با اینکه در گذشته چیزی به نام شغل مدیریت پروژه وجود نداشت، یا فقط آن را در پروژه‌های عمرانی و ساخت و ساز می‌دیدیم، اما آمارها نشان از رشد سریع این حرفه می‌دهد. آی‌تی یکی از پرتقاضاترین صنایع برای جذب مدیران پروژه است و هند و چین از کشورهای پیشرو به‌شمار می‌روند. در ادامه این مقاله، سعی می‌کنیم به سوال مدیر پروژه کیست، پاسخی کامل ارائه دهیم.
مدیریت پروژه چیست؟
قبل از آنکه به خود project manager بپردازیم، اول چندین مفهوم را با هم تعریف می‌کنیم.
به پیاده‌سازی فرآیندها، روش‌ها، مهارت‌ها، دانش و تجربه برای دستیابی به اهداف پروژه برطبق معیار پذیرش پروژه در داخل مولفه‌های توافق‌شده، مدیریت پروژه می‌گویند. فرآورده نهایی مدیریت پروژه محدود به مقیاس زمانی و بودجه است.
معیار کلیدی فرآورده نهایی و محدودیت زمانی، شغل مدیریت پروژه را از مدیریت صرف متمایز می‌کند. در عوض، مدیریت فرآیندی در حال اجرا محسوب می‌شود. کارشناسان پروژه باید مجموعه گسترده‌ای از مهارت‌ها را کسب کنند. مهارت‌هایی که شامل مهارت فنی، قطعا مهارت مدیری افراد و آگاهی خوب از کسب و کار می‌شود.
پروژه چیست؟
هر پروژه، تلاشی منحصر به‌فرد و گذرا برای دستیابی به اهداف برنامه ریزی شده است که می‌تواند خروجی، نتیجه یا مزایا تعریف شود. پروژه زمانی موفقیت‌آمیز محسوب می‌شود که اهداف خود را طبق معیاری پذیرفتنی با محدودیت زمانی و بودجه توافق‌شده محقق کند. زمان، هزینه و کیفیت، آجرهای ساختمانی هر پروژه را شکل می‌دهند.
- زمان: زمان‌بندی‌کردن مجموعه‌ای از روش‌ها است که برای توسعه و ارائه برنامه زمانی مربوط به انجام کار استفاده می‌شود.
- هزینه: چطور سرمایه لازم جذب شده و منابع مالی مدیریت می‌شوند؟
- کیفیت: چطور تناسب بین هدف فرآورده و فرآیندهای مدیریتی حفظ می‌شوند؟
چه زمانی از مدیریت پروژه استفاده می‌کنیم؟
پروژه‌ها جدا از فعالیت‌های معمول کسب و کار هستند. پروژه زمانی رخ می‌دهد که سازمان می‌خواهد راه‌حلی را با نیازمندی‌های مشخص در بازه زمانی و بودجه محدود به سرانجام برساند. پروژه‌ها نیاز به تعدادی متخصص دارند که موقتا با هم تیم شوند و روی اهداف پروژه تمرکز کنند. در نتیجه، کارگروهی موثر در مرکزیت پروژه موفق قرار دارد.
شغل مدیریت پروژه باید بتواند فعالیت‌های کاری پراکنده را مدیریت کرده و به اهدافی مشخص برسد. شیوه مدیریت کارها به معیارهای متنوعی بستگی دارد. مقیاس، جامعیت و پیچیدگی کار جزو معیارهای واضح محسوب می‌شوند. اسباب‌کشی از دفتری کوچک و سازمان‌دهی المپیک دارای اصول پایه‌ای مشترک زیادی هستند، اما چالش‌های کاملا متفاوت مدیریتی دارند. اهداف با اصطلاحات زیر بیان می‌شوند:
- خروجی‌ها: مانند ساختمان جدید دفتر اصلی.
- نتایج: مانند انتقال کارمندان از چند مکان به دفتر اصلی جدید.
- مزایا: مانند کاهش هزینه‌های سفر و مدیریت تسهیلات.
- اهداف استراتژیک: مانند دو برابرکردن قیمت سهام سازمان در عرض سه سال.
