مدیریت منابع انسانی پروژه (یا به اختصار همان مدیریت منابع انسانی human resource management) یکی از الزامی‌ترین شاخه‌های مدیریت پروژه برای موفقیت است. همان‌طور که از نام آن پیداست، در مدیریت منابع انسانی، کارکنان و اعضای تیم مدیریت و راهبری می‌شوند. بدون مدیریت منابع انسانی، چالش‌های زیادی پیش می‌آید که عبور از آن دشوار و گاه ناممکن خواهد بود. در این مطلب به چیستی مدیریت منابع انسانی پروژه و استراتژی‌های آن پرداخته‌ایم.
مدیریت منابع
مدیریت منابع در مدیریت پروژه، به نظارت و رهبری کردن بر منابعی که در پروژه به کار گرفته می‌شود، مشغول است. این منابع می‌توانند در قالب تجهیزات مختلف (مواد اولیه، ابزار، وسایل الکترونیکی، سرور و غیره) و یا از نوع منابع انسانی (منابع بشری یا همان نیروهای متخصص) باشند. در هر صورت، مدیریت منابع سبب بهره وری در پروژه خواهد شد.
مدیریت منابع انسانی پروژه چیست؟
همان‌طور که می‌دانید، برای انجام یک پروژه، افراد مختلف در نقش‌های متفاوت در قالب یک تیم گرد هم می‌آیند. تشکیل تیم، فقط به معنای استخدام نیروی متخصص نیست، بلکه از آن مهم‌تر مدیریت این نیروها است.
مدیریت منابع انسانی، وظیفه دارد تا نقش و وظایف هر یک از این افراد را تعیین و روابط میان کارکنان را مدیریت کند. به بیان کلی‌تر، مدیریت منابع انسانی (HR)، به مدیریت و رهبری اعضای تیم در تمام مراحل پروژه اشاره دارد. هر چیزی که به کارکنان ربط داشته باشد، در این حیطه مدیریت و برنامه‌ریزی خواهد شد.
آیا مدیریت منابع انسانی برای تمام پروژه‌ها کاربرد دارد؟
متأسفانه بسیاری از افراد بر این باور هستند که مدیریت منابع انسانی تنها مختص شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ است و لزومی ندارد تا کسب و کارهای کوچک از چنین پروسه‌ای استفاده کنند. این در حالی است که مدیریت منابع انسانی برای هر تیم (بالغ بر یک نفر) الزامی و ضروری است. به عنوان مثال حتی اگر دو نفر یک مغازه‌ی کوچک را مدیریت می‌کنند، ضروری است تا با فرآیند مدیریت منابع انسانی آشنا بوده و استراتژی‌های آن را به کار بگیرند.
البته انکار نمی‌کنیم که برای کسب و کارهای کوچک، نمی‌توان نیروی مجزا به عنوان مدیر پروژه یا مدیر منابع استخدام کرد. با این حال می‌بایست تکنیک‌ها توسط افراد آن کسب و کار، اجرا شوند. به عبارت ساده‌تر، گرچه استخدام نیروی مجزا برای پیاده‌سازی وظایف مدیریت پروژه و منابع انسانی در کسب و کارهای کوچک، مقدور و به‌صرفه نیست؛ اما می‌بایست وظایف آن توسط دیگر سمت‌های سازمانی، اجرا شوند.
پس حتی اگر پروژه‌های کوچک دارید و یا تیم گسترده‌ای در اختیارتان نیست، باز هم گام‌هایتان را اصولی و استاندارد بردارید تا به موفقیت برسید. فراموش نکنید، کوچک بودن تیم یا ساده بودن پروژه، مبنایی بر نبودِ مشکلات اجرایی نخواهد داشت.
پیشنهاد مطالعه: مدیریت یکپارچگی پروژه
اقدامات مدیریت منابع انسانی پروژه
برخی از اقداماتی که در پروژه مدیریت منابع انسانی به‌کار گرفته می‌شود، عبارتند از:
- نقش اعضای تیم و وظایف هر یک از کارکنان به روشنی تعیین می‌شود.
- اهداف تیم، اهداف پروژه و اهداف هر فرد مشخص می‌شود.
- تکالیف و مسئولیت‌های هر فرد از اعضای تیم، به وی محول می‌شود.
- روند کاری هر فرد و وضعیت پیشرفت پروژه و وظایف کارکنان نظارت و ارزیابی می‌شود.
- بازخوردهای مناسب به کارکنان ارائه داده خواهد شد.
- به کارکنان متناسب با فعالیت و کوششی که دارند، پاداش داده می‌شود.
- در صورت بروز اختلاف، راه حل و تصمیمات مناسب اتخاذ می‌شود.
- مهارت‌های تیم (با برگزاری دوره‌ی آموزشی یا فرصت مطالعاتی کتاب و مقالات) توسعه داده می‌شود.
