آیا تابه‌حال به این فکر کرده‌اید که چرا برخی از سرمایه‌گذاران در بازار بورس به موفقیت‌های چشمگیری دست می‌یابند، درحالی‌که بسیاری دیگر سرمایه خود را از دست می‌دهند؟ پاسخ این پرسش را می‌توان در یک کلمه خلاصه کرد: مدیریت ریسک.
بورس، همانند یک قمارخانه بزرگ است، با این تفاوت که در این قمارخانه، شانس تنها عامل تعیین‌کننده نیست. دانش، تجربه و البته مدیریت هوشمندانه ریسک، نقش بسیار مهمی در موفقیت یک سرمایه‌گذار ایفا می‌کند. در این مقاله، به بررسی این پرسش خواهیم پرداخت که چگونه می‌توان با مدیریت مؤثر ریسک و سرمایه، احتمال موفقیت در بازار بورس را افزایش داد. با ما همراه باشید تا با هم به دنبال پاسخی برای این پرسش مهم باشیم.
مدیریت ریسک در بازار بورس چیست؟
مدیریت ریسک در بازارهای مالی، به مجموعه‌ای از روش‌ها و استراتژی‌ها گفته می‌شود که سرمایه‌گذاران برای کاهش احتمال ازدست‌دادن سرمایه خود در نوسانات بازار به کار می‌گیرند. در واقع مدیریت ریسک به معنای شناسایی، ارزیابی و کنترل تهدیداتی است که ممکن است به سرمایه‌گذاری شما آسیب برساند؛ بنابراین از آن با عنوان «کنترل ریسک در بورس» نیز یاد می‌شود.
مزایا و دلایل اهمیت مدیریت ریسک در بازار بورس عبارت‌اند از:
- کاهش میزان زیان: با مدیریت ریسک، می‌توانید از زیان‌های سنگین جلوگیری کرده و سرمایه خود را کنترل و حفظ کنید.
- افزایش اعتمادبه‌نفس سرمایه‌گذار: درک و مدیریت ریسک، به شما اعتمادبه‌نفس بیشتری برای سرمایه‌گذاری می‌دهد.
- کمک به تحلیل و تصمیم‌گیری بهتر: با شناخت ریسک‌ها، می‌توانید تصمیم‌های سرمایه‌گذاری آگاهانه‌تری بگیرید.
- بهینه‌سازی پرتفوی: مدیریت ریسک به شما کمک می‌کند تا پرتفوی متنوع و متوازنی داشته باشید.
انواع ریسک در بازار بورس
مدیریت ریسک در بازار بورس، همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، بسیار مهم است؛ بنابراین برای کاهش ریسک و محافظت از سرمایه‌گذاری، ابتدا باید با انواع ریسک در این بازار آشنا شوید. در این بخش به برخی از مهم‌ترین انواع ریسک بازار بورس در می‌پردازیم.
پیشنهاد مطالعه: استراتژی معاملاتی در بورس: راهنمای جامع برای سرمایه‌گذاران
ریسک‌های سیستماتیک
این نوع ریسک بر کل بازار تأثیر می‌گذارد و با عوامل بیرونی مانند نوسانات اقتصادی، تغییرات نرخ بهره، جنگ‌ها، بحران‌های سیاسی و غیره مرتبط است. ریسک سیستماتیک را نمی‌توان به طور کامل حذف کرد، اما می‌توان آن را مدیریت کرد.
ریسک‌های غیرسیستماتیک
این ریسک به عوامل به‌خصوصی در یک شرکت یا صنعت خاص مرتبط است. مثلاً تغییر در مدیریت یک شرکت، مشکلات تولید، یا تغییرات در تقاضا برای محصولات شرکت یا صنعت مورد نظر. مهم‌ترین روش برای مدیریت ریسک غیرسیستماتیک تکنیک متنوع‌سازی پرتفوی است که در ادامه بیشتر در مورد آن صحبت خواهیم کرد.
مدیریت ریسک بورس بر اساس نوع آن
تا این بخش از نوشته خود را محوریت مدیریت ریسک و بازده به دو دسته‌بندی سیستماتیک و غیرسیستماتیک رسیدیم. در ادامه قصد داریم راه‌حل‌هایی برای هر کدام ارائه دهیم. ابتدا به روش‌های مدیریت ریسک سیستماتیک توجه کنید.
