روانشناسی کودک و نوجوان : ممکن است در نگاه اول وقتی به ذهنیاتمان درباره‌ی علم روانشناسی نگاه کنیم، تصور کنیم که روانشناسی علمی معطوف به بزرگسالان است و کودکان نیازی به مراجعه به روانشناس ندارند. شاید دلیل چنین تفکری ریشه‌ای‌تر از چیزی باشد که ما فکر می‌کنیم.
اول از همه باید بدانیم که حتی برای بزرگسالان مراجعه به روانشناس چیزی نیست که همیشه در شرایط وجود بیماری‌ها و ناهنجاری‌های حاد لازم باشد.
روانشناسان در دنیای امروز برای هر تصمیم‌گیری ساده و پیچیده و هر مسئله‌ای می‌توانند مانند یک دوست به ما کمک کنند و ما نیاز داریم تا در همه‌ی شرایط از آن‌ها کمک بگیریم.
مقاله پیشنهادی :پارانوئید چیست؟
برای کودکان هم همین مسئله وجود دارد. روانشناسی کودک و نوجوان علمی‌ست که نه فقط در شرایط برخورد با اتفاقات خاص و ناهنجاری‌ها بلکه در تصمیم گیری درست برای رشد کودک و ساخت فردایی بهتر برای او می‌تواند کمک کننده باشد.
دنیای کودکان دنیایی پیچیده و غیرقابل پیش‌بینی است. ما نمی‌توانیم تمام احساسات مثبت و منفی که خودمان حس می‌کنیم را به کودکمان نسبت دهیم.
ذهن کودک مانند یک بوم نقاشی، بستری خام است که می‌تواند از تمام رخدادهای بیرونی تاثیر بپذیرد. با این دید شاید روانشناسی کودک و نوجوان پراهمیت‌تر از روانشناسی بزرگسال باشد انتخاب یک متخصص برای کودکان سختی‌های بیشتری نسبت به انتخاب یک روانشناس بالینی برای بزرگسال دارد.
در این مقاله می‌خواهیم در کنار هم بیشتر با اصول روانشناسی کودک و نوجوان آشنا شویم و ببینیم یک روانشناس کودک چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد تا فرزندمان را به او بسپاریم؟
مقاله پیشنهادی : مقالات آموزش روانشناسی
روانشناسی کودک و نوجوان چیست؟
شاید بتوان کودکی را مهم‌ترین دوران تمام زندگی دانست. برای داشتن زندگی بهتر، کودک باید بتواند تمام مراحل رشد را به‌درستی، باموفقیت و باسلامت سپری کند.
به همین دلیل لازم است به متخصصی مراجعه کرد که بتواند برای تمام مراحل رشد کودک برنامه‌ای مناسب طراحی کند و همچنین در مواقع بحرانی بتواند پاسخگوی سوالات و چالش‌های ذهن والدین باشد.
این متخصص قابل اعتماد، روانشناس کودک و نوجوان‌است. کسی که دست والدین را در دست کودکشان می‌گذارد و علاوه بر تحکیم رابطه‌ی بین آن دو مشکلات رفتاری طرفین را برطرف می‌کند تا هر دو بتوانند زندگی آرام‌تر و موفق‌تری را تجربه کنند.
یک روانشاس کودک خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟
همان‌طور که پیش از این هم به آن اشاره کردیم. انتخاب یک روانشناس کودک خوب، اقدامی بسیار مهم و ضروری برای فردای فرزندمان است. یک روانشناس کودک و نوجوان مناسب، ویژگی‌هایی دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:
-
هم‌جهت بودن
یادتان باشد کسی که پیش از دیگران قرار است با روانشناس وارد ارتباط شود کودک است نه شما. اولین اصل این است که کودک بتواند روانشناس را به عنوان فردی معتمد و امین بشناسد.
