رشته مهندسی مدیریت پروژه را بهتر بشناسیم و با آینده شغلی آن آشنا شویم

رشته مهندسی مدیریت پروژه یکی از رشته‌های زیر مجموعه کنکور ریاضی و فیزیک در انتخاب رشته کنکور سراسری است. این رشته در وزارت علوم در لیست گروه مهندسی عمران قرار دارد و رشته‌ای مستقل نیست و ماهیتی میان رشته‌ای دارد.
در مباحث دروس این رشته، پروژه تلفیقی از مباحث رشته‌های عمران، صنایع و مدیریت را شاهد هستیم. مهندسان مدیریت پروژه توانایی عملیاتی کردن دو رکن اصلی مدیریت پروژه یعنی برنامه ریزی و کنترل پروژه را دارند.
به طور خلاصه مهندسی مدیریت پروژه علم به کارگیری دانش، مهارت‌ها، ابزار و تکنیک‌های لازم در اداره جریان اجرای فعالیت‌ها به منظور رفع نیازها و انتظارات متولیان از اجرای پروژه است.

 

تمرکز اصلی دانش آموختگان این رشته بر تلفیق دانش و اجرا، کاربردی بودن آموزه و مدیریت صحیح پروژه‌های عمرانی است. از آن‌جایی که مهندسین عمران آشنایی کافی با مهارت‌های مرتبط با دانش حقوقی و اصول مدیریت صحیح پروژه‌ها ندارند همیشه در زمینه دانش حقوقی و مدیریت صحیح و کارآمد پروژه‌ها یک خلا احساس می‌شد. بنابراین رشته مهندسی مدیریت پروژه با هدف رفع خلا موجود در فعالیت مهندسی مجری طراحی و معرفی شده است.

اهداف مهندسی مدیریت پروژه

مهندسی مدیریت پروژه تلفیق علم و هنر است و مهم‌ترین اهداف این رشته اعمال صحیح آیین نامه‌ها و مقررات مربوط به آن‌ها، ارتقای کیفیت ساخت در پروژه‌های عمرانی، ایمنی، بهداشت و صرف اقتصادی در اجرای پروژه، مدیریت صحیح عوامل اصلی پروژه شامل هزینه، کیفیت و زمان اشاره کرد.
امروزه ساختار سازمان‌ها، شرکت‌های تولیدی و صنعتی دیگر مثل سابق نیست و از نقش‌ها و مسئولین‌های سخت‌گیرانه و ثابت استفاده نمی‌کنند. این روزها سازمان‌ها به دنبال مدیرانی هستند که سیستم و مجموعه را با مدیریت درست به جلو هدایت کنند و با استفاده از تفکرات مدیرانه‌ی خود برای انجام پروژه‌ها سازمان را در جهت ارتقا و پیشرفت روزافزون هدایت کنند.

مدیرپروژه‌ای که در کار خود از نوآوری و خلاقیت استفاده ‌کند یک دارایی با ارزش برای آن سازمان تلقی شده و می‌تواند انجام پروژه‌هایی با مقیاس‌ها و پیچیدگی‌های مختلف را بر عهده بگیرد.
این فرد خلاق و دارای ذهن منعطف، می‌تواند برای تمام چالش‌های به وجود آمده در سازمان راه حلی را تنظیم کند. فارغ التحصیلان رشته مهندسی مدیریت پروژه خوب می‌دانند که چطور روش‌های سنتی را با رویکرد‌های جدید ترکیب کنند و با توجه به وضعیت پروژه از کدام ترفند استفاده نمایند.