در لیست بالا، ملاحظه می‌شود که مدیریت منابع انسانی در تمام مراحل انجام پروژه، در حال اجرا است. این امر سبب می‌شود تا تیم یک مشارکت پویا و بهینه داشته باشد.
حوزه‌های منابع انسانی
برای مدیر منابع انسانی، ضرورت دارد تا با حوزه‌های منابع انسانی آشنایی داشته باشد. این حوزه‌ها برای یک سازمان در چهار مورد تقسیم بندی می‌شود که عبارتند از: 
- برنامه ریزی
برنامه‌ریزی مهم‌ترین بخش در حوزه‌های منابع انسانی به شمار می‌آید. منظور از برنامه ریزی منابع انسانی، یعنی برنامه ریزی برای تعداد نیروها و نوع تخصص‌هایی که در پروژه نیاز داریم. در این برنامه ریزی هم‌چنین بازه‌ی زمانی مورد نظر برای استخدام هر فرد تعیین می‌شود. برای برنامه ریزی، نیاز به استراتژی‌هایی است که در این مطلب بدان اشاره خواهیم کرد.
- سازمان‌دهی
منظور از سازمان‌دهی، تعیین وظایف برای هر شغل است. هر نیروی انسانی در هر جایگاهی که قرار می‌گیرد باید بداند که چه چیزهایی از او انتظار می‌رود تا انجام دهد. به علاوه روند فعالیت‌ها می‌بایست کاملاً شفاف و روشن باشند.
- امور کارکنان
امور کارکنان خود شامل سه بخش می‌شود: جذب و استخدام نیرو، آموزش و توسعه، ارزیابی و پاداش.
- هدایت
هدایت برای ارزیابی عملکرد نیروهای انسانی به کار برده می‌شود. مدیریت پروژه وظیفه‌ی ارزیابی نیروها را به عهده دارد. در این مورد، می‌بایست کلیه‌ی فعالیت‌های اعضای تیم، تحت نظارت قرار گرفته و تطابق آن با برنامه‌ی از پیش تعیین شده، ارزیابی شود.
پیشنهاد مطالعه: شرح وظایف یک مشاور مدیریت پروژه
وظایف مدیر پروژه برای مدیریت منابع انسانی
تا این‌جا با مفهوم مدیریت منابع انسانی پروژه و اقدامات مهمی که انتظار می‌رود، آشنا شدید. در این بخش قصد داریم تا روند کلی کار مدیر پروژه در این زمینه را شرح دهیم. 
- گام اول، تشکیل تیم است. برای استخدام، سعی کنید از افراد باصلاحیت، با تجربه و تخصص کافی در مورد به‌خصوص استفاده کنید. این افراد، نقش مؤثری در به موفقیت رساندن پروژه دارند. بنابراین با کمی هزینه‌ی بیش‌تر برای به‌کارگیری نیروی متخصص، در هزینه‌های کلی صرفه‌جویی به عمل آورید. ناگفته نماند که برای تشکیل تیم، می‌بایست پاسخ سوالات زیر را بدانید.
- برای انجام پروژه، به چه تخصص‌هایی نیاز دارید.
- آیا تجربه‌ی شخص اهمیت دارد؟
- چطور می‌توانید نیروی مناسب را بیابید.
- آیا می‌توان از کارمندان مجازی و غیر حضوری (دورکار) استفاده کرد؟
- تجهیزات ارتباطی مناسب با اعضای تیم چیست؟
- این پروژه چقدر زمان دارد و نیروها چه مدت زمانی در تیم شما استخدام هستند.
- بودجه‌ی مورد نیاز برای استخدام نیروهای متخصص چقدر است.
- چطور می‌توانیم مهارت‌های نیروها را به سطح مورد نظر برسانیم.
- بعد از طی مراحلی که برای اخذ اطلاعات و ساختن منشور پروژه طی می‌شود، می‌بایست اطلاعات را به‌صورت شفاف به اعضای تیم منتقل کنید. هر یک از کارکنان، می‌بایست درک صحیحی از پروژه داشته باشند.
- اکنون زمان تدوین یک برنامه‌ی مناسب است. در این برنامه باید وظایف هر فرد از اعضای تیم را مشخص کنید. مدیریت پروژه وظیفه دارد تا جدول زمانی لازم برای استخدام و ترخیص نیروها، پاداش دهی جهت ایجاد انگیزش کارکنان و غیره را در این برنامه تعیین کند. برای برنامه‌ریزی معمولا از سه روش زیر استفاده می‌شود:
- ترسیم نمودار سلسله مراتب اعضای تیم
- ایجاد جداول ماتریسی که اعضای تیم و فعالیت‌های پروژه را نشان می‌دهد
- فرمت متنی شرح مسئولیت‌های اعضای تیم
- در فرآیند اجرای پروژه، ضرورت دارد تا اقدامات لازم برای توسعه تیم را اجرایی کنید. توسعه تیم، هم توسعه‌ی مهارت و دانش اعضای تیم را شامل می‌شود و هم به بهبود ارتباطات و روحیه‌ی میان اعضا منجر خواهد شد. این کار به منظور محکم‌سازی تیم صورت می‌گیرد.
