مزایا و معایب انواع تصمیمگیری در مدیریت چیست؟ آیا از انواع تصمیمگیری در مدیریت آگاهی دارید؟ در حقیقت تصمیمگیری یگی از مهات‌های مدیریتی است که لازم است هر مدیر موفق این مهارت را در خود تقویت کند.
نکته قابل توجه این است که همه تصمیم‌ها مانند یکدیگر و از یک جنس نیستند؛ زیرا، روش، درجه اهمیت، فرآیند و چالش‌های هرتصمیم با تصمیم دیگر فرق دارد.
یک مدیر با تجربه برای موفقیت در انواع تصمیم گیری در مدیریت پروژه یا شرکت، لازم است که قادر به تصمیمگیری در همه‌ی حوزه‌ها باشد. چه بسا یک مدیر با سابقه کاری بالا، در تصمیم‌های زندگی شخصی موفق است اما هنگام تصمیمگیری مدیریتی آنچنان قوی نیست.
از سوی دیگر، مدیرانی هستند که در تصمیم‌گیری‌های فردی به خوبی عمل می‌کنند اما زمانی که باید به صورت گروهی تصمیمگیری کنند با مشکل بر می‌خورند.
در این مقاله، قصد دارم تا تقسیم‌بندی تصمیم‌ها را به شما، همراهان جویای علم، معرفی نمایم. برای دستیابی به نتیجه بهتر، بعد از خواندن این مقاله یک کاغذ و خودکار اماده کنید و جواب سوالات زیر را بر روی آن بنویسید:
- کدام دسته‌بندی‌ها بیشتر به کار می‌آیند؟
- بیشتر تصمیم‌های من در کدام دسته قرار می‌گیرد؟
- آیا دسته‌ای از تصمیم‌ها وجود دارد که در حال حاضر درگیر آنها نباشم، اما در آینده در مسیر زندگی شخصی یا کاری من، نقشی سرنوشت‌ساز یا حیاتی ایفا کند؟
- نقاط قوت و ضعف من در تصمیمگیری چیست؟
- تصمیم‌های اشتباه من در طی این چند سال در کدام دسته از تصمیم‌ها قرار داشته است؟
تصمیم چیست؟
به فرآیندی که طی آن داده‌ها و اطلاعات در رابطه با یک موضوع را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهیم تا به بهترین استراتژی و راه‌حل برسیم، تصمیم می‌گویند.
پایان یک فرآیند می‌تواند شروع فرآیند جدیدی باشد. به عبارتی، تصمیمگیری اولیه می‌تواند مقدمه‌ای برای اخذ تصمیم‌های دیگر باشد.
شرکت و سازمان‌ها برای کسب سودآوری، بهره‌وری، توسعه و پیشرفت، تامین منابع مالی، بازاریابی، افزایش کارایی تیم اجرایی و … نیاز به یک فرد دارای صلاحیت برای اخذ تصمیم دارند.
انواع تصمیمگیری در مدیریت، مهم‌ترین مسئولیت یک مدیر مطرح است و او باید تصمیمات مناسب و منطقی برای موضوعات پیچیده بگیرد و با مراحل اخذ تصمیمگیری را هدایت و کنترل کند.
اغلب فعالیت‌های مدیریتی آنقدر پیچیده است که جهت حل مسائل آن نیاز به یک شیوه پیچیده تفکر داریم. تفکر پیچیده تمام ماجرا نیست. گاهی برای دستیابی به یک استراتژی مناسب، نیاز به چهارچوب فکری و استفاده از تکنیک‌های مختلف تصمیمگیری است.
انواع مدل‌های تصمیمگیری:
انواع تصمیمگیری را میتوان به دسته‌های زیر تقسیم کرد:
- منطقی.
- شهودی.
- ترکیبی.
- راضی‌کننده.
- آنی.
در این روش باید یک فهرست تهیه کنید و گزینه‌های بالقوه را یادداشت کرده و بهترین آنها را بیابید. گزینه‌ها باید براساس مزایا، معایب و درجه اهمیت مرتب شوند.
جنبه مثبت این تصمیمگیری، تفکر و استدلال فراوانی است که در آنها انجام شده تا بهترین گزینه انتخاب شود. از آن جهت که در جامعه امروزی تاکید زیادی بر روی درست انجام دادن کارها و اندیشیدن وجود دارد، مدل‌های منطقی بسیاری برای تصمیمگیری وجود دارد که در میان مردم بسیار رایج می‌باشد.
یکی دیگر از انواع تصمیمگیری در مدیریت، تصمیمگیری شهودی است. ایده اصلی این مدل این است که احتمال دارد هیچ استدلال و منطقی در تصمیمگیری دیده نمی‌شود. در عوض، نوعی شهود و درک درونی در آن حس می‌شود.