روانشناس کودک باید بتواند بستری برپایه‌ی دوستی و همراهی برای کودک بسازد و کاری نکند که احساس بی‌اعتمادی در او ایجاد شود. هم‌دلی و همراهی روانشناس از جمله مسائل دیگری‌ست که در این مرحله اهمیت دارد.
-
کودک درون فعال
هر چند که یک روانشناس کودک باید بتواند ابعاد منطقی و بخش بزرگسال خودش را حفظ کند اما هم‌زمان باید بتواند در زمان لازم با کودک درون خود ارتباط برقرار کند و همچنین بتواند دنیا را از چشم یک کودک ببیند.
ویدیو پیشنهادی : اصول و ملزومات رفتاردرمانی شناختی
دقت کنید که ارتباط با کودک درون به معنای رفتار بچگانه و به دور از تفکر نیست. بلکه به معنای مهارت همراهی کودک ما در طول مسیر است.
وقتی این اتفاق بیافتد کودک می‌تواند روانشناس را به عنوان یک دوست بشناسد و از افکارش با او بدون واهمه صحبت کند.
-
پذیرا بودن
بد و خوب در ذهن کودکان، نقشی پررنگ‌تر نسبت به ذهن بزرگسالان دارد. برای کودک اینکه از چیزی حرف بزند که برایش ممنوع است کاری بسیار سخت است.
در اینجا پذیرا بودن یک روانشناس به کودک کمک می‌کند که در لحظه‌ای که کودک خودش آرامش کافی را دارد درباره‌ی مسائلش با آرامش حرف بزند و احساس گناه یا عذاب وجدان به او دست ندهد.
-
ارتباط مناسب با بزرگسالان
تا اینجا به ویژگی‌های مهم و پر اهمیت روانشناس برای ارتباط با کودک گفتیم. اما باید بدانیم که در علم روانشناسی کودک یک متخصص تا زمانی که نتواند با سرپرست و وبزرگسالانی که با کودک در ارتباط‌اند ارتباط رقرار کند، نمی‌تواند کمکی به بهبود اوضاع کند.
از اینکه روانشناس با شما به عنوان یک بزرگسال به اندازه‌ی کافی و درست ارتباط برقرار می‌کند و دغدغه‌های شما را به خوبی درک می‌کند مطمئن شوید.
گاهی حتی لازم است که مربی و معلم مهد یا مدرسه‌ی کودک هم با روانشناس او در ارتباط قرار بگیرند تا با ایجاد فضایی بهتر برای گفتگو بتوان کمک بهتری به کودک کرد. از اینکه روانشناس آماده‌ی ارتباط با این افراد هست هم اطمینان داشته باشید.
ویدیو پیشنهادی : دوره های آموزشی روانشناسی
-
درگیرکردن والدین
برخلاف بزرگسالان که بسیاری از مشکلاتشان با حرف زدن و گفتگو حل می‌شود کودکان نیاز دارند تا تمرین‌های عملی بیشتری را برای مواجه شدن با خودشان انجام دهند و حتی ممکن است نیاز به بازی‌هایی آموزنده و بازی‌درمانی داشته باشند.
در چنین شرایطی و حتی در سایر مواقع درمانگر باید شما را در تمام مراحل دخیل بداند و از شما بخواهد که در کمک به او و انجام تمرینات مشارکت کنید.
در چه مواردی می‌توانیم به روانشناس کودک مراجعه کنیم؟
همان‌طور که پیش از این گفتیم برای همه‌ی مسائل و پاسخ به تمام پرسش‌های حوزه‌ی تربیت کودک می‌توان به روانشاس کودک و نوجوان مراجعه کرد.
