تفکر نقادانه چیست وچگونه آن را پرورش دهیم؟ با ما در این مقاله همراه باشید. تصمیم گیری در موقع حساس و مهم زندگی چالش اصلی زندگی همه انسان‌ها است؛ اینکه ما بتوانیم در لحظات حساس و سرنوشت ساز به خوبی تصمیم گیری کرده، مسیر زندگی خود را تغییر دهیم و به سمت خوشبختی یا شکست برویم نیاز به آمادگی روحی و جسمی بالایی دارد.
قدرت تفکر و اندیشیدن یکی از مهم‌ترین دارایی‌های هر انسان است که تفکر نقادانه یکی از توانایی‌های مهم این قدرت است. داشتن تفکر نقاد یکی از عواملی است که باعث رشد و توسعه فردی شده و عملکرد بهتر در تصمیم گیری را به دنبال دارد. در ادامه این مطلب با تفکر نقادانه چیستی و نحوه پرورش آن آشنا می‌شویم.
ویدیو پیشنهادی : روان شناسی
تفکر نقادانه چیست؟
بسیاری از ما در موقع تصمیم گیری ابتدا موضع را در ذهن خود ارزیابی یا به اصطلاح سبک و سنگین می‌کنیم. به جوانب مختلف آن فکر کرده و بعد تصمیم درست را اتخاذ می‌کنیم .به عبارتی می‌توان گفت تفکر نقادانه همین سبک و سنگین کردن و ارزیابی مسائل در ذهن برای رسیدن به تصمیم درست و منطقی است.
به عنوان مثال اگر دوست صمیمی شما پیشنهاد سرمایه گذاری به شما بدهد شما باید در ذهن خود مسائل مربوط، چالش‌ها، فرصت‌ها و… را سبک و سنگین کنید تا بتوانید تصمیم خود را بگیرید. البته در تمام موقع فرصت خیلی زیاد نبوده و شما باید در کمترین زمان تصمیم درست را بگیرید. مانند ریز علی خواجوی که برای نجات جان مسافران قطار، تصمیم تاریخی خود را در کمتر از چند ثانیه گرفت. تفکر نقاد در تمام مراحل زندگی به کمک ما آمده و راه را برای تصمیم درست و منطقی هموار می‌کند. مدیریت ذهن، کنترل افکار و
تصمیم گیری با تعقل و تفکر از مزایای داشتن تفکر نقاد است.
فواید و اهمیت تفکر نقادانه
اما داشتن تفکر نقادانه چه فوایدی برای ما دارد و چه تاثیراتی روی زندگی ما می‌گذارد. در ادامه با اهمیت و فواید آن آشنا می‌شویم.
-
دید همه جانبه
تفکر نقادانه این قدرت را به شما می‌دهد که یک موضوع را از چند زاویه بررسی کرده و هر پیشنهادی را بدون فکر کردن نپذیرید. این خصلت احتمال اشتباه و شکست شما را کم می‌کند. مثلاً اگر در هنگام درس خواندن مطالب درسی را برای خود تجزیه و تحلیل کنید به درک بهتری از دروس می‌رسید. بررسی تمام جوانب یک موضوع و تحلیل مطلب در حین مطالعه باعث می‌شود به درک بالایی از دانش برسید که هر کسی این توانایی را ندارد.
-
سوال کردن را یاد خواهید گرفت.
تفکر نقادانه به ما کمک می‌کند نحوه طرح کردن سوال را یاد بگیریم یا به عبارت ساده چگونه سوال را مطرح کرده و به جواب آن برسیم. کی و کجا سوال پرسیدن و رسیدن به جواب درست از مزیت‌های تفکر نقاد است. ناتوانی در طرح سوال درست باعث می‌شود ما در حل مسائل و رسیدن به جواب درست شکست بخوریم در حالی که جواب بسیاری از سوالات در سوال مستتر است.
بسیاری از ما در توانایی مطرح کردن سوال را نداریم زیرا هنوز مطمئن نیستیم چه سوالی داشته و به چه نحوی موضوع را زیر سوال ببریم. این بدان معنا است که مغز هنوز مطلب را تجزیه و تحلیل نکرده و به درست و غلط آن نرسیده است. برای همین منظور از طرح سوال خودداری می‌کنیم. این در حالی است که تفکر نقادانه به ما کمک می‌کند که خیلی سریع مطلب را تجزیه و تحلیل کرده و در صورت لزوم سوال خود را مطرح کنیم.