در لحظه تصمیمگیری، فرد چیزی در ضمیر خود احساس می‌کند و می‌داند که تصمیمش درست است.
شاید در رابطه با حس ششم شنیده باشید، در حالی که افراد برای دریافت اطلاعات از حواس پنج‌گانه استفاده می‌کنند. اما، فراآگاهی همان حس ششم است که مانند یک گوش شنوا، نشنیده‌ها را می‌شنود و مانند یک چشم بصیرت، ندیدنی‌ها را می‌بیند.
نوع دیگری از تصمیمگیری شهودی وجود دارد که شامل تاس ریختن، فال گرفتن و طالع بینی می‌شود. شاید به نظرتان طنزآمیز باشد. اما واقعیت دارد. همچنین، برخی از افراد از گرونه‌های تصمیمگیری برای انجام کارهایشان استفاده می‌کنند.
این دسته از تصمیم‌ها، نتیجه ترکیب روندهای شهوی و منطقی است.
گاهی بجای بررسی تمام گزینه‌های ممکن و انتخاب بهترین‌ها، ممکن است یک تصمیم راضی‌کننده اخذ شود. طی این روند اولین گزینه‌ای که از طریق آن به نتیجه می‌رسیم را انتخاب می‌کنیم.
طی این تصمیمگیری، گزینه‌ای که باعث رفع نیاز ما می‌شود را انتخاب می‌کنیم و سایر گزینه‌های بهتر را قربانی می‌کنیم. بنابراین، گزینه انتخابی در این مدل، ایده‌آل نیست، صرفا یک گزینه و انتخاب راضی کننده است.
یک روانشناس و محقق در حوزه تصمیمگیری، مدت زمان زیادی را صرف مطالعه در این زمینه کرده است. نتایج حاصل از این تحقیقات، این است که ۹۰ تا ۹۵ درصد از تصمیمات ما وابسته به روش شناخت الگو در ذهن است.
او معتقد است که اعمال انسان در حقیقت نتیجه جمع‌آوری اطلاعات مربوط به تصمیمی است که می‌خواهد بگیرد. سپس، گزینه‌های موجود را در ذهن بررسی می‌کند و در نهایت گزینه‌ای را انتخاب می‌کند که فکر می‌کند از آن جواب بهتری خواهد گرفت.
اگر گزینه انتخابی به طور ذهنی جوابگوی نیاز انسان نباشد، گزینه دیگری را در ذهن انتخاب و بررسی می‌کند. انسان به طور ذاتی حالت‌های مختلفی را بررسی می‌کند تا به انتخاب درست برسد.
هرچه تجربه‌های فرد بیشتر می‌شود، الگوهای بیشتری را در ذهن خود پرورش می‌دهد و انتخاب‌های بهتری خواهد داشت.
انواع سبک‌های تصمیمگیری:
هنگامی که بحث از تصمیمگیری می‌شود، بلافاصله ذهن به سمت سبک‌های تصمیمگیری (Decision-making Styles) می‌رود. در تصمیمگیری فردی، فرد تاحدی براساس شهود و منطق عمل می‌کند. اما هنگامی که بحث تصمیمگیری گروهی به میان آورده می‌شود، قضیه متفاوت‌تر می‌شود؛ زیرا افراد ترجیحات گوناگونی با یکدیگر دارند.
به همین خاطر است که آشنایی با انواع سبک‌های تصمیمگیری از اهمیت بسزایی برخوردار است. بعد از مطالعه این بخش، مقدمه‌ای از سبک انواع تصمیمگیری در مدیریت در اختیارتان قرار خواهد گرفت.
-
تصمیمگیری اتوکراتیک (Autocratic):
در تصمیمگیری خودمحورانه، فرد نظرش را به عنوان یک انتخاب نهایی به بقیه افراد اعلام و ابلاغ می‌کند. در حقیقت، تیم اجرایی با یک تصمیمگیری گروهی مواجه نیست.
-
سبک مشورتی در تصمیم گیری (Consultative):
در این سبک نیز، تصمیم نهایی با مدیر است. اما فرقی که سبک مشورتی با اتوکراتیک دارد این است که، مدیر یا سرپرست قیب از اعلام تصمیم نهایی با اعضاء تیم مشورت می‌کند و نظر آنها را در تصمیم خود لحاظ می‌کند.
زمان لازم برای تصمیمگیری مشوتی کمی بیشتر از اتوکراتیک خواهد بود و باعث می‌شود که افراد تصور کنند در تصمیمگیری مشارکت داشته‌اند. در حقیقت، گاهی اوقات نظر افراد تیک بر روی انتخاب نهایی اثر می‌گذارد و این روند کمی فراتر از یک حرکت نمایشی خواهد بود.
