راهنمای جامع روش PERT در مدیریت پروژه

بی‌گمان یکی از مهم‌ترین معیارها برای موفقیت یک پروژه، پایان یافتن آن در زمان معین است. برای رسیدن به چنین هدفی، لازم است کلیه کارها و قسمت‌های پروژه در زمان درستی به پایان برسند؛ چون در صورتی که انجام کارها با تأخیر جلو برود، حتماً پروژه در وقت معین به پایان نمی‌رسد. بسیاری از مواقع، پایان یافتن پروژه با تأخیر، باعث اختلاف بین کارفرما و مجری پروژه می‌شود و مجری مجبور می‌شود ضرر و زیان تأخیر پروژه را طبق قرارداد، بپردازد. برای جلوگیری از چنین پیشامدهای زیان‌باری می‌توان از تکنیک‌های مدیریت زمان و برنامه‌ریزی پروژه استفاده کرد. یکی از این تکنیک‌ها، پرت (PERT) نام دارد. روش PERT در مدیریت پروژه، یکی از روش‌های مرسوم و متداول است که در کشورمان هم متخصصان از آن استفاده می‌کنند.

در این مقاله تصمیم داریم با روش PERT در مدیریت پروژه آشنا شویم، شیوع استفاده از آن را بررسی کنیم و در نهایت به بررسی مزایا و معایب و کاربردهایش بپردازیم. در صورتی که شما هم تمایل دارید با روش پرت (PERT) آشنا شوید، پیشنهاد می‌شود که تا انتهای این مقاله با ما همراه شوید. آشنایی با این روش به شما کمک می‌کند که پروژه‌های خود را خیلی هوشمندانه جلو ببرید و شانس موفقیت پروژه‌های خود را افزایش دهید.

PERT چیست؟ آشنایی با روش PERT در مدیریت پروژه

سال 1958، نیروی دریایی ایالات متحده، تصمیم گرفت یک موشک بالستیک به نام پولاریس بسازد. این پروژه از همان ابتدا با چالش‌ها و مشکلات فراوانی همراه بود و بسیاری از متخصصان و مدیران پروژه را درمانده کرده بود. تعداد زیاد پیمانکاران و ناتوانی در تعیین یک زمان مشخص برای پایان پروژه هم قوز بالای قوز شده و خرج زیادی روی دست دولت گذاشته بود.

آموزش شروع پروژه موفق

کلیک کنید

در آن زمان، گروهی از دانشمندان، متخصصان و پژوهشگران، گرد آمدند تا روشی نوین برای برنامه ریزی و مدیریت و کنترل پروژه طراحی کنند و راهی برای مدیریت پروژه پولاریس به نیروی دریایی آمریکا پیشنهاد دهند. مطالعه و تحقیق آغاز شد و چندین ماه ادامه داشت تا از دل این مطالعات و بررسی‌ها، روشی جدید به نام PERT بیرون آمد. این روش فوراً به نیروی دریایی آمریکا تحویل داده شد و مورد استفاده قرار گرفت.

متخصصان و مهندسان نیروی دریایی با موفقیت از روش PERT کمک گرفتند و توانستند به کمک آن، پروژه پولاریس را به بهترین شکل به پایان برسانند. جالب است بدانید که این روش، بسیار به دل صاحب‌نظران نشستند و صنایع دیگر هم کوشیدند که از این روش مدیریت پروژه برای برنامه‌ریزی و زمان‌بندی پروژه‌های خود استفاده کنند.

اکنون باید به این پرسش پاسخ دهیم که PERT چیست؟ پرت، یکی از روش‌ها و استراتژی‌هایی است که برای طراحی، برنامه‌ریزی، زمان‌بندی و هماهنگی کارها و منابع پروژه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. PERT (مخفف Program Evaluation Review Technique به معنای روش بررسی و ارزیابی برنامه یا روش بررسی و ارزیابی پروژه) یک ابزار آماری مدیریت پروژه (Project Management) است که برای زمان‌بندی، سازمان‌دهی و هماهنگ کردن کارها و وظایف در یک پروژه مورد استفاده قرار می‌گیرد.

با استفاده از روش یا نمودار PERT می‌توانیم به یک نمایش یا تصور گرافیکی از برنامه زمانی پروژه برسیم. نمودار مذکور به مدیران پروژه، این اختیار و امکان را می‌دهد که هر کدام از وظایف و کارهای پروژه را به صورت مجزا مورد بررسی و آنالیز قرار دهند. وقتی نمودار پرت رسم می‌شود، کلیه اعضا و تیم‌های پروژه می‌توانند آن را ببینند و هماهنگ‌تر و منسجم‌تر، کارهای خود را جلو ببرند.