شرایط استفاده از تفکر نقادانه
برای اینکه بتوانیم تفکر نقادانه را در زندگی به کار ببریم باید سه شرط اصلی را داشته باشیم. این نظریه را برای اولین بار آقای ادوارد گلسر مطرح کرده است که در ادامه این سه شرط را خواهیم گفت.
-
مداومت در تجزیه و تحلیل ذهنی:
برای رسیدن به تفکر نقادانه و پرورش آن باید همیشه به دنبال تجزیه و تحلیل مطالب و افکار افراد باشیم. این موضوع در پرورش تفکر نقاد در ذهن ما کمک بزرگی می‌کند.
-
مطالب را با دلیل و مدرک قبول کنید:
بعد از شنیدن هر مطالب و حرفی، باید در ذهن خود به دنبال دلیل و مدرک باشید. این ویژگی باعث می‌شود فریب هر حرفی را نخورده و بدون دلیل و مدرک تصمیم نگیرید.
-
نتیجه گیری کنید:
در این مرحله نوبت به نتیجه گیری می‌رسد که با استفاده از تجزیه و تحلیل‌ها و دلیل و مدارک باید نتیجه گیری خود را داشته و مسیر خود را تعیین کنید. این مراحل با استفاده از تفکر نقادانه و تجزیه و تحلیل شما در ذهن شما ایجاد می‌شود. این سه شرط گفته شده اصلی‌ترین شروط داشتن و پرورش تفکر نقادانه در زندگی ما است.
برای اجرای گام به گام این مطلب در زندگی باید این مهارت را در زندگی خود پیاده کنیم. تفکر نقادانه دارای دو مرحله ذهنی است. مرحله اول زمانی است که ما اطلاعاتی را دریافت کرده و شروع به تجزیه و تحلیل آن می‌کنیم. مرحله دوم زمانی اتفاق می‌افتد که ما با استفاده از دانش و اطلاعات خود باید تصمیمی را اتخاذ کنیم.
اما نکته مهم در این میان این است که تمامی این مراحل در مدت زمان کوتاهی اتفاق افتاده و ما زمان زیادی برای فکر کردن و تصمیم گیری نداریم. بنابراین با تمرین مداوم است که می‌توان این قدرت در ذهن خود پرورش دهیم. در ادامه با برخی از تمریناتی که برای پرورش تفکر نقادانه ما مهم است آشنا می‌شویم.
-
خط فکری مخاطب را پیدا کنید.
مرحله اول تعیین خط فکری نویسنده یا گوینده‌ای است که مطلبی را به ما ارائه می‌کند. به بیان ساده‌تر این سوال را باید از خود بپرسیم که قصد شخص از مطرح کردن این سوال چیست و چه منظوری دارد؟ یا مثلاً نظریه‌ای که دانشمند ارائه کرده است چه ریشه‌ای داشته است؟ سه سوال است که پرسیدن آن کمک بزرگی به شما می‌کند.
- خط فکری و زاویه دید فکر چگونه است؟
- هدف او از مطرح کردن این مطالب چیست؟
- نتیجه گیری او از بیان این موضوع چیست؟
مقاله پیشنهادی : تفکر مثبت چیست ؟
-
نتایج خود را زیر سوال ببرید.
بعد از پاسخ به سوالات بالا یک بار دیگر باید پاسخ‌های خود را بررسی کنید و زیر سوال ببرید. این کار باعث می‌شود شما از نتیجه گیری خود مطمئن شوید. زیرا در بسیاری از مواقع نتیجه گیری ما با واقعیت تناسبی ندارد.
-
دلیل و مدرک پیدا کنید.
در مرحله بعد نیز باید یکبار دیگر درستی و نادرستی مطلب را بررسی کنیم. برای اطمینان از بررسی باید به دنبال دلیل و مدرک نیز باشیم. به عنوان مثال اگر خبری در مورد بازار ارز به شما برسید که اهمیت زیادی دارد نباید بدون بررسی درست و همه جانبه تصمیم گیری کنید یا این خبر را برای دیگران ارسال کنیم. ابتدا باید از منابع رسمی صحت خبر را بررسی کرده و از درستی آن مطمئن شوید. بنابراین باید بدانید هر حرفی ارزشمند و قابل قبول نیست و باید درستی آن بررسی شود.