 

 

دروس تخصصی رشته مهندسی مدیریت پروژه

باتوجه به نیازهای احساس شده در بازار کار و خلا مدیریتی در پروژه‌های عمرانی برای اولین بار رشته‌ی مهندسی مدیریت پروژه در دانشگاه پیام نور تاسیس و پس از مدتی در بسیاری از مراکز این دانشگاه در استان‌های مختلف تدریس شد.
دوره کارشناسی این رشته مطابق آئین نامه آموزشی مقطع کارشناسی، مصوب شورای عالی برنامه ریزی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، ۱۴۰ واحد درسی مانند دیگر رشته‌های مهندسی دارد. دوره آموزشی کارشناسی مهندسی مدیریت پروژه به صورت دو ماژول آموزشی دو ساله درنظر گرفته شده که دو سال اول بین کلیه رشته‌های مهندسی دانشگاه پیام نور است.

 

تعداد کل واحدهای ارائه شده در دو نیمه اول برابر ۶۸ واحد است که  شامل ۱۲ واحد از دروس عمومی مشترک کلیه رشته‌ها، ۸ واحد دروس مهارتی مشترک کلیه رشته‌، ۲۶ واحد دروس پایه مهندسی و۲۲ واحد دروس تکمیلی مهندسی است.
رشته مهندسی مدیریت پروژه، میان رشته‌ای است و با سه رشته‌ی مهندسی عمران، مهندسی صنایع و مدیریت ارتباط دارد. این ارتباط با مهندسی عمران نزدیک‌تر است و تمامی دروس تخصصی رشته مهندسی عمران مانند مقاومت مصالح، تحلیل سازه‌ها، مکانیک خاک و پی، مکانیک سیالات، هیدرولیک، طراحی سازه‌های فولادی ۱و۲، طراحی سازه‌های بتنی ۱ و ۲، راه‌سازی و روسازی در این رشته وجود دارند.

علاوه بر این دروس مدیریتی مهمی از رشته مهندسی و مدیریت ساخت که یکی از گرایش‌های ارشد عمران است در چارت درسی این رشته قرار دارد.
دانشجویان رشته مهندسی مدیریت پروژه باید دروس مدیریتی مانند مدیریت کارگاه و منابع انسانی، مدیریت ایمنی کارگاه، اصول و مقررات پیمان، مهندسی ارزش و قوانین حاکم بر پروژه را بگذرانند. واحدهای درسی مانند تحقیق در عملیات، مدیریت کیفیت و بهره‌وری و آمار و احتمالات از رشته صنایع است.

 دلایل موفق نبودن 

معرفی هر چیز جدیدی نیازمند گذشت زمان برای ایجاد مطلوبیت و محبوبیت بین مردم است، رشته‌های نو و تازه تاسیس شده نیز از این قاعده جدا نیستند. رشته مهندسی مدیریت پروژه از رشته‌های جدید است و هنوز سال‌های ابتدایی تاسیس خود را در ایران طی می‌کند. مردم اطلاعات کافی از این رشته ندارند.

 

همچنین زادگاه این رشته دانشگاه پیام نور بوده و متاسفانه این دانشگاه برای معرفی این رشته به جامعه تلاش خاصی انجام نداده است. با توجه به امکانات و مشکلات خاص دانشگاه پیام نور هنوز این رشته نتوانسته انتظارات را برآورده کند.

یکی دیگر از دلایل عدم موفقیت این رشته کم کاری دانشجویان شاغل به تحصیل است. خود دانشجویان هم برای پیشرفت در این رشته و معرفی آن به جامعه مهندسین کشور تلاش کافی انجام نمی‌دهند.
اکثر دانشجویان صرفاً برای گرفتن مدرک و بدون هیچ اطلاعی وارد این رشته شده‌اند و حتی پس از گذشت چندین ترم متوجه می‌شوند که برای این رشته ساخته نشده‌اند. همچنین عدم برگزاری همایش‌ و جشنواره‌ها باعث شده که این رشته به عموم مردم و مسئولین معرفی نشود.

