روانشناسی صنعتی و سازمانی : در سال‌های اخیر با بزرگتر شدن شرکت‌ها و سازمان‌های کاری، نیاز ما به انتخاب شغلی که در راستای دغدغه‌هایمان باشد بیشتر از پیش احساس می‌شود. همچنین سازمان‌ها و شرکت‌های مختلف نیاز دارند تا افرادی را استخدام کنند که برای موقعیت‌های شغلی مورد نظر بهترین گزینه باشند.
ضمن اینکه حالا تمام توجه‌ها به سمت بهتر کردن شرایط محیط کاری برای کارمندان معطوف شده است. مجموعه‌ای از این مسائل باعث شده تا رشته‌ای تحت عنوان روانشناسی صنعتی و سازمانی جای خود را در بین سایر رشته‌های روانشناسی باز کند و بیشتر از پیش به آن توجه شود.
اما روانشناسی صنعتی و سازمانی چیست؟ چرا مهم است و چه نقشی در توسعه کسب و کارها دارد؟ اینها تعدادی از سوالاتی است که در این مقاله به آنها می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
ویدیو پیشنهادی : آموزش رایگان تاریخ روانکاوی فروید
روانشناسی صنعتی و سازمانی چیست؟
ابتدا باید نگاهی به چیستی و ماهیت رشته روانشناسی صنعتی و سازمانی بیاندازیم. روانشناسی صنعتی و سازمانی که آن را روانشناسی صنعتی نیز می‌نامند شاخه‌ای از علم روانشناسی است که به بررسی نظریه‌ها و اصول روانشناسی در محیط‌های کاری و سازمانی می‌پردازد.
حتماً برای شما هم پیش آمده است که در محیط کارتان، با یکی از همکاران دچار مشکلات ارتباطی شوید، یا محیط کارتان را به اندازه کافی دوست نداشته باشید و یا حتی احساس کنید که نمی‌توانید مانند سابق در موقعیت شغلی‌تان، موثر عمل کنید.
اینها همگی مسائلی هستند که اگر چه در محیط کاری برای ما اتفاق می‌افتند، اما می‌توان ریشه آنها را در روان انسان پیدا کرد و برای حل آن باید به دنبال راهکارهای روانشناسی بود. روانشناسی صنعتی و سازمانی تمام تلاش خود را برای افزایش بهره وری و بهینه کردن سیستم‌های افراد در محیط کار می‌کند.
حوزه کاری روانشناسی صنعتی تنها به ارتباط بین افراد محدود نمی‌شود و محیط کار و همه آنچه به شادتر بودن ما در محل کار بستگی دارد را در بر می‌گیرد.
هم برای بهتر شدن سازمان، هم برای بهتر شدن کارکنان
همان طور که می‌بینید واژه روانشناسی صنعتی و سازمانی بر دو بخش اصلی تمرکز دارد. یکی بخش صنعتی که به بررسی موقعیت‌های شغلی و پیدا کردن افراد مناسب برای آن موقعیت‌ها می‌پردازد. استخدام افراد، تعریف موقعیت‌های شغلی و آموزش کارکنان برای بهتر عمل کردن در یک موقعیت شغلی در این بخش قرار می‌گیرند.
یکی هم بخش سازمانی که اثرات یک سازمان بر روی کارمندان را بررسی می‌کند. در این بخش روانشناسی صنعتی و سازمانی تلاش می‌کند تا هنجارهای اجتماعی، قوانین کار، شیوه‌های مدیریت و رفتارهای کاری را بررسی کند.
با توجه به نکات بالا می‌توانیم اینطور استنباط کنیم که روانشناسی صنعتی و سازمانی هم بر بهتر شدن سازمان و هم بر پیشرفت سلامت کارکنان تمرکز می‌کند.
ویدیو پیشنهادی : انواع روانشناسی را بشناسید
مهمترین وظایف یک روانشناس صنعتی سازمانی
حالا که تا حدودی با تعریف رشته روانشناسی صنعتی و سازمانی آشنا شدیم و می‌دانیم که یک روانشناس صنعتی و سازمانی به طور کلی چه کارهایی را انجام می‌دهد، می‌خواهیم تعدادی از وظایف اصلی یک روانشناس صنعتی و سازمانی را زیر ذره بین بررسی کنیم و ببینیم که اگر بخواهیم مهمترین وظایف این فرد را نام ببریم به چه نکاتی باید اشاره کنیم.