مدیران پروژه با آموزش روش PERT می‌توانند حداقل زمان لازم برای تکمیل پروژه را تخمین بزنند، شکست کار و ارتباطات بین کارهای مختلف را تحلیل و ریسک مرتبط با پروژه را ارزیابی کنند. ساختار شکست با به تصویر کشیدن وابستگی‌های موجود در بین بخش‌های مختلف فرایند، سازمان‌دهی یک پروژه پیچیده با انواع و اقسام بخش‌های متحرک را آسان می‌کند.

پیشنهاد مطالعه: اصطلاحات مدیریت پروژه

کاربرد روش PERT در مدیریت پروژه

در ادامه این بخش از مقاله، چند مورد از مهم‌ترین و اصلی‌ترین کاربردهای روش پرت در مدیریت پروژه را مرور و بررسی خواهیم کرد و خواهیم گفت که کاربرد نمودار پرت چیست:

• تخمین زمان لازم برای انجام هر کدام از وظایف و فعالیت‌های پروژه و سپس تخمین زمان‌بندی کلی پروژه
• شناسایی مجموعه‌ای از فعالیت‌های اصلی پروژه که تأخیر در انجام آن‌ها باعث تأخیر در پایان پروژه می‌شود. متخصصان به این فعالیت‌ها، «مسیر بحرانی پروژه» می‌گویند.
• روش PERT با برآورد احتمال تأخیر در هر فعالیت پروژه، امکان شناسایی و مدیریت ریسک پروژه را فراهم می‌کند.
• با روش PERT می‌توان پیشرفت پروژه را به‌خوبی رصد و تغییرات لازم را در برنامه‌ریزی پروژه اعمال کرد. با رصد پیشرفت پروژه، می‌توان از خارج شدن و انحراف پروژه از مسیر پیشرفت، جلوگیری کرد.
• یکی دیگر از کاربردهای نمودار پرت، حل مسائل پروژه است. در واقع با این روش می‌تواند مشکلات احتمالی پروژه را پیش‌بینی و راهکارهای مناسب برای حل این مشکلات احتمالی را پیدا کرد.
• کاربرد اصلی روش PERT مربوط به پروژه‌هایی است که فعالیت‌های معینی دارند ولی زمان خاتمه این فعالیت‌ها، نامعین و احتمالی است.

نحوه رسم نمودار PERT برای یک پروژه

اکنون که با روش PERT و کاربردهای آن آشنا شدیم، زمانی مناسبی است که نحوه رسم نمودار پرت را هم یاد بگیریم. در ادامه این بخش از مقاله می‌کوشیم شیوه ترسیم این نمودار را یاد بگیریم:

گام نخست: تعیین اهداف کلی پروژه و وظایف فردی افراد

اهداف کوتاه‌مدت و بلندمدت پروژه را مشخص کنید. وقتی اهداف مشخص شد، ببینید که باید چه کارهایی انجام دهید تا به این اهداف برسید. در واقع باید کلیه وظایف لازم برای تکمیل پروژه نیز تعیین گردد.

پیشنهاد مطالعه: بهترین دوره مدیریت پروژه

گام دوم: تعیین مجموعه مراحل مورد نیاز برای رسیدن به اهداف پروژه

اکنون زمان آن است که کلیه مراحل مورد نیاز برای انجام دادن وظایف پروژه را تعیین کنید. تعیین این مراحل و در نظر گرفتن زمان مشخص برای به اتمام رساندن آن‌ها به ما کمک می‌کند که زمان اتمام پروژه را تخمین بزنیم و پروژه را در زمان معین به پایان برسانیم. در این مرحله باید احتمال تأخیر در انجام وظایف را هم در نظر بگیرید. این احتمال را هم در نظر بگیرید که برنامه پروژه در طول زمان تغییر کند.

گام سوم: رسم شبکه یا نمودار شبکه پرت برای رسیدن به یک تصویر گرافیکی از پروژه

اکنون باید اهداف مشخص پروژه را در دایره‌ها یا مستطیل‌هایی قرار دهیم و آن‌ها را به کمک پیکان به هم متصل کنیم. این پیکان‌ها نشان می‌دهد که این اهداف و فعالیت‌ها به یکدیگر وابسته هستند.

آموزش مدیریت ارجاع‌دهی با استفاده از نرم افزار اندنوت (Endnote)

کلیک کنید

در بالای هر کدام از پیکان‌ها، یک بازه زمانی نوشته شده است که نشان می‌دهد انجام یک فعالیت (مثل فعالیت A) چقدر زمان می‌برد. در ادامه نمونه‌ای از نمودار پرت را مشاهده می‌کنید:

گام چهارم: تخمین زمانی برای کامل شدن هر مرحله از پروژه

نمودار پرت، تخمین زمانی اتمام کار را هم شامل می‌شود. تخمین‌های زمانی که در این روش مورد استفاده قرار می‌گیرد، به صورت زیر است:

• زمان خوش‌بینانه که کوتاه‌ترین زمان برای تکمیل یک فعالیت را مرحله است.
• زمان واقع‌بینانه که احتمالاً دقیق‌ترین زمان تکمیل فعالیت است.
• زمان بدبینانه که طولانی‌ترین زمان مجاز برای تکمیل فعالیت‌ها شناخته می‌شود.