با این وجود در این مواقع بهتر است سریع‌تر به یک متخصص مراجعه کنید و همچنین متخصص مورد نظر را بادقت بیشتری انتخاب کنید:
-
وقتی کودک احساس خشم می‌کند
نمونه‌هایش را می‌توانید در مدرسه یا خانه مشاهده کنید. فرزندتان در این شرایط همیشه پرخاشگر است. با دیگران دعوا می‌کند، از کلمات نامناسب برای تخلیه‌ی هیجان خود استفاده می‌کند، به خود و دیگران آسیب می‌زند و وقتی چیزی را می‌خواهد با داد و دعوا آن را به‌دست می‌آورد. حتی ممکن است کودک در این شرایط به اماکن عمومی، حیوانات و حتی گیاهان هم آسیب بزند.
-
وقتی کودک احساس اضطراب و نگرانی می‌کند
در این شرایط ممکن است کودک اشتهای خود را از دست بدهد. اغلب مواقع ممکن است احساس کنید که او چیزی را از شما پنهان می کند و تمایل ندارد راجع‌به بعضی مسائل حرف بزند.
ممکن است از چیزی ترسیده باشد که برای شما قابل هضم نباشد. یادتان باشد که تحت هیچ شرایطی نباید ترس‌های او را مسخره کنید یا او را ترسو و ضعیف خطاب کنید. بهترین کار این است که هرچه سریع‌تر با روانشناس کودک و نوجوان تماس بگیرید.
وقتی کودک برای مدتی طولانی افسرده و غمگین است
در هنگام افسردگی کودک و نوجوان دو مسئله کار را سخت‌تر می‌کند. یکی اینکه کودکان به‌طور غالب درباره‌ی احساس غم و افسردگی با دیگران حرف نمی‌زنند و دیگر اینکه والدین اغلب فکر می‌کنند افسردگی یک بیماری دوران بزرگسالی است و کودکان سرشار از شور و شوق انرژی‌اند و نمی‌توانند افسرده شوند.
این دیدگاه کاملا غلط است. افسردگی‌های کودک و نوجوان یکی از شایع‌ترین مشکلات اغلب جوامع در دنیای امروز به حساب می‌آیند.
یادتان باشد که افسردگی در کودک و نوجوان ممکن است غیر از غم، تغییر اشتها، تغییر ساعت خواب و انزوا علايمی کاملا متفاوت مثل پرخاشگری و اضطراب هم داشته باشد بنابراین نسبت به تمام این تغییرات هوشیار و آگاه باشید.
-
اوتیسم
یکی از ویژگی‌هایی که ما انسان‌ها را از بسیاری از موجودات زنده‌ی دیگر متمایز می‌کند توانایی برقراری ارتباط اجتماعی و زندگی گروهی‌ست.
اگر کودک شما از بازی با همسالان خود فرار می‌کند و مدام تلاش می‌کند در گوشه‌ای جدا از آن‌ها به فعالیت و بازی بپردازد، اگر نسبت به لمس شدن بدنش توسط شما حساس است و حتی ممکن است جیغ بزند یا گریه کند، اگر نمی‌تواند نگاه شما را دنبال کند و با شما و سایر افراد ارتباط چشمی برقرار نمی‌کند و اگر رفتارهای تکراری از خودش نشان می‌دهد یا به جمع‌آوری اشیایی به ظاهر بی‌ارزش و دسته‌بندی آن‌ها در گروه‌هایی مشخص علاقه غیر طبیعی نشان می‌دهد باید حتما و حتما این موارد را بلافاصله با یک متخصص درمیان بگذارید و برای تشخیص درست به او مراجعه کنید.
کلام آخر:
تمام این نکات را گفتیم اما یادتان باشد که پررنگ‌ترین نقش یک روانشناس کودک و نوجوان، کمک به شما در برطرف کردن ابهامات ذهنی‌تان است.
یادتان باشد که پدربزرگ و مادربزرگ و اعضای فامیل هر چقدر هم که فرزند ما را دوست داشته باشند، نمی‌توانند جای خالی یک متخصص را پر کنند و چه بسا به دلیل عدم تجربه و دانش کافی، بر خلاف خواست خودشان به کودکمان آسیب برسانند.
