تفکر خلاق یا creative thinking چیست و چگونه آن را پرورش دهیم؟

تفکر خلاق را می‌توان مهارتی دانست که علاوه بر زندگی شخص، باعث پیشرفت و رشد جامعه می‌شود. در واقع پیشرفت و ارتقا زندگی بشر تنها با لطف افرادی بوده است که با استفاده از مهارت تفکر خلاقانه به خلق اختراعات و اکتشافاتی دست زده اند.

باید بدانید که مهارت تفکر خلاق در زندگی روزمره تفاوت‌های چشمگیری ایجاد می‌کند و سبب می‌شود تا حتی کارهای وقت‌گیر و کسل کننده نیز به فعالیت‌های لذت‌بخش و آسان تبدیل شوند. ما در این مقاله سعی داریم با بررسی جنبه‌های مختلف مهارت‌های تفکر خلاق به شما کمک کنیم تا این مهارت ارزشمند را در خود تقویت کنید، پس تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.

 

مقاله پیشنهادی : تفکر استراتژیک

 

تفکر خلاق چیست؟

به قابلیت شخص برای حل مسئله و تصمیم گیری با کشف روابط و افکار جدید، مهارت تفکر خلاق (Creative Thinking) گفته می‌شود. این مهارت ارزشمند به شما کمک می‌کند تا راه‌حل‌های جدیدی برای حل مسئله کشف کنند. می‌توان تعریف تفکر خلاق را در اشکال ذیل جستجو کرد:

• خلاقیت به عنوان عامل تولید

باید بدانید که تمام اختراعات، پیشرفت‌های پزشکی، کارهای هنری، اصول و قوانین علمی که در طول تاریخ بشری به وجود آمده‌اند از تولیدات مهارت تفکر خلاقانه به شمار می‌روند.

• خلاقیت به عنوان یک فرایند

گاهی اوقات مهارت تفکر خلاق باعث ایجاد چیز خاصی نمی‌شود. در این موارد فرد با فرآیند خلاقیت درگیر می‌شود تا عملکرد خلاقی را از خود نشان دهد. عملکرد خلاق شما می‌تواند فعالیت‌هایی نظیر فکر کردن، صحبت کردن، بازی، نوشتن، رقصیدن، آواز خواندن، نواختن موسیقی، آزمایش و دستکاری کردن ایده‌ها و اشیا را تحت تاثیر قرار دهد. کودکان در سال‌های اولیه زندگی خود بیشتر بر اساس همین فرآیند با معنی تفکر خلاق درگیر می‌شوند و البته مسائل مختلف را می‌آموزند.

• خلاقیت به عنوان یک مهارت

فراموش نکنید که خلاقیت مانند هر مهارت دیگری نیاز تمرین دارد تا شکوفا شود. بدون تمرین هر توانایی تحت تاثیر قرار می‌گیرد و افول می‌کند.

• خلاقیت به عنوان ویژگی‌های شخصیتی

جالب است بدانید به طور معمول ویژگی‌هایی نظیر جسارت، کنجکاوی، انعطاف‌پذیری، استقلال، درونگرایی، ناهمنوایی، شوخ طبعی، گرایش به تجربه کردن و…. . برای افراد خلاق تعریف می‌شود. البته در ادامه بیشتر با ویژگی افراد خلاق آشنا می‌شویم.

