ماتریس SWOT : تحلیل محیط داخلی و عوامل خارجی سازمان یکی از مهمترین نکاتی است که سازمانهای امروزی باید به آن مبادرت داشته باشند تا بتوانند در محیط های رقابتی خود باقی بمانند و شکست نخورند.
استفاده از ابزارها و استراتژیهای مناسب در این راه به سازمان ها کمک میکند تا راحتتر عوامل بیرونی و درونی سازمان خود را تحلیل کنند.
یکی از ابزارهای بسیار کاربردی و در عین حال بسیار پراستفاده ماتریس SWOT است که در عین سادگی میتواند راه حل بسیاری از مشکلات درونی و بیرونی یک سازمان باشد. در این مقاله قصد داریم تا علاوه بر بررسی ماتریس سوآت به نکاتی در خصوص تحلیل ماتریس SWOT و چگونگی استفاده ماتریس در بهبود شرایط سازمانی بپردازیم.
ماتریس SWOT چیست؟
یکی از قدیمیترین ابزارهای تحلیل استراتژی ماتریس SWOT است که در عین سادگی میتواند مفاهیم عمیقی را در خصوص شرایط فعلی سازمان چه در داخل و خارج از سازمان نمایان کند.
این ابزار برای نخستینبار در دانشگاه هاروارد مورد استفاده قرار گرفت و سیر تحولی آن در کشورهای انگلیس و آمریکا اتفاق افتاد.
برخی از مشخصه‌های ماتریس سوات به مدرسه کسب‌وکار هاروارد و کتاب سیاست‌های کسب‌وکار نوشته اندروز، گات، لرند و کریستینسن بازمی‌گردد. با این حال در این کتاب تنها به فرصتها، خطرات، محیط و مشکلات اشاره شده است و مرجع آن نیز سخنرانی پروفسور کنت اندروز است. دیدگاهی دیگر آن است که SWOT از پژوهش استنفورد به سرپرستی آلبرت همفری در سال ۱۹۶۰ مشتق شده است.
اجزای ماتریس سوات چیست؟
یکی از سادهترین و ابتداییترین انواع ماتریس، ماتریس SWOT بوده که در حالت اصلی از دو وجه تشکیل شده است. بخش اول، وضعیت درونی سازمان را پوشش میدهد و بخش دیگر آن متوجه عوامل بیرونی یک سازمان است.
- عوامل درونی ماتریس SWOT :
به صورت کلی منظور از عوامل درونی در یک سازمان، مواردی است که در اختیار سازمان بوده و به نوعی بر آنها تسلط دارد. به عبارت دیگر میتوان گفت، کنترل سازمان بر عوامل درونی، ارادی بوده و تا حدود زیادی آنها را تحت کنترل خود دارد.
- عوامل بیرونی ماتریس SWOT :
برخلاف عوامل درونی در ماتریس SWOT، عوامل خارجی تحت کنترل سازمان نبوده و درواقع برای سازمان غیرارادی تلقی میشود. شرایط محیطی در خارج یک سازمان همان عوامل بیرونی موجود در ماتریس SWOT است.
مفاهیم مورد استفاده در ماتریس SWOT چیست؟
همانطور که در قسمت قبل بیان کردیم، ماتریس SWOT از دو قسمت عوامل درونی و بیرونی تشکیل شده است که هرکدام خود دارای دو قسمت است.
- عوامل درونی ماتریس SWOT :
نقاط قوت (Strengths): مفهوم نقطه قوت در سازمان همان مزیت پایداری است که یک سازمان در خود داشته که میتواند به مخاطبان هدف و مشتریان بالقوه خود ارائه دهد. به نوعی نکته مثبت درونی در سازمان همان نقطه قوت آن مجموعه خواهد بود.
نقاط ضعف (Weakness): در طرف مقابل اگر سازمانی در بخشهای درونی خود دچار کمبود و اختلالی شده باشد به اصطلاح دارای نقطه ضعف خواهد بود.
- عوامل بیرونی ماتریس SWOT :
فرصتها (Opportunities): موقعیتهایی که ممکن است در آیندهبرای سازمان ایجاد شود و باعث پیشرفت و رشد بیشتر یک سازمان باشد به عنوان فرصتها شناخته میشود.