در این میان نباید غافل شد که همواره وجود یک انجمن مستقل و نشریه مربوط به انجمن می‌تواند در معرفی رشته و پیشبرد اهداف آن موثر واقع شود اما متاسفانه برای رشته مهندسی مدیریت پروژه انجمن و موسسه‌ای برای معرفی وجود ندارد.
در عصر ارتباطات و فناوری اطلاعات نباید از تاثیر شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام غافل شویم. بررسی‌ها نشان می‌دهد که تمرکز اصلی صفحات مشاوره‌ای کنکور در زمان انتخاب رشته بر روی رشته‌های شناخته شده است و  این صفحات در مورد رشته‌های تازه متولد شده معرفی قرار نمی‌دهند.

توانایی‌های فارغ التحصیلان مهندسی مدیریت پروژه

مهندسین مدیریت پروژه تخصص‌های مرتبط با رشته‌های مهندسی عمران، مهندسی صنایع و اصول مدیریت و نظارت بر اجرای پروژه‌های عمرانی را طی دوران تحصیل خود می‌آموزند. در زیر لیستی از توانایی‌های فارغ التحصیلان مدیریت پروژه آورده شده است:

• ایجاد ارزش در کار
• به کارگیری رویکرد ترکیبی برای پیشبرد پروژه‌های بزرگ
• آشنایی با مقررات اداری مرتبط
• طراحی فرآیندهای جدید
• درک درست و به موقع از نیاز مشتری و بازار
• کسب دید عمیق از ایمن سازی کارگاه ساخت
• درک نحوه تقسیم بودجه و کنترل هزینه‌ها
• ایجاد دیدگاه مبتنی بر اخلاق مهندسی در اجرای پروژه
• توانایی نقشه خوانی مهندسی

فارغ التحصیلان این رشته با داشتن پکیجی از توانایی‌های بالا با بازار کار خوبی روبرو هستند و می‌توانند به عنوان مدیران پروژه‌های مختلف، مدیریت سازمان و شرکت‌های دانش بنیان، مدیریت شرکت‌های تجاری و صنعتی شروع به فعالیت کاری کنند.
به طور کلی می‌توان گفت که کارشناسان مهندسی مدیریت پروژه در زمینه مهارت‌های کاربردی و اجرایی مرتبط با سه تخصص اجرا، نظارت و مدیریت توانمند هستند. از دیگر پتانسیل‌های شغلی  احتمالی برای رشته مهندسی مدیریت پروژه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اجرای سازه‌های بنایی و آبی
• نقشه برداری و عملیات مرتبط
• اجرای مقاوم سازی ابنیه
• مدیریت بحران
• طرح معماری ساختمان‌های مسکونی و تجاری ساده

آینده این رشته چگونه است؟

گرایش‌های مهندسی مدیریت پروژه در کشورهایی مانند آمریکا و کانادا از استقبال خوبی برخوردار هستند و با توجه به گرایش‌های انتخابی خود موقعیت‌های شغلی مناسبی هم پیدا خواهند کرد. در دانشگاه‌های خارج از کشور رشته مهندسی مدیریت پروژه با عنوان مهندسی و مدیریت ساخت در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا ارائه می‌شود. از جمله دانشگاه‌های مطرح می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• Berkeley University
• Stanford University
• Georgia Institute of Technology
• Toronto University

در پایان به معرفی سه رشته با نام‌های مشابه ولی متفاوت با این رشته می‌پردازیم. مهندسی مدیریت پروژه در وزارت علوم و تحقیقات و فناوری در لیست گروه‌ مهندسی عمران بوده و  همچنین در مقطع کارشناسی و فقط در دانشگاه پیام نور ارائه می شود.
رشته مهندسی مدیریت پروژه رشته کارآمدی برای مدیریت، نظارت و اجرای صحیح پروژه‌های عمرانی است. مهندسی و مدیریت ساخت هم در لیست گروه مهندسی عمران قرار دارد ولی این رشته در مقطع کارشناسی ارشد و فقط در چند دانشگاه مطرح کشور و با ظرفیت پذیریش بسیار کم وجود دارد.
رشته مدیریت پروژه و ساخت در وزارت علوم و تحقیقات و فناوری در لیست گروه هنر و معماری قرار داشته و تنها در مقطع کارشناسی ارشد و در چند دانشگاه مطرح کشور به پذیرش دانشجو‌ها مشغول است.

