فن بیان مهارت مهمی برای برقراری ارتباط با دیگران است. با این مهارت شما قادر خواهید بود تا با مخاطب خود، ارتباط مؤثری برقرار کنید. برای کسب این مهارت شما باید با تمرین فن بیان آشنا باشید. تمرینات فن بیان راهکارهایی هستند که کلام و رفتار شما را در برقراری ارتباط با دیگران، بهبود می‌بخشد. در این مطلب، به معرفی چند تمرین مهم و عملی برای تقویت مهارت فن بیان پرداخته‌ایم.
چرا تمرین فن بیان اهمیت دارد؟
مهارت فن بیان، با تمرین کردن کسب می‌شود. این مهارت کاربردهای زیادی در زندگی فردی و اجتماعی شما دارد. بنابراین آشنایی با این تکنیک‌ها، برای هر فردی الزامی است. تمرینات فن بیان، سبب می‌شوند تا این مهارت بخشی از رفتار شما شده و بتوانید در شرایط نیاز از آن استفاده کنید.
فهرست زیر برخی از مهمترین موارد کاربرد این مهارت را نشان می‌دهد.
- مهارت فن بیان قوی به شما کمک می‌کند تا در جمع، تأثیرگذار ظاهر شوید.
- موفقیت حرفه‌ای و قرارگیری در سطوح بالاتر با به‌کارگیری تکنیک‌های این مهارت ممکن خواهد بود.
- با مهارت فن بیان، سخنوری مؤثر و یک اجرای ایده‌آل برای شما مقدور است.
- با مهارت کلامی مناسب، شما می‌توانید حرف خود را به دیگران بقبولانید.
- اگر این مهارت را یاد داشته باشید، توانایی رهبری و مدیریت را نیز به‌دست می‌آورید.
- فن بیان مناسب به شما کمک می‌کند تا ایده‌ها و منظور خود را به‌راحتی به دیگران منتقل سازید.
- مهارت فن بیان می‌تواند حرفه‌های مختلفی مانند توانایی تدریس، سخنرانی، مشاوره و غیره را برای شما به‌وجود آورد.
- این مهارت در تقویت اعتماد به نفس و بهبود زندگی فردی شما نیز تأثیرات مثبتی را به همراه خواهد داشت.
- هر فرد می‌تواند مهارت فن بیان را با انجام تمرینات مستمر، در خود تقویت کند.
در ادامه این مطلب انواع ایده‌های تمرینی برای فن بیان گرد آوری شده است.
تمرین برای گرم کردن صدا و حنجره
برای شروع به کار، باید ابتدا صدای خود را گرم کنید. صداهای مختلف را تقلید کنید. مثلاً صدای موتور دربیاورید. آواهای خاص مثل «آ»، «او» و غیره را به‌صورت مکرر و کش‌دار، بیان کنید. این کار باعث می‌شود تا صدا و حنجره‌ی شما برای صحبت کردن آماده شود. به‌علاوه این‌که این تمرین می‌تواند تن صدای شما را جذاب کند.
تمرین فن بیان برای تقویت فک و دهان با استفاده از خودکار
یکی از نکات مهم در فن بیان، این است که شما بتوانید واژگان و جملات را به‌خوبی و واضح بیان کنید. این کار مستلزم آن است تا دهان شما به‌خوبی باز شده و صدای شفاف داشته باشید. برای تقویت فک و دهان خود و بهبود صداسازی می‌توانید یک خودکار یا مداد را به‌طور افقی با چهار دندان جلویی خود (دو دندان بالا و دو دندان پایین) بگیرید. اکنون متن و جملات تمرینی فن بیان را بخوانید. مراقب باشید تا در حین صحبت، خودکار از دهانتان نیوفتد.