تهدیدها (Threads): موقعیتهایی که سازمانها را در آینده دچار خطر خواهند کرد و ممکن است در کار شرکت خللی ایجاد کنند و مدیران سازمانها موظف هستند با شناسایی این موارد سازمان خود را از آن مصون بدارند.
مراحل تحلیل سازمان به وسیله ماتریس SWOT چیست؟
حال که مفصل اجزا ماتریس SWOT را مورد بررسی قرار دادیم، میخواهیم مراحل مربوط به تحلیل این ماتریس برای تدوین استراتژی مناسب بررسی کنیم.
- شناسایی عوامل خارجی و داخلی: همانطور که در قسمت قبل عنوان کردیم بررسی و شناسایی عوامل داخلی و خارجی در سازمانها به عنوان اولین قدم برای تدوین یک استراتژی مطلوب و مناسب برای سازمان خواهد بود. بعد از شناسایی نقاط قوت و ضعف ماتریسی تحت عنوان ماتریس عوامل داخلی (IFE) تشکیل شده و بعد از شناسایی تهدیدها و فرصتها ماتریس عوامل خارجی (EFE) به وجو میآید.
- وزندهی به عوامل داخلی و خارجی: مرحله دوم در خصوص تحلیل ماتریس، وزندهی و اعتباردهی یا به عبارت دیگر درجهبندی و اهمیت موارد شناسایی شده خواهد بود که آن را براسا نمراتی که به درجه اهمیت یک عمل میدهیم تعریف میکنیم.
- ایجاد ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی: حال باید این عوامل را براسا درجه اهمیت آن نمره داده و از کم (نمره ۱) یا زیاد (نمره ۵) امتیازدهی کنید و در ماتریسهای جداگانه خود یادداشت کنید.
- طراحی ماتریس SWOT: پس از گذراندن این مراحل در نهایت باید ماتریس نهایی SWOT خود را تدوین کرده و عوامل مهم از دیدگاه خود و مجموعه در قسمت های مشخص شده یادداشت کنید.
استراتژی های مورد استفاده در ماتریس SWOT چیست؟
مهمترین قسمت در خصوص تحلیل ماتریس SWOT، استفاده از استراتژیهای مناسب برای هربخش است که قصد داریم در بخش پایانی این مطلب، استراتژیهای مختلفی که میتوان در تحلیل ماتریس سوات استفاده کرد را توضیح داده و بررسی کنیم.
- استراتژی محافظهکارانه (WO): هدف این استراتژی، استفاده از فرصتهای موجود آینده به منظور پوشش نقاط ضعف سازمان است.
- استراتژی تدافعی (WT): عموما سازمان در این شرایط سازمان در وضعیت مخاطرهآمیزی قرار دارد و هرحظه اماکن انحلال و توقف فعالیتها آن وجود دارد. لذا برای جلوگیری از این منظور سازمان باید تلاش کند تا علاوه بر پرهیز از تهدیدهای بیرونی، نقاط ضعفهای خود را کاهش داده تا به خطر جدی مواجه نشود.
- استراتژی تهاجمی (SO): بهترین وضعیت برای سازمان بوده چراکه سازمان میتواند با تکیه بر نقاط قوت خود فرصتهای خارجی موجود در محیط بیرونی خود را شکار کند.
- استراتژی رقابتی (ST): معمولا در این وضعیت سازمانها به دنبال استفاده از نقاط قوت خود به منظور جلوگیری از تهدیدهای خارجی است.
در این مطلب سعی شد تا علاوه بر بررسی کلی ماتریس SWOT ، اجزا هر بخش را به صورت مجزا توضیح داده و در انتها استراتژی های مناسب برای سازمان ها به منظور تحلیل وضعیت موجود خود داشته باشند.
البته در انتها شایان ذکر است که برای تحلیل وضعیت سازمان یا کسب وکار ابزارهای بسیاری مورد استفاده قرار میگیرند که هرکدام در جایگاه خود دارای اهمیت و کاربرد مجزاست.
به همین جهت توصیه میکنیم مدیران استراتژیک در سازمان ها برای راحتی کار و بررسی همه جانبه وضعیت موجود در سازمان خود از ابزارهای مختلفی استفاده کنند تا تحلیل آنها از سازمانها با دقت بیشتری همراه باشد.