ویژگی ‎های افراد دارای تفکر خلاق

• اتخاذ تصمیم مستقل، پیچیدگی و البته نوآوری جز علایق این افراد محسوب می‌شود.
• ترجیح می‌دهند تا با پدیده‎ها و اشیا پیچیده به جای پدیده‎های ساده رو به‌رو شوند.
• بین جنبه‎ها و اجزای مختلف یک موضوع به دنبال ایجاد وحدت هستند.
• تفکر منطقی با تفکر غیرمنطقی یا پدیده‎های خیالی و پدیده‎های عینی را با هم ترکیب می‌کنند.
• محرک‌های بیرونی مثل شهرت، پول و مقام دارای جذابیت کمی برای آن‌ها است و انگیزه‎های درونی حائز اهمیت است.
• همیشه در جست و جو راه‌هایی هستند تا فکر خود را به سوی ایده‌های نو و تازه سوق دهند.
• تجربه برای آن‌ها مهم است.
• کنجکاو و پرسشگر هستند.
• همیشه به دنبال یافتن بهترین راه حل‌ها یا کمترین هزینه فکری، زمانی و مالی هستند.
• توجه خاصی به به مسایل، موقعیت، اشیا و دید دیگران دارند.
• از اینکه به عنوان شخصی با نظرات تند و احمقانه شهرت یابند، هیچ ترسی ندارند.
• از صفات بارز افراد خلاق، شوخ طبعی و بذله‌گویی است.
• همیشه در جستجوی نتایج جدیدی هستند که با ترکیب ایده‌ها و تجربیات مختلف به وجود می‌آیند.
• دارای قابلیت تصویرسازی ذهنی هستند. .
• پرانرژی و مثبت نگر هستند.
• از طرح سوال و جواب‌های غیر عادی و عجیب و غریب واهمه ندارند.
• در آن‌ها بیشتر دیده می‌شود.

 

مقاله پیشنهادی : افزایش قدرت تفکر

 

راهکارهای پرورش تفکر خلاق

هرچند نمی‌توان گفت که می‌توان راه حلی قطعی برای آموزش تفکر خلاق وجود دارد، اما نکات وجود دارد که با استفاده از آن می‌توان این مهارت ارزشمند را تقویت کرد. در ذیل لیستی از نکات ارائه شده است که به اعتقاد محققین به ارتقا مهارت تفکر خلاق کمک می‌کند:

• در موقعیت‌های مختلف به دنبال توسعه اطلاعات و تجارب خود باشید.
• به دنبال پرسیدن سوال‌هایی باشید که دارای پاسخ‌های متعدد هستند.
• با طرح سوال‌های غیرمعمولی از سوی دیگران در جستجوی پاسخ‌های جدید و نو با همراهی آن‌ها باشید.
• زندگی نامه افراد بزرگ را مطالعه کنید و از رفتارها و الگوهای افراد خلاق مثل ابوعلی سینا، دکتر حسابی و… الهام بگیرید.
• از فنون ویژه ایی نظیر بارش فکری (حمله ذهنی با پرسیدن سوال‌های مکرر و طرح سریع جواب درباره یک موضوع) که باعث بهبود تفکر خلاقانه می‌شود، بهره‌مند شوید.
• از تصویرسازی برای ثبت اطلاعات خود استفاده کنید.
• از نمونه از طرح‌های خلاق ذهن در نوشتن داستان یا کشیدن نقاشی و… بهره ببرید.
• نت‌برداری را به یک عادت همیشگی برای خود تبدیل کنید و مهمترین نکات تمام چیزهایی می‌خوانیم، می‌بینیم یا می‌شنویم را یادداشت کنید.
• از انجام بازی‌های فکری نظیر مانند ساخت اشیا با گل، مجسمه‌سازی، نقاشی و داستان‌نویسی برای شکوفایی ذهن و خلاقیت غافل نشوید.
• از تاثیر تکمیل جملات و داستان‌های ناتمام و البته طرح سوال‌های باز در رشد تفکر خلاق غافل نشوید.
• از ابتکار و خلاقیت در زندگی روزمره کمک بگیرید.
• شیوه‌های قبلی فکری عملی را کنار بگذارید و به دنبال عادت‌ها و روش‌های جدیدی برای بهبود کیفیت زندگی خود باشید.
• فراموش نکنید که حتی بی‌اهمیت‌ترین ایده‌ها نیز می‌توانند تاثیرات و تولیدات شگفت‌انگیزی داشته باشند. لذا ایده‌ها خود را فورا قضاوت نکنید.
• به زندگی از جنبه‌های مختلف نگاه کنید تا متوجه شیوه‌های تازه‌ای بشوید.
• بین ایده‌های متفاوت ارتباط برقرار کنید.