استخدام کارکنان
اولین مرحله رشد یک سازمان با انتخاب کارکنان مناسب آغاز می‌شود. یک روانشناس صنعتی و سازمانی در این مرحله می‌تواند نقشی موثر و بسیار کاربردی داشته باشد. ممکن است اگر که از بیرون به استخدام یک فرد نگاه کنیم. به نظرمان امری ساده و پیش پا افتاده بیاید.
اما واقعیت این است که در دنیای امروز و در سازمانهایی که به طور حرفه‌ای فعالیت می‌کنند، انتخاب فرد مناسب برای موقعیت‌های شغلی از سخت‌ترین کارهاست.
فرد مورد نظر علاوه بر اینکه باید از مهارت‌های تخصصی و دانش کافی برای یک موقعیت شغلی برخوردار باشد، باید مهارت‌های فردی و ارتباطی قوی و مناسبی برای آن موقعیت نیز داشته باشد. تعریف اینکه یک سازمان به چه موقعیت‌های شغلی جدید احتیاج دارد، برای آن موقعیت‌ها چه فردی را باید استخدام کند و آن فرد چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد.
بر عهده یک روانشناس صنعتی سازمانی است. روانشناسان صنعتی و سازمانی علاوه بر دانش بالا در حوزه شناخت افراد، با تعریف موقعیت‌های شغلی و سازمانی نیز آشنا هستند. این مسئله باعث می‌شود تا آنها بتوانند هم از نظر ابعاد روانی و هم از نظر تخصصی افراد را ارزیابی کنند و درباره استخدام آنها به سازمان‌ها مشاوره بدهند.
ویدیو پیشنهادی :ویدئو آموزشی روانشناسی
آموزش مهارت‌های شغلی
حالا که فرد مورد نظر برای موقعیت شغلی استخدام شد باید به این نکته فکر کنیم که او به چه مهارت‌هایی احتیاج دارد تا بتواند در شغل خود موفق‌تر عمل کند.
در این مرحله روانشناسان صنعتی و سازمانی مهارت‌های لازم برای هر موقعیت شغلی را مشخص می‌کنند. آنها تلاش می‌کنند تا بفهمند که هر فرد در یک سازمان در چه مرحله‌ای از این مهارت‌ها قرار دارد و در چه مهارت‌هایی نیاز به تمرکز و یادگیری بیشتری وجود دارد سپس نوبت طراحی فرایندهای آموزشی می‌رسد.
گاهی لازم است که یک سازمان دوره‌های جامع و کامل برای تعداد بالایی از افراد برگزار کند تا مهارت‌های آنها توسعه پیدا کند گاهی هم بودجه‌های آموزشی خاصی به بعضی از افراد اختصاص می‌یابد و از آنها خواسته می‌شود تا در مهارت یا مهارت‌هایی آموزش ببیند.
رفاه کلی کارکنان
این دیدگاه سنتی که زندگی شخصی کارکنان ربطی به محل کار آنها ندارد، در دنیای امروز دچار تغییر و تحول شده است. حالا می‌دانیم که سطح رفاه و شادی کارمندان در زندگی شخصی‌شان، در زندگی کاری آنها تاثیر مستقیم خواهد گذاشت. در این مرحله هم روانشناسان صنعتی و سازمانی وارد عمل می‌شوند. آنها سعی می‌کنند تا با طراحی فرایند‌هایی از خستگی و استهلاک کارکنان جلوگیری کند.
حتی گاهی بازی‌هایی طراحی می‌کنند که کارمندان با انجام دادن آنها، برای لحظاتی از سیستم پرفشار کاری فاصله بگیرند و بتوانند با انرژی بیشتری به سر کارشان بازگردند.
ارائه برنامه‌ها و بودجه‌های آموزشی و رفاهی و اضافه کردن امکانات مورد نیاز برای لذت بردن بیشتر از محل کار، اختصاص دادن برنامه‌هایی برای زمان‌های آزاد و… از جمله کارهایی هستند که در این مرحله توسط روانشناسان صنعتی و سازمانی طراحی می‌شوند.