پیشنهاد مطالعه: آموزش مجری گری و فن بیان: چگونه به یک مجری حرفه‌ای تبدیل شویم؟
تمرین خواندن جملات سخت برای فن بیان و کاهش تپق
جملات سخت، به‌دلیل تیپ آوایی که دارند، سبب تپق زدن خواهند شد. شما می‌توانید با تکرار این جملات، مهارت گویندگی و بیان خود را بهبود دهید. به عنوان مثال جملاتی مثل «شست، سشوار کرد» به دلیل تکرار حروف «س» و «ش» پشت سرهم یا «لوله رو لیره لیره رو لوله» به دلیل تکرار حروف «ل» و «ر»، جزو جملات سخت است. اگر بتوانید این جمله را به‌طور مستمر تکرار کنید، روان‌تر صحبت کرده و تپق زدن شما کاهش می‌یابد.
لازم به تأکید است که تپق زدن از نشانه‌های منفی برای مهارت فن بیان است. شما زمانی در مهارت فن بیان ایده‌آل خواهید بود که توانایی لازم برای بیان شفاف و رسای جملات و همچنین عدم تپق زدن یا استفاده از تکیه کلام‌های مکرر را به‌دست آورید.
تمرین تغییر لحن برای تأثیر بیان و تأکید روی کلام
می‌دانید که لحن گوینده، تأثیر زیادی روی مخاطب دارد. تغییر نابه‌جای لحن می‌تواند حتی مفهوم و معنای آن را نیز تغییر دهد. برای بهبود لحن، شما باید بتوانید حالات و احساسات خود را روی کلامتان منتقل کنید. پس یک متن بردارید و سپس آن را با حالات مختلف بخوانید. مثلاً یک‌بار از سر خوشحالی زیاد آن را بخوانید و یک‌بار با لحن غمگین و ناراحت آن را روخوانی کنید. این کار برای تمرین فن بیان بازیگری نیز مؤثر است. سعی کنید صدای خود را ضبط کرده و بعداً با گوش دادن به‌صدا، شیوه‌ی بیان خود را ارزیابی کنید. 
تمرین قصه‌خوانی از زبان شخصیت‌های معروف
یکی از تمریناتی که برای تقویت مهارت فن بیان توصیه می‌شود، قصه خوانی است. در این تمرین، شما متن قصه را از قبل آماده کرده و شروع به خواندن آن می‌کنید. در حین خواندن، سعی کنید از لحن و آهنگ کلام شخصیت‌های معروفی که می‌شناسید تقلید کنید. همچنین سعی کنید احساس را نیز به همراه کلام انتقال دهید. به عنوان مثال متن از سمت یک شخصیت غمگین در قصه را با لحنی ناراحت ادا کنید.
اگر قصه‌ی شما دیالوگ‌های متنوعی دارد، شما می‌توانید هر دیالوگ را با کلام و لحن مخصوص آن بازگو کنید. به عنوان مثال برای بیان دیالوگ بین شخصیت پدر و فرزند، می‌توانید لحن و آهنگ صدای خود را به‌صورت کودکانه و مردانه تغییر دهید.
تمرین فن بیان در خانه برای کنترل سرعت کلام
به‌عنوان یک گوینده، نباید خیلی سریع یا خیلی کند صحبت کنید. تند صحبت کردن مانع از دریافت پیام توسط مخاطبین می‌شود و همچنین صحبت کردن با کندی نیز برای مخاطبین کسل‌کننده خواهد بود. برای این‌که مهارت کنترل سرعت را داشته باشید، باید متن برای تمرین فن بیان را یک‌بار با سرعت کند و یک‌بار با سرعت تند بخوانید. در هربار دقت کنید که کلمات و جملات را به‌درستی بیان کرده و روی لحن خود کنترل مناسب داشته باشید.
تمرین صداسازی با مشدد خواندن کلمات
یکی از تمرینات عملی برای بهبود صدا، مشدد خواندن کلمات است. در این تمرین شما باید واژگان جملات را با تأکید بیشتر و به‌صورت تشدید دار بخوانید. پس متن خود را انتخاب کنید. سپس روی تمام کلمات آن به‌طرز اغراق آمیز تشدید بگذارید. مثلاً جمله‌ی «به بازار می‌روم.» را به‌صورت «بّه بّازّار مّی‌رّوّمّ.» بیان کنید. اکنون آن را بخوانید. می‌توانید برای تمرین مؤثرتر یک‌بار دهانتان را بیش از حد باز و بسته کنید تا ماهیچه‌های فک تقویت شوند.