 

ویدئو پیشنهادی : مدیریت

 

چند نکته مهم که باید در مورد تفکر خلاق فراموش نکنید.

فراموش نکنید که مهارت تفکر خلاق عنصری عجیب یا ناشناخته افرادی منحصر به فرد نیست. این مهارت به همان میزان که خدادادی است، قابل یادگیری و اکتسابی نیز است. شما می‌توانید با هر سطحی از خلاقیت، برای ارتقا مهارت‌های خود آموزش ببینید. آموزش تفکر خلاق به شما کمک می‌کند تا یاد بگیرید آگاهانه از این مهارت ارزشمند استفاده کنید.

همه ما به نسبت‌های متفاوتی از این مهارت بهره‌مند هستیم و از آن در زندگی خود استفاده می‌کنیم. هر چند داشتن حد معینی از هوش برای بهره مندی از خلاقیت لازم است؛ اما تفکر خلاقانه تنها ویژگی افراد با هوش نیست. در واقع نمونه‌های زیادی در تاریخ وجود دارد که افراد با هوش متوسط توانسته‌اند تولیدات خلاقانه ایی را کشف و اختراع کنند.

 

ویدئو پیشنهادی : روانشناسی

 

• تقویت خلاقیت

شاید تاثیر بعضی از مواردی که در ادامه توضیح می‌دهیم برای شما ملموس نباشد؛ اما آموزش تفکر خلاق به جنبه‌های مختلفی وابسته است.

• ورزش کردن

باید بدانید که تاثیر ورزش منظم تنها در سلامت جسمانی و تقویت ماهیچه‌های بدن خلاصه نمی‌شود. داشتن عادت برای ورزش منظم باعث می‌شود تا جریان گردش خون بهبود یابد و فرآیند مرکز تفکر بهتر شود. همچنین با ورزش کردن تا حدودی شما از شر استرس و اضطراب نجات پیدا می‌کنید.

• مطالعه کنید

باید همیشه بدانید که شما دانای کل نیستید و از همه‌چیز آگاه نخواهید بود. هر چند ما توانایی مطالعه تمامی دانش‌ها را در حال حاضر نداریم، ولی با مطالعه هدفمند موضوعات مورد علاقه خود می‌توانیم ایده جدید استخراج کنیم. فراموش نکنید که دانستن یک برگ برنده بزرگ برای جهت دادن به جریان سیال فکر است. در واقع مطالعه را می‌توان اصلی‌ترین عنصر در آموزش تفکر خلاق دانست.

• معاشرت با افراد خلاق را در اولویت قرار دهید.

تا به حال توجه کرده‌اید که ما میانگینی از ویژگی دوستانمان هستیم. همچنین باید توجه داشته باشید که شما نمی‌توانید همه‌چیز را تجربه کنید. دوستان ما می‌توانند منبعی مناسب برای شناخت تفکر خلاق، یافتن راه حل‌هایی برای بهبود عملکرد خود، و البته نتیجه ناشی از آن باشند. بعلاوه روابط دوستانه باعث می‌شود تا شما به شکلی غیر ارادی بعضی از خصوصیات را بیاموزید و از آن بهره ببرید.

• کودک درون خود را فراموش نکنید.

شاید این موضوع کمی اغراق‌آمیز به نظر بیاید، اما اگر شبیه کودکان کنجکاو باشید، باعث می‌شوید عملکرد ذهن‌تان بهبود یابد. از بازی کردن با کودکانی که در اطرافتان زندگی می‌کنند، واهمه نداشته باشید. قوه تخیل کودکان به شما نکات آموزنده زیادی برای آموزش تفکر خلاق ارائه می‌کند.

