اجرا کند و در نهایت بر اجرا نظارت داشته باشد.
یکی از مهمترین جنبههای هر شغلی، میزان درآمد آن است. شغل مهندسی عمران نیز از این قاعده مستثنی نیست. درست است که داشتن علاقه و استعداد برای انتخاب یک شغل بسیار مهم است، اما نمیتوان از مبحث درآمد و میزان دریافتی نیز ساده گذشت. حال میخواهیم بدانیم که میانگین درآمد یک مهندس عمران در ایران و سایر کشورها، چقدر است؟
درآمد مهندسان عمران در ایران بسته به اینکه چه مدرکی داشته باشند (کارشناسی، ارشد و بالاتر) متفاوت است. برای مثال حداقل میانگین در آمد مهندسان عمران در سطح کارشناسی، 4 میلیون و پانصد، در سطح کارشناسی ارشد 6 میلیون تومان و در سطوح مدیریتی 8 میلیون و پانصد هزار تومان است.
و حداکثر درآمد در سطح کارشناسی 7 میلیون و پانصد، کارشناسی ارشد 11 میلیون و در سطوح مدیریتی 16 میلیون تومان است.
اما خب این قیمت ثابت نیست و بسته اینکه در کدام شهر مشغول به کار باشید، متفاوت است.
مهندسی عمران در کشورهای مختلف دنیا یکی از محبوبترین و پردرآمدترین شغلهاست که در ادامه به حقوق و میانگین درآمد آنها خواهیم پرداخت.
در کشور آلمان 77647 هزار دلار، در نروژ ۶۷۱۵۴ دلار، در استرالیا 80778 دلار و در هلند ۴۰۶۱۲ دلار است.
با نگاهی به جدول مقایسه میانگین درآمد سالانه مهندسان عمران در کشورهای مختلف، متوجه خواهیم شد که از لحاظ درآمد بهترین کشورها برای این عزیزان به ترتیب :
است.
امیدواریم که با مطالعه این مقاله به پاسخ پرسشهای خود درمورد مهندسی عمران رسیده باشید و بهترین تصمیم را برای آینده شغلی خود درنظر بگیرید.
به عنوان آخرین مطلب باید یادآور شد که شرط موفقیت در این رشته صرفا کسب مدرک نیست برای پیشرفت در این رشته با توجه به اینکه پابهپای تکنولوژي حرکت میکند، باید همواره در پژوهش و تحقیق بود تا با نیازهای روز و آنچه که در جامعه جهانی مورد استفاده قرار میگیرد، آشنایی لازم و کافی بدست آورده شود. مهندسی عمران جزء آن دسته از رشتهها است که با توسعه جهانی ارتباط خوبی برقرار میکند و همیشه جای کار و بازار رقابتی خوبی را برای علاقهمندان ایجاد میکند؛ تنها باید مهارت و تخصص مورد نیاز را کسب کرد تا در عرصه رقابت فعالیتهای عمرانی چه در داخل و چه خارج از کشور، موفق ظاهر شد.