- در فرآیند اجرا، هم‌چنین مدیریت و نظارت بر برنامه‌ی تعیین شده و روابط تیم ضروری است.
- مدیر پروژه می‌تواند با برگزاری جلسات متعدد، مشکلات و بن بست‌های مسیر را شناسایی و برای حل آن چاره‌ای بیاندیشد.
- مدیر پروژه وظیفه دارد تا برنامه‌ی حقوقی و پاداش اعضای تیم را اجرا کند. پاداش‌های مالی، سبب به‌وجود آمدن انگیزه‌ی بیش‌تر در میان کارکنان خواهد شد.
استراتژی منابع انسانی چیست؟
استراتژی منابع انسانی، عبارت است از فرآیند و برنامه‌ی کلی که برای مدیریت منابع انسانی به‌کار گرفته می‌شود. این استراتژی باید به گونه‌ای چیده شود که در راستای اهداف سازمانی قرار گرفته باشد. از آن‌جایی که نیروهای انسانی، نقش مهمی در پیشبرد هداف و پیشرفت سازمان های مربوطه دارند؛ بنابراین استراتژی به کار گفته شده برای مدیریت اعضا نیز اهمیت فراوانی خواهد داشت.
اهمیت تعیین استراتژی منابع انسانی
در دنیای امروز، رقابت تنگاتنگی ملاحظه می‌شود. برای پیروزی در این رقابت، نگرش، برنامه‌ها و تکنیک‌های پیشبرد امور بسیار اهمیت دارد. هر تکنیک، یک سری چهارچوب و قوانین وضع می‌کند که در آن می‌توان به مدیریت وظایف و منابع انسانی پرداخت. اگر این تکنیک‌ها به نحو صحیح انتخاب نشوند، برنامه‌های شرکت برای پیشرفت و پیشبرد پروژه نیز به انتها نخواهد رسید. در نتیجه شکست، حتمی خواهد بود. در واقع سیاست و استراتژی شرکت است که می‌تواند جایگاه آن در میان دیگر رقیبان را تعیین کند.
از سوی دیگر، هر پروژه وسیع‌تر و پیچیده‌تر می‌شود؛ برای انجام آن تیم بزرگ‌تر و تخصص‌های بیش‌تری مورد نیاز است. راهبری تیم‌های بزرگ، مدیریت ویژه‌ای می‌طلبد. لذا می‌بایست با تعیین استراتژی صحیح، مدیریت همه‌جانبه‌ای را روی تیم آغاز کرد.
استراتژی های چهارگانه منابع انسانی
لن مشولم و پیتر بامبرگر برای استراتژی منابع انسانی، چهار نوع استراتژی اصلی را معرفی می‌کنند. این چهار استراتژی عبارتند از:
- استراتژی متعهدانه
- استراتژی پیمانکارانه
- استراتژی پدرانه
- استراتژی ثانویه
در تمام این استراتژی‌ها، هدف مدیریت کارکنان است. در ادامه، شرح مفصل‌تری از هر یک از استراتژی های چهارگانه منابع انسانی ذکر کرده‌ایم.
پیشنهاد مطالعه: مقایسه نرم افزارهای مدیریت پروژه
استراتژی متعهدانه
عنوان این استراتژی، «تعهد» کارکنان را نشان می‌دهد. زمانی که سازمان نیروهای متخصص و سمت‌های شغلی پیچیده‌ای داشته باشد، این استراتژی کارایی خود را نشان می‌دهد. چون جایگزینی نیروی بسیار متخصص آسان نیست، لذا تعهد وی بر بقا در شرکت، بسیار اهمیت دارد.
استراتژی پیمانکارانه
این استراتژی نیز برای مشاغل پیچیده به کار می‌رود با این تفاوت که این‌بار الزامی به حضور دائمی فرد نیست. در چنین وضعیتی، نیروه به صورت پروژه‌ای با سازمان همکاری دارد و بعد از اتمام پروژه در سازمان باقی نخواهد ماند.
استراتژی پدرانه
این استراتژی در مشاغلی به کار گرفته می‌شود که ساده و تکراری هستند. سازمان‌ها ترجیح می‌دهند تا چنین نیروهایی را در شرکت نگه داشته و به توسعه‌ی مهارت‌های آن‌ها بپردازند.