برای محاسبه زمان پیش‌بینی شده برای انجام یک کار، باید از این فرمول استفاده کنیم:

۶ ÷ (بدبینانه + (واقع‌بینانه × ۴) + خوش‌بینانه) = زمان پیش‌بینی‌شده

مزایای استفاده از روش PERT در مدیریت پروژه

استفاده از روش PERT در مدیریت پروژه، مزایا و فواید مختلفی دارد که در ادامه این مزایا را بیان خواهیم کرد:

• روش PERT به ما کمک می‌کند که زمان‌بندی دقیق‌تری از پروژه داشته باشیم و با در نظر گرفتن زمان شناوری، انعطاف‌پذیری بیشتری برای انجام فعالیت‌ها به خرج دهیم.
• با استفاده از روش PERT می‌توان ریسک‎های پروژه را دقیق‌تر دید و راهکارهای بهتر و سنجیده‌تری برای آن‌ها اندیشید.
• تکنیک پرت، یک روش کاملاً ساده و قابل فهم برای برنامه‌ریزی پروژه است. در این روش، مفاهیم و اصطلاحات خیلی ساده و عمیقی به کار می‌رود و کلیه افراد حاضر در پروژه می‌توانند به خوبی آن را درک کنند.
• با استفاده از روش PERT می‌توانیم جلوی هزینه‌های اضافی پروژه را بگیریم، پروژه را در زمان معین به پایان برسانیم و رضایت کارفرماها را جلب کنیم.
• امکان استفاده از این روش در پروژه‌های مختلف مثل پروژه‌های ساخت و ساز، نرم‌افزاری و مهندسی وجود دارد.

معایب روش PERT در پروژه‌های گوناگون

روش پرت در کنار تمام مزایا و محاسنی که دارد، یک سری معایب هم دارد که باید به آن‌ها هم توجه شود. در ادامه این بخش از مقاله، چند مورد از مهم‌ترین معایب تکنیک PERT را بررسی خواهیم کرد:

• استفاده از روش PERT برای پروژه‌های پیچیده با فعالیت‌های فراوان، دشوار است.
• برآوردهای زمانی که در روش PERT انجام می‌شود، دقیق نیستند و ممکن است به دلیل گوناگون محقق نشوند. در این صورت کل فرایند تحلیل PERT زیر سوال می‌رود.
• روش PERT نیاز به اطلاعات فراوانی در مورد پروژه دارد و فقط افرادی که آگاهی کاملی در مورد پروژه دارند، می‌توانند از آن استفاده کنند.
• در صورت اعمال تغییرات در تحلیل PERT، کل برآوردها و تحلیل‌ها زیر سوال می‌رود.

پیشنهاد مطالعه: استاندارد مدیریت پروژه PMBOK چیست؟ یک راهنمای جامع با بیان ساده

تفاوت PERT و GERT؛ دو تکنیک متداول در مدیریت پروژه

روش‌های PERT و GERT (مخفف Graphical Evaluation & Review Technique به معنای تکنیک ارزیابی و بازنگری گرافیکی) دو مورد از روش‌های برنامه‌ریزی پروژه هستند که از سوی متخصصان مورد استفاده قرار می‌گیرند. این دو روش چند تفاوت با یکدیگر دارند که در ادامه بیان خواهیم کرد:

• نوع محاسبات: در روش PERT محاسبات به صورت احتمالی با پذیرش عدم قطعیت ذاتی انجام می‌شود؛ ولی در GERT قطعیت در محاسبات به کار می‌رود.
• برآورد زمان: در روش PERT با سه زمان خوش‌بینانه، واقع‌بینانه و بدبینانه سروکار داریم؛ ولی در روش GERT فقط یک زمان در نظر می‌گیریم.
• ساختار شبکه: در تکنیک PERT، ساختار شبکه، ساده‌تر از GERT است.
• کاربرد: PERT برای برنامه‌ریزی و مدیریت پروژه‌های مختلفی به کار می‌رود؛ ولی کاربرد آن محدودتر از GERT است. GERT در کنترل پروژه های مختلفی مثل پروژه‌های با ریسک بالا، پیشرفته و پیچیده، کاربرد بیشتری دارد.