بازار کار مهندسی مدیریت پروژه

آینده شغلی در رشته مهندسی مدیریت پروژه به‌دلیل احساس نیاز بازار کار به آن و همچنین جدید بودن آن، امروزه روبه گسترش است و بسیاری از پروژه‌های مهندسی نسبت به این واحد احساس نیاز می‌کنند.

 

در این قسمت قصد داریم تا پردرآمدترین این مشاغل را بررسی کنیم:

1. مهندسی مدیریت پروژه منابع

عمده فعالیت این مشاغل در حوزه صنایع مختلفی مانند: معدن، نفت و کشاورزی است. حیطه کاری مهندسی مدیران پروژه‌ منابع کار با کشاورزان، صاحبان معادن و شرکت‌های نفتی و همچنین وظیفه آن‌ها کارآمدیِ فرآیند استخراج و رشد منابع طبیعی با حذف مواد زائد و بهبود ارتباطات است. عموما این شاخه از مهندسی مدیریت پروژه دارای سفرهای خارجی زیاد است.

2. مهندسی مدیریت پروژه هوافضا

نظارت بر آمادهسازی و تحویل به‌موقع هواپیماهای جدید شرکت است. همچنین از دیگر وظایف این شغل مدیریت ریسک و کنترل کیفیت محصولات ساخته شده توسط مهندسین است. افرادی که در این موقعیت شغلی فعالیت می‌کنند عموما باید دارای دقت بالایی باشند چراکه قطعات متحرک زیادی در ساخت هواپیما مورد استفاده قرارمی‌گیرد و سهل‌انگاری باعث وقوع اتفاقات بسیار ناگواری در حین پرواز خواهد شد.

3. مهندسی مدیریت پروژه پزشکی

مهندسی پزشکی یکی از رشته‌های پرتقاضا و پردرآمد این روزهای بازار است. عمده فعالیت این دسته از مهندسی مدیریت پروژه نظارت بر تیم تحقیق و توسعه و همچنین گسترش تحقیقات در زمینه صنعت دارویی و آماده‌سازی محصولات در زمان‌های مشخص‌شده‍‌‌است.

مبرهن است که این حوزه مهندسی مدیریت پروژه به‌دلیل تخصص در زمینه دارو و پزشکی نیازمند دانشی به‌مراتب بالاتر و تخصصی‌تر نسبت به دیگر گرایش‌های شغلی مهندسی مدیریت پروژه است.

4. مهندسی مدیریت پروژه عمران

یکی از دلایل اصلی تشکیل شدن رشته مهندسی مدیریت پروژه، استفاده از آن در پروژه‌های عمرانی است. عمدتا در مهندسی عمران و ساخت‌وساز به‌دلیل ناهماهنگی‌های بسیار سبب عدم اتمام پروژه می‌شود.

مهندس مدیریت پروژه عمران حلقه واسط میان کارفرما و مهندسین پروژه است و سعی می‌کند با هماهنگی بین این دو گروه علاوه‌بر جلب رضایت آن‌ًها، پروژه را به اتمام برساند.

بازار کار مدیریت پروژه و ساخت

صنعت ساختمان در ایران حدود 20 درصد از تولید ناخالص را تشکیل می‌دهد. این صنعت معمولا به‌خاطر قدمت و نیاز شدید، یکی از موتورهای محرکه اصلی اقتصاد کشورها به‌شمار می‌رود. اغلب مهندسان کشور از رشته‌های مختلف، جذب این صنعت می‌شوند.

یکی از رشته‌های میانی که ضرورت آن در بازار کار کشور احساس شده و در ردیف رشته‌های درسی محبوب کارشناسی ارشد قرار گرفته، مدیریت پروژه و ساخت نام دارد. این رشته به درد کسانی می‌خورد که در کنار مهارت‌های سخت، مهارت‌های نرم خود را نیز ورز داده‌اند. قرار است در این مقاله به بازار کار مدیریت پروژه و ساخت بپردازیم.