چرا از مدیریت پروژه استفاده می‌کنیم؟
هدف مدیریت پروژه، تولید محصول نهایی است که موجب تغییرات مثبت به نفع سازمان ایجادکننده پروژه می‌شود. ابتکار عمل، برنامه ریزی و کنترل مجموعه‌ای از کارها برای تحویل محصول نهایت ضروری است. پروژه‌هایی که نیاز به مدیریت رسمی دارند، عبارتند از:
- تولید چیزی جدید یا جایگزین، ملموس یا غیرملموس
- دارای مدت زمان محدود، شروع و پایان قطعی
- احتمالا پیچیده از لحاظ کار یا گروه‌های درگیر
- نیازمند مدیریت تغییر
- نیازمندی مدیریت ریسک
سرمایه‌گذاری روی مدیریت پروژه موثر، مزایای زیادی دارد؛ از جمله:
- بالابردن احتمال دستیابی به نتایج خواسته‌شده
- اطمینان از استفاده بهینه و ارزشمند از منابع
- تامین نیازهای مختلف ذی‌نفعان پروژه
چه کسی از مدیریت پروژه استفاده می‌کند؟
هرکسی که پروژه را مدیریت می‌کند؛ حتی اگر رسما به او مدیر پروژه نگویید. تا به‌حال رویدادی را مدیریت کرده‌اید؟ آن رویداد پروژه‌ای بوده که همراه با تیمی از آدم‌ها به مدیریت آن پرداخته‌اید، و مدیریت پروژه مهارتی برای زندگی روزمره است. پروژه‌ها با حالتی رسمی‌تر در تمامی صنایع و کسب و کارها پدیدار می‌شوند:
- حمل و نقل و زیرساخت
- آی‌تی
- تولید محصول
- ساختمان و ساخت و ساز
- امور مالی و حقوقی
مولفه‌های اصلی شغل مدیریت پروژه
از مهمترین مولفه‌های اصلی شغل مدیریت پروژه موارد زیر را میتوان نام برد:
- تعریف دلیلی برای ضروری‌بودن پروژه
- درآوردن نیازمندی‌های پروژه، مشخص‌کردن کیفیت خروجی و تخمین‌زدن منابع و مدت زمان
- آماده‌سازی انگیزه تجاری برای توجیه سرمایه‌گذاری
- محکم‌سازی توافق و جذب سرمایه شرکتی
- هدایت و انگیزه‌بخشی به تیم تحویل پروژه
- توسعه و پیاده‌سازی برنامه مدیریت برای پروژه
- مدیریت ریسک، مشکلات و تغییرات در پروژه
- نظارت بر پیشرفت طرح
- مدیریت بودجه پروژه
- برقراری ارتباط با ذی‌نفعان و سازمان
- بستن پروژه به روشی کنترل‌شده در زمان مناسب
نمونه آگهی شغلی مدیر پروژه
چه بخواهید استخدام کنید و چه متقاضی کار با سمت مدیر پروژه باشید، بهتر است از جزئیات آگهی‌های شغلی مطلع باشید.
اهداف این سمت:
- ساخت و توسعه تیم پروژه برای اطمینان از عملکرد حداکثری از طریق ایجاد هدف، مسیر و انگیزه
- هدایت پروژه با تعریف نیازمندی‌ها از طریق گسترش و شناسایی زمان‌بندی، محدوده‌ها، تخمین بودجه و پیاده‌سازی طرح‌هایی شامل کاهش ریسک
- هماهنگ‌کردن منابع داخلی و خارجی برای اطمینان از پایبندی پروژه به محدوده، زمان‌بندی و بودجه
- تجزیه و تحلیل وضعیت پروژه و اصلاح محدوده، زمان‌بندی یا بودجه در موقع لزوم برای اطمینان از محقق‌شدن نیازمندی‌های پروژه
- برقرار و حفظ ارتباط با مشتریان ذی‌نفع و برقراری تماس روزانه درباره وضعیت و تغییرات پروژه
شرح وظایف مدیر پروژه:
- ساخت و حفظ فرآیندها برای مدیریت محدوده در طول چرخه عمر پروژه، تنظیم استانداردهای کیفیت و عملکرد و ارزیابی ریسک‌ها
- ساختاربندی و مدیریت دیتابیس‌های عملکرد ادغام‌شده و چندمسیره برای پروژه‌های دیجیتال، چاپی، اجتماعی و تجربی
- توسعه و حفظ همکاری‌های تجاری با منابع شخص ثالث، شامل فروشندگان و محققان
- اختصاص و نظارت بر منابع برای اطمینان از بهینه‌بودن پروژه و به حداکثررساندن خروجی‌ها
- گزارش نتیجه پروژه و/یا ریسک‌ها برای مدیریت درست کانال‌ها و مسائل جدی، برطبق طرح کاری پروژه
مهارت‌ها و شایستگی‌های موردنیاز برای شغل مدیریت پروژه:
- چهار سال یا بیشتر تجربه مدیریت پروژه
- تجربه در توسعه فناوری‌های وب و پلتفرم‌های نرم‌افزاری برای به حداکثررساندن کاربردپذیری
- توجه قوی به سررسیدها و راهنمای بودجه‌ریزی
- اثبات کار موفقیت‌آمیز در همه سطوح مدیریت
- مهارت‌های ارتباطی نوشتاری و گفتاری قوی
- مهارت‌های ارائه عالی
مهارت‌ها و شایستگی‌های ترجیحی:
- گواهی حرفه‌ای مانند PMP یا PRINCE2
- تجربه در توسعه پلتفرم‌هایی برای فرآیندهای داخلی
- تجربه در کوچ‌کردن اعضای تیم پروژه برای تقویت توانایی‌ها و مجموعه مهارت‌های آنان
رشته مهندسی مدیریت پروژه در ایران
از آن‌جایی که صنعت آی‌تی یا مهندسی تولید رونق چندانی در ایران ندارد، اکثر مدیران پروژه در صنعت ساختمان مشغول به فعالیت هستند. برای مثال، اغلب مهندسان عمران با عنوان مهندس مجری در پروژه ساختمانی مشغول می‌شوند که همیشه نبود توانایی مدیریت در این جنس از افراد مشکلات زیادی را ایجاد کرده‌است.