تمرین خواندن متن با دهان بسته
روش دیگری که برای تقویت ماهیچه‌های فک توصیه می‌شود، خواندن با دهان بسته است. در این روش، شما باید دندان‌هایتان را کاملاً بسته نگه دارید. شما می‌توانید لب‌های خود را تکان دهید. اکنون شروع به روخوانی متن مورد نظر کنید. در این تمرین، سعی کنید تا واژگان را با اغراق بیان کنید. این کار با تکان خوردن بیشتر لب‌ها مقدور است. این تمرین بیان شما را شفاف‌تر می‌کند.
تمرین خواندن متن روبه‌روی آینه و ضبط صدا
نکته‌ی مهم در حین انجام تمرینات فن بیان آن است که شما بتوانید صدا و حرکات خود را ارزیابی کنید. برای این منظور می‌توانید از آینه و یا برنامه‌های ضبط صدا استفاده کنید. این کار به شما امکان آن را می‌دهد تا خود را به‌جای مخاطبین گذاشته و خودتان را ارزیابی کنید. در آینه ببینید کدام حالت چهره و حرکات بدنی شما می‌تواند کسل کننده و بد باشد. همچنین با ضبط صدای خود و گوش دادن به آن می‌توانید تکیه کلام‌ها، نقاط ضعف لحن و بیان خود را بیابید.
تمرین در فضای بزرگ برای بهبود حجم صدا
شما به عنوان یک گوینده، باید روی حجم صدای خود نیز کنترل داشته باشید. برای این منظور در یک فضای بزرگ بروید و دورترین نقطه را برای قرار دادن دستگاه ضبط صدا و خودتان انتخاب کنید. با انجام این تمرین به مرور درک می‌کنید که چطور صدای خود را با کیفیت و حجم مطلوب برای دسترسی به آن نقطه تنظیم کنید.
بهبود دایره واژگان برای فن بیان
یکی از مهمترین تمرینات فن بیان و گویندگی، افزایش دایره واژگان است. هرچقدر واژه‌ی بیش‌تری را یاد داشته باشید، بهتر می‌توانید صحبت کنید. شما می‌توانید این تمرین را با یادداشت کردن لغات جدید و جذابی که می‌شنوید، آغاز کنید. یک دفترچه بردارید و در روز تمام واژگان جدید را روی آن بنویسید. حتی می‌توانید کاربرد و معنای واژه را نیز در این دفتر یادداشت کنید.
تمرین مکث کردن برای افزایش فهم کلام
یکی از تکنیک‌های مهم که در برخی از کتاب تمرین فن بیان نیز به آن اشاره می‌شود، وقفه‌های به«وقع است. شما نباید به‌طور یک‌ریز و پشت سر هم صحبت کنید. این کار مانع از فهم و درک مطلب برای مخاطبین خواهد شد. سعی کنید در هنگام رسیدن به علائم نگارشی مثل «.» یا «،»، به‌اندازه‌ی کافی مکث کنید. همچنین مکث شما نباید به‌حدی باشد که ارتباط جملات از دست برود.
تأکید روی برخی واژگان برای بهبود کنترل حجم صدا
در این تمرین، هدف آن است تا حجم صدای خود را برای فن بیان، بهبود ببخشیم. برای این کار، شما باید کلمات متن را با تأکید و فشارهای مختلف بیان کنید. برخی کلمات با حجم صدای بیشتر و سرعت بالاتر ادا می‌شوند و برای بیان برخی دیگر از کلمات، شما باید حجم صدای خود را پایین آورید. این تمرین سبب جذابیت کلام شما خواهد شد.
یادگیری ضرب المثل و شعر برای تقویت فن بیان
مانند گستردگی دایره واژگان، هرچقدر شعر و ضرب المثل بیش‌تری نیز یاد بگیرید، سخن شما جذاب‌تر خواهد شد. شما باید موقعیت و مفهوم هر ضرب المثل را به‌خوبی بدانید. سپس تمرین کنید و در موقعیت‌های پیش آمده آن‌ها را به‌کار بگیرید. به‌مرور این موضوع در ذهن شما ماندگار شده و عادت می‌شود.
