با پیشرفت تکنولوژی و سرعت گرفتن روند زندگی بسیاری از ما در خانواده، اجتماع و محیط کاری با مسائل مختلفی رو به رو می‌شویم که می‌تواند مشکل و مسئله‌ای برای ما ایجاد کند. کسب مهارت‌های جدید و به طور کلی مهارت های زندگی مطابق با شرایط زندگی می‌تواند ما را در حل مشکلات و تعارضات یاری کند.
اگر فرد بدون داشتن مهارت‌های زندگی وارد جامعه شود در برابر مسائل و مشکلات آسیب دیده و ممکن است دچار اختلالات روانی، اجتماعی و عاطفی شود. در این میان برای جلوگیری از هر گونه آسیب اجتماعی یادگیری مهارت‌های زندگی بیش از هر چیز دیگری مفید و موثر است. در ادامه با انواع مهارت‌های زندگی، اهمیت هر یک و نحوه آموزش مهارت های زندگی آشنا می‌شویم.
مهارت های زندگی چیست؟
مهارت زندگی تعریف‌های متعددی دارد اما سازمان جهانی بهداشت این تعریف را برای مهارت زندگی ارائه داده است: توانایی انجام رفتار سازگارانه و مثبت به گونه‌ای که فرد بتواند با چالش‌ها و ضروریات زندگی روزمره خود کنار بیاید. بنابراین این سازمان برای آموزش مهارت زندگی در جوامع مختلف برنامه‌های متعددی ارائه کرده است که هدف از آنها افزایش سطح سلامت روانی افراد و پیشگیری از بیماری‌های روانی و اجتماعی است.
تحقیقات و بررسی‌ها نشان داده است که آموزش مهارت های زندگی در جوامع مختلف در پیشگیری از آسیب‌های روانی و اجتماعی موثر بوده است و از این بیماری‌های جلوگیری می‌کند. مهارت‌های زندگی این توانایی را به فرد می‌دهد که زندگی شادی داشته و رضایت بیشتری از زندگی داشته باشد.
احساس موفقیت و رسیدن به اهداف در زندگی از دیگر تاثیرات یادگیری مهارت‌های زندگی است. آموزش مهارت زندگی اهداف متعددی دارد که بر طرف کرد نیازهای روزمره، برای بزرگسالان زندگی بهتر در اجتماع و زندگی فردی و موفقیت شغلی از جمله فواید و اهداف آن است.
مقاله پیشنهادی : کتاب های مهارت های زندگی
انواع مهارت‌های زندگی
سازمان جهانی بهداشت در سال ۱۹۹۳، ۱۰ مهارت را به عنوان مهارت‌های زندگی معرفی کرد. هر یک از این مهارت‌ها اهمیت خود را داشته و یادگیری هر کدام از آنها نیاز به تلاش، پشتکار و صرف وقت زیادی دارد. در نهایت یادگیری این مهارت‌ها باعث موفقیت فرد در زندگی می‌شود.
-
مهارت حل مسئله
در این مهارت فرد یاد می‌گیرد در هنگام بروز مشکل و مسئله در زندگی تعریف دقیق از مشکل خود ارائه داده و راه حل‌های متعدد آن را شناسایی و بررسی کند. بعد از آن باید یکی از راه حل‌های مناسب را انتخاب کرده و آن را اجرا کند. فرد باید بتواند حل مسئله را کاملاً ارزیابی کند و در هنگام بروز مشکل دچار اضطراب و دغدغه نشود و به روش‌های غیر سالم و مشکل ساز روی نیاورد.
-
مهارت تصمیم گیری
همه ما در زندگی با مسائلی رو به رو می‌شویم که ما را در معرض تصمیم گیری یا به عبارتی انتخاب از بین دو یا چند چیز وادار می‌کند. به بیان دیگر تصمیم گیری، انتخاب راه حل مناسب برای حل یک مسئله است. در اینجا است که مهارت تصمیم گیری به کمک فرد می‌آید. تصمیم گیری از طریق فرایند شهودی و استدلال و یا ترکیب هر دو اتفاق می‌افتد.
