یکی از تکنیک‌های مهم فن بیان، ایجاد تغییر و تنوع در صدا است. این امر می‌تواند مخاطبین را جذب کرده و ارتباط کلامی را به یک ارتباط مؤثر تبدیل کند. منظور از ایجاد تغییر در صدا، استفاده از صدایهای زیر و بم است. در این مطلب به نقش زیر و بم صدا در فن بیان پرداخته و به شما نشان داده‌ایم که چطور می‌توانید با این ترفند، جذاب‌تر صحبت کنید.
تعریف صدای زیر و بم
پیش از هرچیز، می‌خواهیم به شما بگوییم که زیر و بم صدا یعنی چه. به‌طور کلی، هر فرد می‌تواند صداهای کلفت و نازکی را تولید کند. صداهای کلفت، فرکانس پایین‌تر داشته و به آن بم می‌گویند. صداهای نازک نیز با فرکانس بالاتر است که به آن صداهای زیر گفته می‌شود.
این زیر و بمی صدای شماست که آهنگ یا ملودی کلام را می‌سازد. زمانی شما می‌توانید کلام خود را جذاب‌تر کنید که هم صداهای زیر و هم صداهای بم را در گفتار به‌کار ببرید. این کار سبب آهنگین شدن کلام می‌شود. در غیر این صورت، صدای شما یکنواخت بوده و مخاطب از شنیدن آن کسل خواهد شد.
در کدام حالت صدا زیر و در کدام حالت بم است؟
در بخش قبل بیان کردیم که صدای زیر و بم چیست. در این‌جا قصد داریم تا به شما نشان دهیم که چه موقع صدایتان بم و در چه موقع زیر خواهد بود. برای این کار شما به یک نرم افزار تیونر نیاز دارید. شما می‌توانید این برنامه را به‌صورت رایگان روی گوشی هوشمند خود نصب نموده و سپس برنامه را اجرا کنید.
اکنون زمان آن است تا گستره‌ی صدایی خود را شناسایی کنید. شروع به گفتن صداها کنید. ابتدا بم‌ترین صدای ممکن را تولید کنید. روی تیونر نت مربوطه نشان داده می‌شود. آن را یادداشت کنید. سپس صدایتان را به زیرترین حد ممکن برسانید. مجدد نت نمایش داده شده را یادداشت کنید.
- نکته: برای تولید بم‌ترین و زیرترین صدا به خودتان فشار نیاورید. رفته رفته و با انجام تمرینات، شما می‌توانید گستره‌ی صدایی خود را افزایش دهید.
صدای شما در محدوده‌ی نت‌های بم‌ترین و زیرترین، قرار می‌گیرد. اگر شما بتوانید تمام نت‌های این بازه را به‌کار بگیرید، در حقیقت نقش زیر و بم صدا در فن بیان را به‌خوبی رعایت کرده‌اید. در غیر این صورت، صدای شما یکنواخت یا مونوتن است که تنها چند نت خاص را به خود اختصاص داده است.
نواحی مختلف صدا و نقش زیر و بم صدا در فن بیان
برای این‌که با چگونگی ساختن صداهای زیر و بم آشنا شوید، می‌بایست آناتومی صدا را بهتر بشناسید. در بدن انسان، سه ناحیه برای تولید صدا وجود دارد. شما می‌توانید صدا را از سمت سینه، صدای میانی (بالاتر از سینه) و صدای سر تولید کنید.
در ادامه بیش‌تر در این‌باره صحبت کرده‌ایم.
صدای سینه
صدای سینه از ناحیه‌ی سینه‌ی شما تولید می‌شود. این صدا بم‌ترین یا پایین‌ترین صدایی است که شما می‌توانید تولید کنید. برای این کار، کلمه‌ی «گوگ» را بلند تکرار کنید. شما می‌توانید به روش قبل، با استفاده از تیونر، نت صدای بم خود را شناسایی کنید.
صدای میانی
صدای میانی کمی بالاتر از سینه خواهد بود. این صدا با کلمه‌ی «گاگ» شناخته می‌شود. این صدا لرزشی قبل از گلو و بالاتر از سینه ایجاد می‌کند. صدای میانی، صدای اصلی شماست.
پیشنهاد مطالعه: عوامل موثر بر فن بیان کدام‌اند؟ کلید موفقیت در سخنرانی‌ها
صدای سر
صدای سر از لرزش حفره‌های جمجمه ایجاد می‌شود. برای این صدا، کافی است تا کلمه‌ی «نی» را به‌کار ببرید. این صدا بیش‌ترین میزان رزونانس را دارد و اگر بتوانید صدای سر را به‌خوبی اجرا کنید، جزو خوش‌صداها خواهید بود.
تمرین برای صدای زیر و بم
همان‌طور که گفتیم، شما یک گستره‌ی صدایی خاص دارید که با بم‌ترین و زیرترین صدای تولید شده از حنجره‌تان محصور شده است. با این حال، ممکن است صدای شما به‌طور کلی زیر یا بم شناخته شود. برای رفع این مشکل و افزایش محدوده‌ی نمونه صدای زیر و بم خود، می‌بایست تمرینات مختلفی را انجام دهید. در ادامه به برخی از این تمرین‌ها اشاره می‌کنیم.