تمرین برای تقویت مهارت جمع بندی
یکی از مهارت‌های مهم برای سخنرانان آن است که بتوانند صحبت‌های خود را به‌طور خلاصه و مفید بازگو کنند. صحبت کردن نیز مانند متون، باید به‌طور از اضافه‌گویی باشد تا حوصله‌ی مخاطب سر نرود. همچنین باید مراقب باشید تا انسجام موضوع حفظ گردد. در این تمرین، شما یک موضوع را انتخاب کرده و در هر چند مدتی، مروری بر جمع بندی آن‌چه بازگو کرده‌اید، ارائه می‌دهید.
اگرچه این تمرین به‌نظر بسیار ساده است، اما در عمل متوجه دشواری کار و فراموش کردن نکات بیان شده خواهید شد.
تمرینات بدنی برای فن بیان
فن بیان به‌غیر از صداسازی، شامل تمرینات و تکنیک‌هایی روی زبان بدن و حرکات جسمانی شما نیز است. شما باید یاد بگیرید که چطور از دست‌ها و حالات چهره‌ی خود برای تأثیر کلام روی مخاطب استفاده نمایید. همچنین شیوه‌ی ایستادن و حالت بدنی شما هم برای راحتی خودتان و هم برای تمرکز مخاطب اهمیت دارد. البته انجام این کار به نحو احسن، نیازمند تمرین و تکرار است. 
برقراری تماس چشمی با مخاطبین، خم شدن به سمت مخاطب، لبخند زدن، نگاه کردن به مخاطب، نشان دادن کف دست‌ها و غیره از ترفندهای مهم برای تمرینات بدنی هستند. شما می‌توانید این ترفندها را روبه‌روی آینه و با خودتان تمرین کنید. سپس از اعضای خانواده و دوستان خود بخواهید جمع را شبیه‌سازی کرده و شما این تکنیک‌ها را استفاده کنید. تمرینات مداوم، سبب خواهند شد تا شما برای اجرای سخنوری در جمع‌های بزرگ‌تر آماده شوید.
تمریناتی برای کاهش استرس
سخنرانی در جمع می‌تواند استرس زیادی را به شما وارد کند. خوشبختانه روش‌هایی برای کاهش اضطراب در این زمینه وجود دارد. شما می‌بایست آب کافی بنوشید و یا تمرینات مربوط به تنفس عمیق را انجام دهید. گوش دادن به موسیقی بی‌کلام و آرام‌بخش نیز تأثیر خوبی روی کاهش استرس دارد. به خود یادآوری کنید که شما تمرین کافی برای تسلط به متن و تکنیک‌های فن بیان را انجام داده‌اید و به خوبی از پس کار برمی‌آیید.
کلام پایانی
در این مطلب به معرفی چند تکنیک برای تمرین فن بیان پرداختیم. تکنیک‌های بسیار زیادی در این زمینه مطرح شده است که به شما کمک می‌کند تا شیوه‌ی بیان و صحبت خود را ارتقا دهید. برخی از این تمرینات روی صداسازی و برخی نیز روی حرکات بدنی و حالات چهره‌ی شما متمرکز می‌شوند. هر دوی این‌ها، از مهمترین موضوعات در سخنوری و فن بیان هستند.
شما می‌توانید دیگر تمرینات pdf فن بیان یا کتاب و یا از مقالات متعدد، جمع‌آوری کنید. نکته‌ی مهم این است که این تمرینات را بارها و بارها به‌صورت عملی تکرار کنید تا ملکه‌ی ذهنتان شده و به‌خوبی بر آن مسلط شوید. در این حالت، شما مهارت خوبی در فن بیان به‌دست می‌آورید.
آموزش فن بیان در مکتب خونه
برای یادگیری تمام نکات مهم و تکنیک‌های کاربردی فن بیان، می‌توانید در دوره‌های آموزش فن بیان مکتب خونه شرکت کنید. این دوره‌ها برای تمام علاقه‌مندان مناسب بوده و به دلیل کاربرد بالایی که مهارت سخنوری در زندگی و حرفه، دارد؛ یادگیری آن برای تمام افراد کاربردی خواهد بود.