-
مهارت خود آگاهی
در خودآگاهی، فرد به شناختی از توانایی و ضعف‌ها، ترس‌ها و نیازهای خود می‌رسد و می‌تواند آنها را مدیریت کند. فرد با داشتن مهارت خود آگاهی می‌آموزد چه شرایطی برای وی خوشایند و چه موقعیت‌هایی استرس‌زا است.
-
مهارت تفکر نقاد
در این مهارت فرد یاد می‌گیرد اطلاعات موجود درباره مسائل مختلف را با استفاده از تجربه‌ها، شناسایی و بررسی ارزش‌های اجتماعی گروه‌های هم سن و رسانه‌ها تحلیل عینی کند. در این صورت است که فرد می‌تواند اطلاعات درست را تشخیص داده و به درک درستی از وقایع برسد.
مهارت تفکر خلاق: داشتن تفکر خلاق یا خلاقیت یکی از مهارت‌های اصلی و سازنده است که می‌تواند فرد را در رسیدن به مهارت‌های اتباطی و تفکر نقادانه یاری کند. در این مهارت زندگی، فرد یاد می‌گیرد متفاوت فکر کرده و با دید دیگری به مسائل نگاه کند.؛ تجربه‌های متفاوتی را کسب کرده و به راه‌حلی برسد که مختص خودش است.
-
مهارت برقراری ارتباط موثر:
در این مهارت فرد راه‌های برقراری ارتباط موثر با دیگران را می‌آموزد . یاد می‌گیرد چگونه به صحبت‌های دیگران گوش داده و موقعیت آنها را درک کند. یا اینکه در مقابل، نیاز و احساس خود را بیان کرده و بتواند به حس رضایت دوطرفه و متقابل برسد.
-
مهارت ایجاد و حفظ روابط بین فردی:
این مهارت به افراد کمک می‌کند ارتباط موثری با دوستان، افراد مختلف و اعضای خانواده خود داشته باشد. مرز روابط را مشخص کرده و با دیگران همکاری کند.
-
مهارت همدلی کردن:
همدلی کردن یعنی نحوه و شیوه درک احساسات دیگران. در این مهارت زندگی، فرد یاد می‌گیرد در موقعیت‌های مختلف احساس دیگران را درک کند، تفاوت‌های فردی را پذیرفته و روابط بین فردی خود با دیگران را ارتقا دهد.
-
مهارت تنظیم هیجان:
دراین مهارت زندگی، فرد هیجانات خود را شناخته و می‌تواند تاثیر آنها بر رفتار از جمله بروز خشم را مدیریت کند. در این توانایی فرد می‌تواند در شرایط مختلف هیجانات خود را بالا و پایین برده و آن را کنترل و تنظیم کند. این مهارت باعث عملکرد بهتر سیستم هیجانی و حفظ سلامت فرد می‌شود.
-
مهارت مقابله با استرس:
در این مهارت فرد با نحوه مقابله با فشارها و استرس‌های زندگی آشنا شده و می‌تواند با آن مقابله کند. فرد یاد می‌گیرد پریشانی استرسی خود را کم کرده، از روبه‌رو شدن با موقعیت استرس‌زا خودداری کند و مهارت مقابله سالم با مشکلات را یاد بگیرد.
اهمیت مهارت‌های زندگی
مهارت های زندگی دارای اهمیت زیادی در زندگی فردی و اجتماعی افراد هستند و کمک می‌کنند که فرد برای مقابله با خطرات، تنش‌ها و فشارها آماده شده و توانایی لازم را به دست آورد. امروزه مشکلات فردی، اقتصادی و شرایط نابسامان اجتماعی فشارهای همه جانبه‌ای را به افراد و خانواده‌ها وارد کرده است که عدم برخورداری از دانش و مهارت کافی باعث بروز مشکلات جدی و پیچیده شدن مسائل می‌شود. همین مسئله اهمیت یادگیری مهارت‌های زندگی را بیش از گذشته آشکار می‌کند.
نداشتن مهارت زندگی باعث می‌شود فرد در برابر سختی‌ها و مشکلات به رفتار غلط و مخرب روی آورده و به خود و دیگران آسیب برساند. طبق تحقیقات یکی از دلایل افراد برای روی آوردن به مواد مخدر و رفتار آسیب‌زا عدم توانایی در حل مشکلات زندگی است.