- متنوع‌سازی دارایی در پرتفوی: سرمایه‌گذاری در نماد‌های و سهام مختلف مانند سهام اوراق‌قرضه، املاک، کالاها و غیره می‌تواند ریسک سیستماتیک را تا حد زیادی کاهش دهد. در واقع این روش را پایه و اساس مدیریت این نوع ریسک‌ها می‌دانیم.
- استفاده از ابزارهای محدودیت کننده ریسک : ابزارهایی مانند آپشن، فیوچر و سوآپ می‌توانند برای پوشش ریسک بازار از نوع سیستماتیک مفید باشند.
- سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری: صندوق‌های سرمایه‌گذاری به دلیل متنوع‌سازی گسترده، در کاهش ریسک سیستماتیک مؤثر هستند؛ بنابراین با تزریق بخشی از سرمایه به این صندوق‌ها می‌توان تا حد زیادی از ریسک و استرس ناشی از آن جلوگیری کرد.
جالب است بدانید مدیریت ریسک و بازده با استفاده از تکنیک متنوع‌سازی پرتفوی روشی بسیار مناسب و مؤثر بوده و در مدیریت ریسک غیرسیستماتیک نیز کاربرد دارد؛ بنابراین با در نظر گرفتن این روش به‌عنوان گزینه اول، سراغ معرفی روش‌های بعدی برای مدیریت این نوع ریسک‌ها در بازار بورس می‌رویم.
- تحلیل بنیادی و تکنیکال: با تحلیل دقیق شرکت‌ها و بازار، می‌توان سهام باکیفیت بالاتر را انتخاب کرد و ریسک ناشی از انتخاب سهام نامناسب را کاهش داد. تحلیل بنیادی به اخبار، نوع عملکرد سهام مورد نظر در شرایط مختلف، وضعیت سود و زیان فعلی و مواردی از این قبیل می‌پردازد. در تحلیل تکنیکال می‌توانیم همین موارد و دیگر فاکتورهای مهم و اساسی را بر روی نمودار مشاهده و مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم.
- تعیین حد ضرر: حد ضرر یا استاپ‌لاس (Stop Loss) قیمتی است که شما از قبل تعیین می‌کنید و در صورت رسیدن قیمت سهم به آن، سفارش فروش به صورت خودکار ثبت می‌شود. این تکنیک قدرتمند، یکی از مهم‌ترین ابزارهای مدیریت ریسک در بازار بورس است که شما را در جلوگیری از زیان‌های سنگین یاری می‌کند.
پیشنهاد مطالعه: آموزش بورس کالا: راهنمای جامع برای سرمایه‌گذاری در بازار کالای ایران
روش‌های دیگر برای مدیریت ریسک در بازار بورس
روش‌های اصلی برای مدیریت ریسک در بورس را از نظر ریسک‌های سیستماتیک و غیرسیستماتیک معرفی و در مورد هر کدام توضیحاتی را ارائه دادیم. اما باید یادآوری کرد تکنیک‌های موجود محدود به این موارد نبوده و افراد موفق و حرفه‌ای بسیار عمیق‌تر و تخصصی‌تر این مسئله را کنترل می‌کنند؛ بنابراین به این نتیجه رسیدیم که موارد زیر را نیز به‌عنوان روش‌های مؤثر و بسیار مهم در این مورد اشاره داشته باشیم.
- مدیریت احساسات :کنترل احساسات مانند ترس و طمع در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری، بسیار مهم است؛ زیرا این مسئله بزرگ‌ترین مشکل برای معامله‌گران بورس به شمار می‌رود.
- برنامه‌ریزی مالی بلندمدت: داشتن یک برنامه مالی مشخص و پایبندی به آن، به سرمایه‌گذار کمک می‌کند تا ریسک‌های غیرضروری را کاهش دهد. در واقع اگر بخواهیم برنامه کوتاه‌مدت داشته باشیم مثل این است که بخواهیم یک‌شبه پول‌دار شویم. البته برنامه‌ریزی کوتاه‌مدت هم می‌توان داشت اگر به‌اندازه کافی مهارت کسب کنیم. بااین‌حال زیاد توصیه نمی‌شود.
- مشاوره با کارشناسان: مشاوره با کارشناسان مالی، به‌ویژه برای سرمایه‌گذاران مبتدی، بسیار مفید است؛ زیرا استفاده از تجربیات دیگران همیشه مفید بوده و حتی افراد حرفه‌ای نیز این کار را انجام می‌دهند.