رشته مهندسی مدیریت پروژه در ایران به‌وجود آمده تا خلاء بین مهندسی ساختمان و مهارت‌های مدیریتی را پر کند. این تخصص بین‌رشته‌ای روی تلفیق دانش و اجرا و مدیریت صحیح پروژه‌های عمرانی تمرکز دارد.
فارغ‌التحصیلان این رشته طوری تربیت می‌شوند که هم دانش مناسبی از مصالح، اجرای سازه و ابنیه، مقاومت ساختمان و سایر موارد اجرایی داشته باشند و هم از مدیریت بحران، مالی، مدیریت ارزش و کنترل پروژه‌های بزرگ سررشته داشته باشند.
مدیر پروژه‌ها چقدر حقوق می‌گیرند؟
گزارش‌ها از بازار کار ایالات متحده آمریکا می‌گویند که مدیر پروژه‌هایی با چهار سال سابقه در سال 2022 به‌طور میانگین 95 هزار دلار حقوق دریافت کرده‌اند. با اعدادی که از حقوق مدیر پروژه در آمریکا می‌بینیم، به‌نظر می‌رسد جایگاه این حرفه در بازار کار نسبتا مناسب است.
رقم حقوق مدیر پروژه در سال 1402 برای بازار ایران به میانگین 14 میلیون تومان برای سمت کارشناس و 30 میلیون تومان برای سمت مدیر ارشد می‌رسد. بدیهی است که افزایش سابقه و مهارت به بالاتر رفتن حقوق شما کمک می‌کند.
چه چیزهایی روی حقوق شغل مدیریت پروژه تاثیر می‌گذارد؟
اگر به فکر رشد شغلی خود در حوزه مدیریت پروژه هستید، می‌توانید معیارهای زیر را در نظر بگیرید و پیشرفت کنید:
تحصیلات
مانند هر صنعت و کسب و کار دیگری، مدارک تحصیلی تاثیری هرچند اندک در بالارفتن کف حقوق دریافتی شما دارد. به گزارش Zippia، 68 درصد مدیر پروژه‌ها در آمریکا مدرک کارشناسی و 14 درصد، مدرک ارشد را گرفته‌اند. مدرک تحصیلی بالاتر علاوه بر افزایش حقوق شما، باعث بیشترشدن شانستان برای استخدام نیز می‌شود.
گواهی
گذراندن دوره مدیریت پروژه و کسب گواهی‌های مرتبطی مانند PMP یا PRINCE2 منجر به اثبات مهارت و سابقه شغلی شما در رزومه می‌شود. چنین مدرک‌هایی نقش پررنگی در بالارفتن حقوق دریافت مدیران پروژه دارد.
سابقه شغلی شغل مدیریت پروژه
عموما هرچه بیشتر کار کرده باشید، توانایی‌تان برای چانه‌زدن و گرفتن حقوق بالاتر بیشتر است. اختلاف 40 هزار دلاری حقوق بین مدیر پروژه با 1 سال سابقه و مدیر پروژه با 15 سال سابقه به‌خوبی نمایانگر تاثیر این مولفه در وضعیت کاری شما دارد.
سمت شغلی
سابقه شغلی و تحصیلات در بالارفتن جایگاه و حقوق دریافتی مدیر پروژه تاثیرگذار هستند، اما سمت شغلی که در آن مشغول به‌کار می‌شوید نیز مهم است. برای مثال، حقوق سمت‌های شغلی زیر به ترتیب افزایش می‌یابد:
- متخصص مدیریت پروژه
- مشاور مدیریت پروژه
- مدیر پروژه
- مدیر پورتفولیو
- سرپرست مدیریت پروژه
صنعت
حقوق‌ها در صنایع مختلف تفاوت‌های چشمگیری دارند و وضعیت کشور نیز تاثیر زیادی روی آن می‌گذارد. در برخی کشورها، صنعت مهندسی قوی است و در برخی کشورها اصلا وجود ندارد.
مدیریت پروژه نیز در ایالات متحده آمریکا در صنایع مختلفی به‌کار می‌رود که متمول‌ترین آن‌ها را در فهرست زیر می‌بینید:
- مدیر پروژه در صنعت مشاوره
- مدیر پروژه در صنعت منابع انرژی
- مدیر پروژه در صنعت داروسازی
- مدیر پروژه در صنعت آی‌تی
- مدیر پروژه در صنعت بهداشت و سلامت
سخن پایانی
اگر فکر می‌کنید از کارکردن با آدم‌ها و مدیریت فرآیندها برای رسیدن به نتیجه‌ای دلخواه لذت می‌برید، شاید شغل مدیریت پروژه همان مسیر حرفه‌ای باشد که به دنبالش می‌گردید. برای شروع این حرفه، دوره‌های آموزش مدیریت در پلتفرم آموزشی مکتب‌خونه گزینه مناسبی به‌شمار می‌رود.