• از ورزش ذهنتان غافل نشوید.

باید بدانید که مغز نیز مانند یک ماهیچه با ورزش کردن قدرتمندتر می‌شود. پس از ورزش ذهنتان را با بازی‌های فکری، حل جدول، مطالعه، نقاشی و … غافل نشوید.

• شجاعت و شهامت کافی داشته باشید.

هر چند که ترس عاملی مهم در بقای انسان در طول تاریخ بوده است؛ اما در بسیاری از موارد عاملی مهم برای‌عدم موفقیت افراد نیز است. بیشتر ما به دلیل ترس‌هایی نظیر به سرانجام نرسیدن، مسخره شدن و البته شکست، تصمیم گرفته‌ایم تا از ایده‌های خود چشم پوشی کنیم. ولی باید بدانید که بزرگترین پشیمانی برای افرادی که در سنین پیری هستند و تجربه مختلفی از زندگی دارند، انجام ندادن کارهایی است که می‌توانستند انجام دهند.

• به خودتان باور داشته باشید.

شاید کمی عجیب به نظر بیاید اما بسیاری از افراد ایده‌های خود را دنبال نمی‌کنند، چون تصور اینکه آن‌ها به موفقیت برسند برای آن‌ها دشوار است.

• تولیدات تفکر خلاق

موارد ذیل را می توان از تولیدات تفکر خلاق محسوب کرد، البته این موارد نشان گر تمام تاثیرات تفکر خلاق نیستند.

• تفکر خلاق در موسیقی

نوای زیبایی به نام موسیقی قطعا یکی از محصولات تفکر خلاق است. تفکر خلاق به موسیقیدان کمک می‌کند تا با ترکیب چندین نت صدای زیبا ایجاد کنند در حالی که آهنگ ساخته شده کاملا متفاوت با دیگر آهنگ‌های ساخته سطح جهان است.

 

مقاله پیشنهادی : تفکر انتقادی

 

• تفکر خلاق در تجسم

این نوع تفکر خلاق در روند ایجاد تصویر و نما ملموس است. در رشته‌هایی چون نقاشی، مجسمه‌سازی، عکاسی، کارگردانی و … با استفاده از تفکر خلاق به شکوفایی می رسند.

• تفکر خلاق در کلام

باید آثار بزرگانی مانند حافظ و سعدی را نتیجه مستقیم تفکر خلاق در تولید کلمه و شعر دانست. استفاده از هر کلامی به طوری که پیش از وجود نداشته است، در واقع استفاده از تفکر خلاقانه در زمینه کلامی است.

• حرکتی

جالب است بدانید بدن و حرکات فیزیکی نیز از خلاقیت شما متاثر خواهند شد. این نوع تولید تفکر خلاق را می توان در بین مربیان ورزشی و بازیگران تئاتر دید. استفاده از زبان بدن برای انتقال پیام‌ افراد دیگر از مهم‌ترین تولیدات تفکر خلاقانه به شمار می‌رود.

• تفکر خلاق مکانیکی

در نوع فعالیت شما با استفاده از خلاقیت مکانیکی به تولید اشیا و محصولاتی جدید دست می‌زنید. باید بدانید که بشر برای ادامه بقای خود به این خلاقیت مکانیکی نیاز دارد. تمام چیزهایی که در اطراف خود می‌بینید نظیر ابداع برق، تلفن، تلویزیون، اتومبیل‌های خورشیدی و … نتیجه این تفکر هستند.

سخن آخر

شاید عجیب به نظر بیاید اما تفکر خلاق می‌تواند در تمام جنبه‌های زندگی شما، تغییر مثبت ایجاد کند. پس به طور پیوسته به دنبال راه‌های جدیدی برای تقویت این مهارت ارزشمند باشید.

 

مقاله پیشنهادی : تفکر مثبت چیست ؟