نکته مهم: هیچ روشی به‌تنهایی نمی‌تواند ریسک سرمایه‌گذاری را به طور کامل حذف کند. بهترین رویکرد، استفاده ترکیبی از این روش‌ها و ایجاد یک استراتژی جامع برای مدیریت ریسک است.
در نهایت باید اشاره کنیم که انتخاب روش‌های مدیریت ریسک مناسب به عوامل مختلفی مانند میزان تحمل ریسک سرمایه‌گذار، اهداف سرمایه‌گذاری و شرایط بازار بستگی دارد.
میزان تحمل ریسک سرمایه‌گذار
میزان تحمل ریسک هر فردی، توانایی او را در پذیرش نوسانات و زیان‌های احتمالی در سرمایه‌گذاری نشان می‌دهد. این میزان، بر اساس عواملی مانند سن، اهداف مالی، تجربه سرمایه‌گذاری و وضعیت مالی فرد در لحظه تعیین استراتژی و روش‌های مدیریت ریسک متفاوت است .به‌طورکلی، سرمایه‌گذاران را می‌توان به سه دسته اصلی تقسیم کرد.
سرمایه‌گذاران محافظه‌کار یا ریسک‌گریز
همان‌طور که از عنوان پیداست، این افراد با این که از غیرقابل‌اجتناب بودن ریسک در بازارهای مالی مطلع هستند، تمایل زیادی به پذیرش آن ندارند؛ بنابراین تمام تلاش خود را می‌کنند تا ریسک را به حداقل‌ترین میزان برسانند. در مورد این افراد می‌توانیم موارد زیر را مطرح کنیم.
- ویژگی‌ها: این افراد به دنبال سرمایه‌گذاری‌های کم‌ریسک با بازده ثابت هستند و از نوسانات بازار می‌ترسند.
- سرمایه‌گذاری‌های مناسب: اوراق‌قرضه دولتی، سپرده‌های بانکی، صندوق‌های درآمد ثابت و املاک اجاره‌ای.
- اهداف: حفظ سرمایه، درآمد ثابت و امنیت مالی در کوتاه‌مدت تا میان‌مدت.
سرمایه‌گذاران متعادل یا خنثی:
افرادی که نه خیلی محتاط و نه خیلی ریسک‌پذیر هستند. این افراد به نظر شناخت بهتری از بازار و سرمایه‌گذاران فعال در آن داشته و سرمایه‌گذاری را تبدیل به سبک زندگی خود کرده‌اند. میزان موفقیت این افراد از نظر کنترل ریسک بیشتر از گروه‌های دیگر است.
- ویژگی‌ها: این افراد به دنبال تعادلی بین ریسک و بازده بوده و گاهی اوقات حاضرند برای کسب بازده بیشتر، ریسک بیشتری را بپذیرند.
- سرمایه‌گذاری‌های مناسب: ترکیبی از سهام، اوراق‌قرضه و صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط.
- اهداف: رشد سرمایه در بلندمدت همراه با حفظ قدرت خرید پول.
سرمایه‌گذاران تهاجمی:
افرادی که ریسک‌های سنگین را به جان می‌خرند و از مدیریت آن تا حد زیادی چشم می‌پوشند به امید این که بازدهی بالاتری داشته باشند. کمتر کسی این توانایی را خود می‌بیند؛ زیرا ازدست‌دادن پول در کسری از ثانیه و تحمل حملات روحی و روانی ناشی از آن کار هر کسی نیست.
- ویژگی‌ها :این افراد به دنبال کسب بازده‌های بسیار بالا در کوتاه‌ترین زمان ممکن بوده و حاضرند برای این منظور بیشترین میزان ریسک را بپذیرند.
- سرمایه‌گذاری‌های مناسب: سهام شرکت‌های کوچک و متوسط، صندوق‌های سرمایه‌گذاری پرریسک، ارزهای دیجیتال و سایر دارایی‌های با نوسانات بالا.
- اهداف: رشد سریع سرمایه و کسب سودهای کلان.
محدودیت های ریسک در بورس که محافظ سرمایه شما هستند
سرمایه‌گذاری در بورس پتانسیل کسب سودهای بالا را دارد، اما درعین‌حال با ریسک‌هایی نیز همراه است که با برخی از مهم‌ترین‌های آن‌ها آشنا شدیم. همچنین اشاره کردیم که برای مدیریت این ریسک‌ها، ابزارها و روش‌های مختلفی وجود دارند که به سرمایه‌گذاران کمک می‌کند تا از سرمایه خود محافظت کنند. در مورد تکنیک‌های مدیریت ریسک در بورس صحبت کردیم که در میان آن‌ها اشاره‌ای هم به استفاده از ابزارهای محدودیت کننده ریسک شد.