تفاوت روش CPM و PERT

روش CPM (مخفف Critical Path Method به معنای روش مسیر بحرانی) یکی از روش‌های مدیریت برای برنامه‌ریزی و مدیریت پروژه‌هاست.

آموزش کنترل پروژه با مایکروسافت پروجکت (MSP) – پیشرفته

کلیک کنید

این روش نیز تفاوت‌هایی با روش PERT دارد که در ادامه بررسی خواهیم کرد:

• نوع محاسبات: روش CPM در مدیریت پروژه از زمان‌بندی قطعی استفاده می‌شود؛ برعکس روش PERT که در آن، توزیع احتمالی برای محاسبه زمان‌بندی پروژه به کار می‌رود.
• برآورد زمان: در روش PERT سه زمان خوش‌بینانه، بدبینانه و واقع‌بینانه وجود دارد؛ ولی در نمودار CPM فقط یک زمان قطعی را در نظر می‌گیریم.
• تمرکز روش: روش مسیر بحرانی CPM بر شناسایی مسیر بحرانی (طولانی‌ترین مسیر از شروع تا پایان پروژه) تمرکز دارد؛ ولی در PERT علاوه بر مسیر بحرانی، ریسک پروژه هم مد نظر قرار می‌گیرد.
• کاربرد: روش CPM برای برنامه‌ریزی و زمان‌بندی پروژه‌های ساده‌تر با فعالیت‌های تکراری و اطلاعات دقیق‌تر استفاده می‌شود؛ این در حالی است که روش PERT برای برنامه‌ریزی و زمان‌بندی پروژه‌های پیچیده‌تر با فعالیت‌های غیرتکراری و اطلاعات نامشخص‌تر استفاده می‌شود.

یادگیری جامع و صفر تا صد مدیریت پروژه با دوره‌های آموزشی مکتب‌خونه

در این مقاله کوشیدیم با روش PERT در مدیریت پروژه آشنا شویم، خصوصیات، کاربردها، مزایا و معایب آن را بررسی و آن را با روش‌های CPM و GERT مقایسه کنیم. امیدواریم نکاتی که در این مقاله بیان کردیم، شما را به اندازه کافی با روش PERT آشنا کرده باشد.

آموزش اجرای پروژه

کلیک کنید

سابقه استفاده انسان از تکنیک‌های مدیریت پروژه به دوران باستان برمی‌گردد؛ اما از اوایل قرن بیستم، مدیریت پروژه به عنوان یک حرفه شناخته شد و امروز هم از آن به عنوان یک شغل مهم و تأثیرگذار یاد می‌شود. مدیریت پروژه، بی‌تردید آمیزه‌ای از «علم» و «هنر» است؛ علمِ استفاده هوشمندانه از تکنیک‌ها و هنرِ بهره‌گیری از خلاقیت و نوآوری برای پیش‌برد بهتر کارها و وظایف! کسی که علم و هنر مدیریت پروژه را داشته باشد، می‌تواند در کار و زندگی خود، پیشرفت‌های چشمگیری رقم بزند، زندگی بهتری داشته باشد و از نظر شغلی هم در جایگاه برجسته‌تر و پردرآمدتری قرار بگیرد.

در صورتی که شما هم تمایل دارید تکنیک‌ها و روش‌های مدیریت پروژه را فرابگیرید و به یک مدیر پروژه حرفه‌ای و کاربلد تبدیل شوید، پیشنهاد می‌شود که به مراکز آموزشی معتبر و تخصصی مراجعه کنید. این مجموعه‌های آموزشی برای برگزاری دوره‌های خود، از بهترین اساتید کمک می‌گیرند و در پایان دوره هم به دانشجویان خود مدرک معتبر اعطا می‌کنند.

پلتفرم آموزشی مکتب‌خونه ، یکی از مراکز معتبری است که دوره‌های آموزش مدیریت پروژه را به صورت آنلاین و غیرحضوری برگزار می‌کند. دوره‌های آموزشی این مجموعه به صورت پروژه‌محور و عملی برگزار می‌شود. در انتهای دوره‌های آموزشی مکتب‌خونه، یک آزمون برگزار می‌شود که افراد در صورت قبولی در آن، مدرک معتبر دریافت می‌کنند. در صورت تمایل به کسب اطلاعات بیشتر در مورد این دوره‌ها و ثبت نام در آن‌ها می‌توانید به صفحه آموزش مدیریت پروژه مراجعه کنید.

تاکنون تجربه استفاده از روش PERT در مدیریت پروژه را داشته‌اید؟ از نظر شما مهم‌ترین مزیت و عیب این روش چیست؟ لطفاً نظرها، پیشنهادها و تجربیات خود در مورد این روش را با ما و سایر همراهان مکتب‌خونه در بخش دیدگاه‌ها (زیر همین مقاله) به اشتراک بگذارید.