تمرین واژه‌های گوگ، کاگ و نی
اولین تمرینی که انجام آن در تقویت تارهای صوتی شما برای تولید صداهای زیر و بم اثرگذار است، تکرار کردن کلمات گوگ، کاگ و نی است. همان‌طور که پیش‌تر شرح دادیم این صداها از ناحیه‌ی سینه، ناحیه‌ی میانی و صدای سر تولید می‌شوند. شما باید این کلمات را به‌دقت بیان کنید.
رفته رفته دیگر کلمات را به همین شکل ادا کنید. مثلاً شما می‌توانید واژه‌ی «سلام» را به همین نحو از ناحیه‌ی سر، میانی و سینه‌ی خود اجرا کنید. در مراحل بالاتر نیز جملات جایگزین خواهند شد.
تمرین با ضبط صدا
یکی از مهم‌ترین موضوعات در تست تشخیص صدای زیر و بم، این است که ممکن است چندان تفاوت قابل ملاحظه‌ای در صداهای زیر و بم ما به گوش نرسد. برای این منظور شما باید صدای خودتان را ضبط کنید. سپس با دقت صدای ضبط شده را گوش داده و آن را تحلیل نمایید. اگر فایل‌های ضبط شده را آرشیو کنید، بعد از مدتی تغییرات گستره‌ی صدایی شما به‌خوبی مشهود خواهد بود. 
تمرین بلندخوانی
در این روش، شما یک متن خاص را انتخاب کرده و با صدای بلند شروع به خواندن می‌کنید. این طرز خواندن، سبب تقویت آناتومی حنجره‌ی شما می‌شود. اگر به‌طور مستمر و روزانه این کار را انجام دهید، بعد از مدتی حنجره‌ی شما تقویت شده و در نتیجه صدای قوی‌تری تولید خواهد شد.
- نکته: در حین انجام این تمرین، مراقب باشید تا حنجره‌تان خسته نشود. خستگی حنجره می‌تواند سبب آسیب به آن شود.
تمرین با ساز
اگر سازی را بلد هستید، می‌توانید این تمرین را انجام دهید. در این تمرین نت‌های مختلف را روی ساز خود پیاده‌سازی می‌کنید. سپس در حالی که تیونر اجرا شده است، همان نت را با حنجره‌ی خود شبیه‌سازی می‌کنید. این کار را آن‌قدر انجام می‌دهید تا صدای شما با صدای نت ساز مشابه باشد. 
تمرین تنفس دیافراگمی
تنفس دیاگرامی یکی از بهترین تمرینات برای تقویت تار صوتی و صداسازی به‌شمار می‌آید. در این تمرین، شما روی زمین دراز کشیده و نفس‌های عمیق می‌کشید. سعی کنید عضلات شکم خود را به‌کار بگیرید. رفته رفته این تمرین را در حالت ایستاده انجام دهید. بعد از مدتی، متوجه خواهید شد که عضلات سینه در دم و بازدم دخالتی نداشته و نفس کشیدنتان به دیافراگم متکی خواهد بود.
پیشنهاد مطالعه: تکنیک های فن بیان – جادوگری در سخنرانی با این چند تکنیک
تمرین هامینگ
در این تمرین، از تولید صدای «همممم» برای تقویت صدای بم خود استفاده می‌کنیم. شما باید لب‌های خود را بسته نگه داشته و صدای همممم را تولید کنید. چند ثانیه این کار انجام داده و سپس با صدای بم‌تر آن را تولید کنید.
کنترل هوای خارج شده از دهان
در این تمرین نیاز است تا یک شمع را روشن کرده و آن را در فاصله‌ی ۲۰ سانتی متری دهان خود قرار دهید. شروع به صحبت کردن و خواندن یک متن بکنید. مراقب باشید که هوای خارج شده از دهان شما به شعله‌ی شمع آسیبی نزند. این تمرین نیز می‌تواند به بم‌تر شدن صدا و افزایش گستره‌ی صدایی شما کمک کند.
جمع بندی در مورد نقش زیر و بم صدا در فن بیان
در این مطلب به معرفی نقش زیر و بم صدا در فن بیان پرداختیم. ابتدا مختصری در رابطه با تعریف صدای زیر و بم صحبت کرده و به شما نشان دادیم که چطور می‌توانید بم‌ترین و زیرترین نت‌های صدایی خود را محاسبه کنید. در نهایت نیز چند تمرین و تکنیک مهم برای بهبود و افزایش گستره‌ی صدایی را معرفی کردیم. لازم به ذکر است که انجام مکرر و مستمر این تمرینات، می‌تواند نتیجه بخش باشد.
در پایان نیز ذکر این نکته را الزامی می‌دانیم که تمرینات فن بیان به شما کمک می‌کند تا گویندگی، خوانندگی و به‌طور کلی ارتباطات کلامی مؤثرتر و بهتری را تجربه کنید.
پیشنهاد مطالعه: آموزش فن بیان در مشاور املاک + ذکر نکات کلیدی و موثر در معامله
آموزش فن بیان در مکتب خونه
یکی از بهترین دوره‌های آموزشی برای تقویت مهارت فن بیان، دوره‌های مکتب خونه است. در این دوره‌های آموزش فن بیان، شما برای تقویت مهار‌ت‌های کلامی و ارتباطات خود آموزش می‌بینید. تکنیک‌های معرفی شده در این آموزش‌ها، حنجره، حلق، گلو و شیوه‌ی تنفسی شما را بهبود بخشیده و برای گوینده یا خواننده شدن آماده می‌سازد.