استراتژی ثانویه
این استراتژی هم برای مشاغل ساده و تکراری کاربرد دارد. تفاوت این استراتژی با استراتژی پدارنه این است که نیازی به حفظ چنین کارکنانی در شرکت وجود ندارد.
چطور استراتژی مناسب برای مدیریت منابع انسانی پروژه را انتخاب کنیم؟
انتخاب استراتژی، تا حدود زیادی به سازمان و استراتژی‌های کسب و کار دارد. برای انتخاب استراتژی به منافع ذینفعان، مدیران و دیگر کارکنان نیز توجه می‌شود. به علاوه این‌که استراتژی مناسب نیاز به تحلیل و مطالعه‌ی دقیقی از محیط خواهد داشت. برخی از مهم‌ترین معیارهایی که در انتخاب استراتژی مناسب نقش دارد، در زیر لیست شده است.
- استراتژی مدیریت منابع انسانی پروژه می‌بایست با دیگر استراتژی‌های سازمان و کسب و کار هم‌خوانی داشته باشد.
- عناصر استراتژی باید یکپارچه باشند.
- استراتژی باید ممکن و قابل اجرا باشد.
- مطالعه‌ی دقیق برای سازمان و اوضاع محیط خارجی برای انتخاب استراتژی ضروری است.
- نیازهای کلیه‌ی عوامل دخیل در پروژه اعم از مشتری، ذینفعان پروژه، مدیران، سازمان و اعضای تیم باید در نظر گرفته شود.
چالش‌های مدیریت منابع انسانی
در خصوص مدیریت منابع انسانی، چالش‌ها و مشکلاتی وجود دارد که در این بخش بدان پرداخته‌ایم.
- مدیریت منابع انسانی برای هر مجموعه‌ای (با حداقل دو عضو) ضرورت دارد. این در حالی است که بسیاری از افراد تصور می‌کنند مجموعه‌ها و تیم‌های کوچک، از این قاعده بی‌نیاز هستند.
- اهمیت مدیریت منابع انسانی بسیار زیاد است. در حالی که بسیاری از افراد تصور می‌کنند بود و نبودِ این واحد چندان اهمیتی در رشد و موفقیت مجموعه ندارد.
- وظایف مدیریت منابع انسانی، علاوه بر دستمزد و حقوق نیروها است. بسیاری از افراد تصور می‌کنند که کارهایی مثل حضور و غیاب نیروها و پرداخت حقوق یا پاداش بر عهده‌ی این واحد است. در حالی که وظایفی افزون بر این
- مدیریت منابع انسانی، درگیر تدارکات و تصمیم‌های استراتژیک سازمان می‌شود. دخالت ندادن این واحد در تصمیم‌های مجموعه، گاه با موفقیت شرکت در تضاد است.
- مدیریت منابع انسانی، به معنای افزایش کار یا ارتقای سختی کار نیست. مدیریت خوب، نباید صرف ساعت کاری یا حجم کاری، احساس موفقیت داشته باشد. بلکه رضایت اعضا و در مسیر برنامه‌ی تعیین شده بودن، اولویت بالاتری خواهد داشت.
پیشنهاد مطالعه: ۲۵ مهارت مدیر پروژه برای رسیدن به موفقیت
جمع‌بندی
در این مطلب به طور مفصل در رابطه با مدیریت منابع انسانی در پروژه و استراتژی‌های چهار گانه برای پیاده‌سازی آن صحبت کردیم. در انتها نیز چالش‌های موجود در آن را به تصویر کشیدیم. به خاطر داشته باشید که مدیریت امری دشوار و پیچیده است و برای مدیریت منابع انسانی، باید حوصله و زمان کافی به خرج دهید تا بتوانید استراتژی و برنامه‌ی مناسب را انتخاب کنید. با این حال، بعد از صرف انرژی لازم، سود و منفعت زیادی برای سازمان و تمام عوامل عاید می‌شود.
مدیریت پروژه در مکتب خونه
مدیریت منابع انسانی یکی از شاخه‌ها و مسئولیت‌های مدیریت پروژه است. اگر می‌خواهید در این زمینه مشغول به کار شوید، می‌بایست در ابتدا دانش و مهارت‌های ضروری را یاد بگیرید. مکتب خونه با برگزاری دوره‌های جامع مدیریت پروژه این کار را برای شما ساده کرده است. در این دوره‌ها صفر تا صد مفاهیم مرتبط با حوزه‌ی مدیریت پروژه و مدیریت منابع انسانی، آموزش داده می‌شود. بعد از گذراندن این دوره، کسب تجربه‌ی عملی برای ورود به بازار کار، کافی خواهد بود. هم‌چنین شما آمادگی لازم برای دریافت مدارک معتبر و مرتبط با مدیریت پروژه را کسب می‌کنید.