در صورتی که جوانان مهارت‌های زندگی را به خوبی یاد بگیرند در برابر سلامت خود مسئول بوده و به دنبال رفتار مخرب نمی‌روند. این مهارت‌های باعث می‌شود جوانان در جهت توانایی و استعداد خود حرکت کرده و آماده ورود به جامعه شوند. مهارت‌های زندگی باعث برقراری ارتباط موثر با افراد جامعه شده و موفقیت شغلی و اجتماعی را به دنبال دارد. در ادامه به دیگر نتایج یادگیری مهارت‌های زندگی می‌پردازیم.
-
ارتقا بهداشت روان و پیشگیری اولیه
یادگیری مهارت‌های زندگی بیش از هر چیز دیگر باعث ارتقا سلامت روان و پیشگیری از معضلات اجتماعی می‌شود. به عنوان مثال عدم توانایی در مقابله با استرس و فشار باعث بروز بیماری‌های جسمی و روحی مانند افسردگی می‌شود. حتی نداشتن مهارت تصمیم گیری باعث می‌شود بسیاری از جوانان و یا بزرگسالان به مسیر اشتباه و غلط تغییر مسیر داده و دچار یاس و ناامیدی شوند.
-
توانمند کردن افراد
مهارت‌های زندگی باعث توانمندی افراد در شناخت خود، دیگران و محیط اجتماعی شده و نگرش‌ها و ارزش‌های فرد را شکل می‌دهد. مهارت‌های زندگی علاوه بر این کمک می‌کند افراد آنچه را آموخته‌اند درموقعیت‌های واقعی به کار گرفته و تجربیات جدیدی نیز کسب کنند.
-
تحقق توانایی بالقوه و انطباق با تغییرات زندگی
مهارت‌های زندگی به ما کمک می‌کنند نگرش‌ها و دانش خود را به صورت عملی در زندگی به کار بگیریم و زمینه این کار را فراهم می‌کند. در مواقعی که ما با تجربه‌های منفی و هیجانات زیادی روبه‌رو می‌شویم این مهارت‌های زندگی است که به کمک ما آمده و باعث می‌شود خود را تغییرات زندگی وفق دهیم.
ویدیو پیشنهادی : روان شناسی
آموزش مهارت‌های زندگی از چه سنی آغاز می‌شود؟
آموزش‌های مهارت های زندگی باید از دوران مدرسه و سنین کم آغاز شده و تا سنین بزرگسالی نیز ادامه پیدا کند. این آموزش‌ها مختص سن خاصی نیست و برای تمام افراد جامعه لازم و ضروری است.
همه ما ممکن است در سنین مختلف با مسائلی رو به رو شویم که نیاز به تصمیم گیری داشته باشیم یا هیجان و فشاری به ما وارد شود که باید با آن مقابله کنیم یا با چالش‌های مختلفی مواجه شویم؛ در اینجا است که مهارت‌های زندگی به کمک ما می‌آیند.
چگونه مهارت‌های زندگی را یاد بگیریم؟
در حال حاضر مراکز آموزشی مختلفی در سطح جامعه به آموزش مهارت‌های زندگی می‌پردازند. کیلینیک های روانشناسی، فرهنگ‌سراها، سرای محله، مراکز مشاوره، برنامه‌های رادیو و تلویزیون در این زمینه فعال بوده و برنامه‌های آموزشی مختلفی را ارائه می‌کنند.
والدین نیز با انتقال تجربیات خود در مورد روبه‌رو شدن با مسائل و شرایط جامعه می‌توانند مهارت‌های زندگی را به فرزندان خود آموزش دهند. کتاب‌ها و سی دی‌های مختلفی در حال حاضر تالیف و تهیه شده‌اند که در دسترس بوده و می‌توانند مهارت های زندگی را به ما بیاموزند.
این نکته را باید به یاد داشته باشیم توانایی به معنای انجام کار است و یادگیری تئوری مهارت‌های زندگی کمکی به ما نمی‌کند بلکه باید این مهارت‌ها را در متن خانواده، جامعه، محیط کار و… تمرین کنیم تا به خوبی این مهارت‌ها را یاد گرفته و به کار ببندیم.