تسهیل فرایندهای کاری
در همه محیط‌های کاری ممکن است است مشکلاتی برای انجام دادن فرآیندهای کاری وجود داشته باشد. مثلا ممکن است تیم گرافیک از دیر رسیدن کارها و عدم وجود زمان کافی برای انجام دادن کارها شکایت داشته باشد. یا ممکن است سایر اعضای تیم در جریان اقدامات اصلی مدیران یک سازمان قرار نگیرند.
در چنین شرایطی تیم روانشناسان صنعتی و سازمانی مانند یک کارآگاه به دنبال گره‌ها و چالش‌های کاری از این دست می‌گردند و تلاش می‌کنند تا برای هر کدام از آنها راه حلی پیدا کنند.
مثلا ممکن است به این نتیجه برسند که کارهای محول شده به تیم گرافیک باید حداقل از یک هفته جلوتر به آنها محول شود یا تمام تصمیمات کاری باید از طریق ایمیل به افراد سازمان اطلاع رسانی شوند.
رشته روانشناسی صنعتی و سازمانی برای چه افرادی موثر است؟
رشته روانشناسی صنعتی و سازمانی در واقع ترکیبی از یک ذهن منطقی و عمل گرا و در عین حال دور اندیش است. برای آنکه بتوانید در رشته روانشناسی صنعتی و سازمانی موفق عمل کنید، باید بتوانید در محاسبات و پیش بینی رفتارهای انسانی دقیق عمل کنید.
اما همه این کارها در پشت درب‌های بسته انجام نمی‌شود. باید بتوانید با تک تک اعضای تیم ارتباط خوبی برقرار کنید تا جایی که آنها بتوانند صادقانه درباره مشکلاتشان با شما حرف بزنند. همچنین باید بتوانید در عین انتقال مشکلات افراد یک سازمان، راز نگه‌دار باشید و از اعتماد آنها سو استفاده نکنید.
بنابراین یک روانشناس صنعتی و سازمانی در کنار مهارت‌های تخصصی و شناخت دقیق هر یک از المان‌های یک موقعیت شغلی، باید از هوش هیجانی و توانایی ارتباط بالایی برخوردار باشد.
در عین حال باید بتواند مرز صمیمیت خود و افراد سازمان را مشخص کند و در عین حال که با افراد یک سازمان دوستانه رفتار می‌کند، نباید اجازه دهد که این صمیمیت روی تصمیمات او درباره افراد درون سازمان تاثیر بگذارد.
رشته روانشناسی صنعتی و سازمانی
حالا چند سالی‌ست که رشته روانشناسی صنعتی و سازمانی به جمع رشته‌های ارشد روانشناسی اضافه شده. در این رشته تحصیلی، دانشجویان با ترکیبی از دروس مدیریتی و روانشناسی آشنا می‌شوند و پس از اخذ مدرک در این رشته می‌توانند مستقیما وارد بازار کار شوند.
در بسیار از کسب و کارها، گروه روانشناسی صنعتی و سازمانی به طور مستقل مشغول به فعالیت است و برای بهینه‌تر کردن فرایندهای سازمانی فعالیت می‌کند. در بعضی از کسب و کارها هم ممکن است روانشناسان صنعتی و سازمانی زیر نظر گروه‌های منابع انسانی فعالیت کنند.
این نکته را باید اضافه کنیم که ما به نقش روانشناسان صنعتی و سازمانی در کسب و کارها اشاره کردیم اما بسیاری از روانشناسان این رشته، در مراکز تحقیقاتی به پژوهش و تحقیقات میدانی مشغول هستند و مستقیما با سازمان‌ها درگیر نمی‌شوند.
به پایان این مقاله رسیده‌ایم. شما چه تجربیاتی از حضور روانشناسان صنعتی و سازمانی در کسب و کارها دارید؟ فکر می‌کنید یک روانشناس صنعتی و سازمانی چه مسئولیت‌ها و وظایف دیگری باید داشته باشد و چه کارهایی باید بکند تا یک کسب و کار و کارمندانش موفق‌تر عمل کنند؟ در بخش نظرات منتظرتان هستیم.
