مدیریت بحران چیست؟
به فرآیند روبرو شدن یک سازمان یا مجموعه با یک اتفاق غیرمنتظره که کارایی و اثربخشی و حتی حیات سازمان یا ذی‌نفعان آن را تهدید می‌کند، مدیریت بحران گفته می‌شود. این مبحث برای اولین بار در دهه ۸۰ میلادی به عنوان یک رشته دانشگاهی و زمینه مطالعاتی معرفی شد.
تمرکز این زمینه علمی روی پیدا کردن واکنش مناسب در زمان روبرو شدن با یک اتفاق غیرمنتظره منفی قرار دارد. اجزای اصلی رشته مدیریت بحران عبارتند از:
- برنامه‌ریزی اقتضایی (Contingency Planning)
- تشخیص و تخمین ریسک (Risk and hazard assessment)
- عملیات مشترک (Joint Operations)
- قانون و اخلاقیات (Law and Ethics)
- واکنش اضطراری و بهبود (Emergency response and recovery)
- مهار بحران (Event Mitigation)
- عملیات پزشکی
- دستور در زمان تصادف
- امنیت ملی
- تقویت قانونی
- مدیریت تسکین
- همکاری داوطلب و شهروند
- روابط عمومی (PR)
که این مباحث با توجه به محل تحصیل رشته مدیریت بحران به دانشجوی مقطع کارشناسی ارشد ارائه می‌شوند. به طور کلی تحصیل در این رشته فرد را تبدیل به مدیری می‌کند که توانایی تصمیم‌گیری درست در فشار و استرس بالا را داشته باشد. مدیری که جرئت، دانش و توانایی روبرو شدن با بحران‌های طبیعی (مثل سیل و زلزله) و مصنوعی (مثل حمله تروریستی) را دارد.
رشته مدیریت بحران رشته‌ای نوظهور است اما اهمیت بسیار زیادی دارد. چرا که با یادگیری درست و دقیق آن، مدیرانی تربیت می‌شوند که توانایی نجات جامعه و گروه‌های مختلف آن را از خطر بحران‌های مختلف دارند.
رشته مدیریت بحران در ایران
مواردی که در بالا گفتیم، مربوط به تعریف و سرفصل‌های رشته مدیریت بحران در سطح جهان بود. در ایران این رشته به‌عنوان یکی از زیرشاخه‌های مدیریت در مقطع کارشناسی ارشد در دسترس بوده و قابل انتخاب است. سرفصل‌های رشته مدیریت بحران در ایران عبارتند از:
- شهرسازی جهت مقابله با سوانح طبیعی
- تخریب محیط زیست و آسیب پذیری در مقابل سوانح طبیعی
- برنامه ریزی و مدیریت پیشگیری
- سازه ساختمانهای مقاوم در برابر سوانح
- کاربرد برداشت از راه دور در بررسیهای سوانح طبیعی
- تأسیسات و تجهیزات شهری در سوانح طبیعی
- سازمان و مدیریت و برنامه ریزی
- تحلیل خسارات و روشهای کاهش آن
- برنامه ریزی و مدیریت در شرایط اضطرار
- کاربرد تئوریهای مدیریت در بحران
- روانشناسی آسیب دیدگان
- روشهای اسکان موقت
- بازسازی مناطق آسیب دیده از سوانح
- سمینار
آینده شغلی رشته مدیریت بحران
رشته مدیریت بحران در کشور خودمان آینده شغلی چندان روشنی ندارد. چرا که فرصت‌های شغلی فعلی برای این رشته بسیار محدود بوده و بیشتر به ساختار دولت مربوط می‌شوند. در طرف مقابل، برای متقاضیان مهاجرت این رشته می‌تواند گزینه بسیار مناسبی باشد. فرصت‌های شغلی موجود برای این رشته در کشورهای پیشرفته عبارتند از:
- مدیر ترمیم بحران
- متخصص برنامه مدیریت اضطراری
- رهبر تیم واکنش اضطراری
- مدیر سرویس‌های اضطراری
- مدیر سلامت و امنیت محیطی
- مدیر آمادگی اضطراری بیمارستان
- مدیر برنامه طوفان
- برنامه‌ریز اضطراری هسته‌ای
- متخصص امنیت
میانگین درآمد سالانه شغل‌های مربوط به مدیریت بحران ۷۰ هزار دلار بوده و رقم قابل توجهی است؛ اما نباید از این نکته غافل بود که شاغل شدن در هر کدام از این موارد مسئولیت‌های سنگینی را به همراه خواهد داشت و گاهی یک اشتباه خیلی کوچک باعث عمیق‌تر شدن فاجعه می‌شود. برای همین کسی که به سمت این شغل‌ها می‌رود، باید علاوه بر دانش کافی، شخصیت مناسبی هم برای مدیریت بحران داشته باشد.
مدیریت بحران برای مدیران
یکی دیگر از کاربردهای تحصیل در این رشته یا مطالعه در مورد آن، تقویت توانایی‌ها به‌عنوان یک مدیر است. مدیر سازمان می‌تواند با افزایش تسلط خود به تصمیم‌گیری در شرایط بحرانی، اثر تهدیدهای محیطی یا حتی داخلی را کاهش دهد.
در حال حاضر بسیاری از افراد در کشورمان بدون قصد داشتن برای استخدام دولتی یا وارد شدن به زمینه تخصصی مدیریت بحران، و فقط برای افزایش تسلط و آگاهی به سراغ رشته مدیریت بحران می‌روند.
لازم به ذکر است که علاوه بر منابع درسی و دانشگاهی، دوره‌های آنلاین و مقالات رایگانی هم در سطح اینترنت وجود دارند که افراد علاقه‌مند می‌توانند با استفاده از آن‌ها، آگاهی خود را در زمینه رشته مدیریت بحران بالا برده و به بحران‌های طبیعی و مصنوعی موجود در محیط واکنش بهتری نشان دهند.