در این بخش در مورد این ابزارها و کاربرد‌های آن‌ها صبحت می‌کنیم.
- حد ضرر «Stop Loss»: قیمتی است که شما از قبل تعیین می‌کنید و در صورت رسیدن قیمت سهم به آن، سفارش فروش به صورت خودکار ثبت می‌شود که البته پیش‌تر در مورد آن صحبت کردیم. اما موضوعی که در این بخش باید روی آن تأکید داشته باشیم این است که هدف از این کار جلوگیری از زیان‌های بیشتر در صورت کاهش شدید قیمت سهم است.
- حد سود «Take Profit»: قیمتی است که شما از قبل تعیین می‌کنید و در صورت رسیدن قیمت سهم به آن، سفارش فروش به صورت خودکار ثبت می‌شود. هدف از این کار نیز تضمین سود حاصل شده و مقابله با ازدست‌دادن سود در صورت بروز نوسانات ناگهانی در بازار.
- حد نوسان «Price limit»: محدوده‌ای است که قیمت سهم در طول یک روز معاملاتی نمی‌تواند از آن فراتر رود. این محدوده را برای جلوگیری از نوسانات شدید قیمت و ایجاد ثبات نسبی در بازار انجام می‌دهیم.
گزینه‌های پوشش ریسک
برخی گزینه نیز داریم که مدیریت ریسک را بر اساس تصمیماتی کنونی برای آینده میسر می‌سازند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
- آپشن «Options»: قراردادهایی هستند که به شما حق خرید یا فروش یک سهم را در آینده با قیمت مشخصی می‌دهند.
- فیوچر «Futures»: قراردادهایی هستند که طرفین متعهد می‌شوند یک دارایی را در آینده با قیمت مشخصی بخرند یا بفروشند.
- سوآپ «Swaps»: قراردادهایی هستند که برای مبادله جریان‌های نقدی آینده استفاده می‌شوند.
میزان تحمل ریسک سرمایه‌گذار
بازار بورس ایران تفاوت زیادی با بازارهای مالی جهانی دارد و به دلیل کنترل نوسانات در محدوده خاصی، امکان از بین رفتن کل سرمایه غیرممکن است. ازاین‌رو به طور کلی مدیریت ریسک آن نیز چالش‌های سنگینی در پی نخواهد داشت. بااین‌حال یک سرمایه‌گذار حرفه‌ای زمانی می‌تواند در این اکوسیستم باقی بماند که مدیریت ریسک را بلد باشد. مواردی مانند تعیین حد ضرر و سود، مدیریت احساسات، تشکیل سبد سهام، تحلیل بنیادی و تکنیکال مواردی هستند که می‌توانید برای کنترل ریسک بورس ایران مورد استفاده قرار دهید. در کنار این موارد، مطالعه و بروز نگه‌داشتن اطلاعات و همچنین آموزش مستمر را فراموش نکنید.
سخن پایانی
زمانی که تصمیم به دنیای سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی می‌گیریم، قطعاً می‌دانیم که فعالیت در این بازار به شدن پرریسک است؛ بنابراین مدیریت ریسک بورس تنها مهارتی است که می‌تواند ما را از خطرات احتمالی در امان نگه دارد. در این نوشته در مورد انواع ریسک و روش‌ها رایج مدیریت آن‌ها در بازارهای مالی صحبت کردیم. خوشحال خواهیم شد نظرات و پیشنهادات خود را در این زمینه با ما به اشتراک بگذارید.
آموزش بورس در مکتب خونه
مکتب خونه یکی از بزرگ‌ترین آکادمی‌های آموزش مجازی ایران بوده و تمام صنایع و علوم روز دنیا را تحت پوشش قرار می‌دهد. یکی از مهارت‌هایی که می‌توانید در این سایت کسب کنید، اصول سرمایه‌گذاری و فعالیت در بورس‌های ایران و جهان است. پیشنهاد می‌کنیم با بازدید از آموزش‌ها و شرکت در یکی از دوره‌های آموزش بورس یا آموزش سرمایه گذاری در مکتب خونه این فرصت طلایی را از دست ندهید.