معرفی رشته مدیریت پروژه و ساخت

تصور کنید فردی هستید که هم توانایی اجرای پروژه‌های عمرانی را دارد و هم گروهی از متخصصان و کارگران را مدیریت می‌کند. رشته مدیریت پروژه و ساخت از تلفیق سه رشته مهندسی عمران، صنایع و مدیریت پدید آمده تا خلا موجود در زمینه مدیریت پروژه‌های عمرانی را پر کند.

در گذشته، مهندس‌ها عمران وظیفه مدیریت پروژه را برعهده می‌گرفتند، در حالی‌که از دانش و اصول مدیریت بی‌بهره بودند. از طرف دیگر، فارغ‌التحصیلان رشته مدیریت نیز دانش اجرای سازه‌ها و نقشه‌برداری را نداشتند. این شد که مهندسی مدیریت پروژه در نظام مهندسی به‌وجود آمد تا گره از کار بخش عمده پروژه‌های کشور باز کند.

هدف از ایجاد رشته مدیریت پروژه در ایران، بالابردن کیفیت ساختمان و پروژه‌ها عمرانی بود. جایگزینی فارغ‌التحصیلان این رشته با مهندسان عمران یا صنایع باعث می‌شود تا به ایمنی، بهداشت و صرفه اقتصادی هر پروژه بیشتر توجه شده و آیین‌نامه و قوانین نظام مهندسی به‌خوبی اجرا شود.

دانشگاه های دارای مدیریت پروژه و ساخت

دانشگاه‌های پیام نور و غیرانتفاعی، رشته مدیریت پروژه را در دوره کارشناسی ارائه می‌دهند. دروسی که در دو سال اول این رشته تدریس می‌شود، تفاوتی با دیگر رشته‌های مهندسی در دانشگاه پیام نور ندارد.

از آن‌جایی که رشته مدیریت پروژه و ساخت، جدید است، اطلاعات زیادی از آن در دسترس نیست. برای اطلاع از ظرفیت کارشناسی ارشد رشته مدیریت پروژه و ساخت باید گوش به زنگ دفترچه انتخاب رشته باشید. احتمالا دانشگاه‌هایی مانند تهران، تربیت مدرس و شهید بهشتی، این رشته را ارائه دهند.

کتاب پیکره دانش مدیریت پروژه

موسسه مدیریت پروژه (PMI)، نهادی بین‌المللی و فعال در حوزه مدیریت پروژه است که این حرفه را ترویج می‌کند. این موسسه به یاری متخصصان پروژه می‌پردازد تا موفقیت پروژه‌هایشان را افزایش دهد. بدین ترتیب، هدف موسسه که داشتن دنیایی بهتر است، محقق می‌شود.

کتاب راهنمای پیکره دانش مدیریت پروژه (PMBOK)، اصلی‌ترین اثر این موسسه، به چاپ هفتم خود رسیده‌است. کتاب PMBOK رایج‌ترین منبع برای آموزش در دوره‌های مهندسی مدیریت پروژه و ساخت است.

شما در این کتاب، موارد زیر را یاد می‌گیرید:

• همه رویکردهای توسعه اعم از پیش‌بینی‌کننده، سنتی، اقتباسی، چابک، ترکیبی و غیره
• طراحی رویکرد و فرآیندها
• فهرستی از ابزارها و روش‌ها
• خروجی‌های پروژه

کتاب مدیریت پروژه PMBOK را انتشاراتی‌های مختلفی به زبان فارسی ترجمه و منتشر کرده‌اند. انتشارات آریانا قلم با ترجمه مهدی بیاتی، علی بیاتی و محمدرضا صمیمی می‌تواند گزینه خوبی برای مطالعه یا تدریس باشد.