این سه مرحله فاز اول رسیدن به تفکر نقادانه است در فاز دوم نوبت به بررسی مطالب و تصمیم گیری درست است.
-
مطالب را از فیلتر ذهنی خودتان عبور دهید.
در این مرحله از تفکر نقادانه شما باید مطالب را فیلتر ذهنی خود عبور دهید یعنی با خلق و خو ،روحیات و منافع خود سنجیده و بعد تصمیم گیری کنید. به عنوان مثال ممکن است به شما کاری پیشنهاد شده باشد که شرایط خوبی دارد. در اینجا است که شما باید کار ر ا با خلق و خو روحیات خود بسنجید و بعد تصمیم نهایی خود را اتخاذ کنید.
به بیان دیگر شما انجام کار را دوست نداشته و میلی به انجام آن ندارید. در اینجا است که شما پاسخ منفی به کار می‌دهید؛ شاید انجام کار در ذات خود اشکالی نداشته باشد اما برای رشد و پیشرفت شما موثر نیست و باید کنار گذاشته شود.
-
منطقی تصمیم بگیرید.
تفکر نقادانه همیشه شما را به سمت و سوی تصمیم گیری منطقی میبرد. در واقع هدف اصلی داشتن تفکر نقاد همین است که تصمیمات ما از منطق دور نشود. بنابراین بهتر است هر تصمیم شما دارای دلیل درست و منطقی باشد. به عنوان مثال در انتخاب رشته کنکور خانواده شما رشته‌ای را به شما پیشنهاد می‌دهند که شما مایل به تحصیل در آن رشته نیستید. در این صورت باید مخالفت خود را با دلیل و منطق مطرح کنید تا این دلایل مورد پذیرش قرار بگیرد. در این صورت است که مخالفت با شما غیر ممکن خواهد بود.
-
پاسخ‌های جسورانه و دقیق ارائه دهید.
ممکن است کارفرمای شما انجام کاری را از شما بخواهد که در عمل سخت و غیر ممکن است. در اینجا است که شما نباید بدون دلیل حرف را تایید کنید بلکه باید جسورانه و با بیان شفاف نظر خود را بیان کرده و مخالفت خود را مطرح کنید. این مخالفت باید به صورت نقادانه و با دلیل و منطق همراه باشد.
در هنگام صحبت با کارفرما باید تمام جوانب را باز کرده و بررسی کنید. اطلاعات پیرامون موضوع را بیان کرده و نتیجه گیری کنید. به این صورت هم منطق شما نمایش داده می‌شود و هم قانع کردن رئیستان کاری ساده خواهد بود.
-
خودتان را جای مخاطب بگذارید.
آخرین عاملی که باعث می‌شود شما تفکر نقادانه داشته باشید این است که خود را جای مخاطب گذاشته و از دریچه ذهن او به موضوع نگاه کنید. به عنوان مثال اگر می‌خواهید پاسخی به همکار خود بدهید یا جواب تشریحی سوالی را بنویسید باید جواب را از منظر و نگاه مخاطب بنویسید تا رضایت او را به دست آورید.
ویدئو پیشنهادی : توسعه فردی
سخن آخر
تفکر نقادانه به شما کمک می‌کند تا یک موضوع را به صورت همه جانبه و از زوایای مختلف بررسی کنید. خود را به جای دیگران گذاشته و عکس العمل آنها را پیش بینی کنید. این تفکر در مقابله با افکار منفی نیز به کمک شما آمده و درستی و نادرستی کار شما مطابق با دیدگاه دیگران بررسی می‌شود که این موضوع بسیار فوق العاده و شگفت انگیز است.
به یاد داشته باشید تفکر نقادانه فقط مختص افراد تحصیل کرده و مدیران نیست بلکه همه افراد در همه سطوح جامعه و مراحل مختلف زندگی به تفکر نقادانه نیاز دارند. این تفکر است که کمک می‌کند کارهای خود را بدون اشتباه انجام داده و زندگی بهتری داشته باشیم.
ویدئو پیشنهادی : مدیریت