بازار کار رشته مدیریت پروژه و ساخت در ایران

همانطور که قبلا هم گفتیم، فردی که از رشته مدیریت پروژه و ساخت فارغ‌التحصیل می‌شود، مجموعه‌ای از مهارت‌های موجود در مهندسی عمران، صنایع و مدیریت را دارد. بدین ترتیب، بازار کار مدیریت پروژه و ساخت به مهارت‌ و شغل‌هایی مربوط می‌شود که هم بخش‌های اجرایی و ساختمانی و هم مدیریتی را در بر می‌گیرند.

کسانی که در بازار کار مدیریت پروژه و ساخت فعالیت می‌کنند، باید به قوانین و آئین‌نامه‌ها کاملا مسلط باشند. همچنین‌، توانایی مدیریت عوامل مختلف پروژه را داشته باشند و از پس مذاکره، پرداخت حقوق و مدیریت بحران بربیایند. آشنا به ایمن‌سازی، ساخت و نقشه‌خوانی ساختمان نیز از دیگر توانایی‌های ضروری افراد فعال در بازار کار مدیریت پروژه و ساخت به‌شمار می‌رود.

مشاغل مرتبط با بازار کار مدیریت پروژه و ساخت

از فردی که درس مدیریت پروژه و ساخت را خوانده، انتظار می‌رود در گستره وسیعی از مشاغل عمرانی و مدیریت فعالیت کند. می‌توانیم مشاغل مرتبط با توانایی‌های این فرد را به سه بخش اجرایی، مدیریت و نظارتی تقسیم‌بندی کنیم.

صنعت ساختمان و پروژه‌های عمرانی یکی از پررونق‌ترین صنایع کشور است. مدیر پروژه و ساخت می‌تواند در مشاغل این حوزه مانند ساخت سازه‌های بتنی، فلزی، پل، سازه آبی، راه‌سازی و مقاوم‌سازی ابنیه فعالیت کند.

از آن‌جایی که مهارت‌های نرم مدیر پروژه و ساخت در سطح بالایی قرار دارد، مشاغل مدیریت مانند مدیریت بحران، کنترل پروژه، امور مالی و حسابداری، مدیریت ایمنی و غیره نیز مناسب اوست. با داشتن مهارت و تجربه در این دو حوزه، نظارت بر پروژه‌ها نیز از عهده مدیر پروژه و ساخت برمی‌آید.

حقوق مدیر پروژه در سال 1402

دستمزد و حقوق دریافتی یکی از مسائل مهم برای تازه‌واردان هر صنعتی است. کارشناسان مدیریت و کنترل پروژه در استان تهران می‌توانند انتظار حقوق 15 میلیون تومانی را داشته باشند. همچنین، با افزایش تجربه و گرفتن مدرک ارشد مدیریت می‌توانند به سمت‌های بالاتر یعنی مدیر میانی و ارشد ارتقا پیدا کنند. حقوق مدیر میانی و ارشد در استان تهران به ترتیب 22 و 30 میلیون تومان است. توجه کنید که همه ارقام به‌طور میانگین از سایت ایران سلری به‌دست آمده‌است.

نتیجه‌گیری

اگر شما هم جزو کسانی هستید که شخصیت چند بعدی دارند و می‌توانند روی مباحث مهندسی و فنی در کنار مدیریتی و نظارتی مسلط شوند، رشته مدیریت پروژه و ساخت به دردتان می‌خورد. تسلط روی مباحث این رشته نیاز به یادگیری مدیریت پروژه و درس‌های مهندسی دارد که در پلتفرم آموزشی مکتب‌خونه انواع دوره آموزش مدیریت پروژه موجود است.

بازار کار مدیریت پروژه و ساخت به‌خاطر جذابیت بالای صنعت ساختمان و پروژه‌های عمرانی از موقعیت خوبی برخوردار است. فارغ‌التحصیلان این رشته در مشاغل متنوعی می‌توانند مشغول به‌کار شوند.