-
حاکمیت اقلیت (Minority Rule):
در این سبک از انواع تصمیمگیری در مدیریت، تصمیمگیری با اقلیت است و اکثریت باید تابع آنها باشند. این اغلیت با عنوان‌های کارشناس یا نخبه صدا می‌شوند و تصمیم آنها به عنوان یک اقلیت، برای همه قابل احترام است.
برای مثال، یک تیم استارت‌آپی را در نظر بگیرید، اکثر تصمیم‌های این تیم توسط بنیان‌گذاران و اعضاء قدیمی گرفته می‌شود و اکثریت مجبور به تبعیت از آنها هستند.
افراد اتوکراتیک هنگامی که می‌خواهند به صورت دموکراتیک عمل کنند، از این سبک و روش استفاده می‌کنند. از دید آنها، ایده‌های چند نفر بسیار کارآمدتر و موثرتر از یک نفر خواهد بود.
نکته جالب این است که بسیاری از تکنیک‌های تصمیمگیری گروهی براساس حاکمیت اقلیت برنامه‌ریزی شده است؛ برای مثال، تکنیک دلفی از یک اقلیت کارشناس جهت تصمیمگیری و تحلیل یک مجموعه بزرگ استفاده می‌کند که این کارشناس می‌تواند درون سازمانی یا برون‌سازمانی باشد.
-
حاکمیت اکثریت (Majority Rule):
همه افراد در طول زندگی خود برای یکبار هم که شده از این روش استفاده کرده‌اند. یکی از رایج‌ترین تکنیک‌ها در انواع تصمیمگیری در مدیریت، تصمیمگیری برمبنا اکثر آراء است.
هنگامی که از اکثریت آراء صحبت می‌کنیم، همه می‌پذیرند که اگر در دسته اقلیت قرار گرفتند، باید تابع اکثریت شوند.
-
تصمیمگیری بر اساس اجماع:
در این تکنیک، از ابتدا یک قرار می‌گذارند و آن این است که همه باید در گفتگو شرکت کنند و صرفا گزینه‌ای پذیرفته می‌شود که مورد قبول همگی باشد. شاید این سوال در ذهنتان پیش بیاید که « اگر رای‌گیری کنیم، دیگر چه نیازی به تصمیمگیری براساس اجماع است؟» پاسخ این سوال این است که بعضی مسائل آنقدر مهم و حساس هستند که راهی جزء تصمیمگیری براساس نظر همه نداریم.
مزایای مشارکت در انواع تصمیمگیری در مدیریت:
- مدیر با شرکت دادن افراد تیم در تصمیمگیری به آنها می‌فهماند که به توانایی و استعداد آنها اعتماد دارد.
- مشارکت در انواع تصمیمگیری در مدیریت به فرد این احساس را می‌دهد که با شرکت و سازمان یکی است و انگیزه او برای کار در مجموعه افزایش می‌یابد.
- مدیران با رای‌گیری به افراد نشان می‌دهند که به نظر آنها اهمیت می‌دهند.
- درصورتی که به تعداد زیادی از افراد تیم اجازه مشارکت در تصمیمگیری داده شود، نیاز سازمان به رئیس، سرپرست و کنترل کاهش می‌یابد
- مشارکت در انواع تصمیمگیری در مدیریت باعث درک بهتر افراد تیم و ذی‌نفعان از اهداف و مکانیسم‌های پروژه می‌شود.
- مدیران می‌توانند قدرشناسی خود را با دعوت افراد به مشارکت در تصمیمگیری و شنیدن نظرات و عقیده آنها نشان دهند.
- افراد دارای نفوذ و قدرت دارای احساس مسئولیت بیشتری برای راضی نگه‌داشتن مشتریان هستند نسبت به افراد با نفوذ کمتر.
- از دیگر اثرات مثبت انواع تصمیمگیری در مدیریت به صورت گروهی میتوان به اثرات مثبت مالی و کاهش اثرات منفی رفتاری اشاره کرد.
- انواع تصمیم گیری در مدیریت باعث افزایش خلاقیت و به کار افتادن قوه ابتکار می‌شود.
معایب مشارکت در انواع تصمیمگیری در مدیریت:
- هنگامی که سرپرست قصد دارد تا انواع تصمیمگیری در مدیریت را به صورت گروهی برگزار کند، وقت گران‌بهای زیادی را از دست خواهد داد.
- گروه‌های اجرایی هنگام تصمیمگیری تحت تاثیر و کنترل فرد یا افراد معدودی قرار خواهند گرفت.
- تکیه بیش از حد به انواع تصمیمگیری در مدیریت به صورت گروهی می‌تواند توانایی مدیریت و یا سرپرست را محدود سازد.
نکته پایانی:
در مباحث ذکر شده در این مقاله با مدل‌ها و سبک‌های انواع تصمیمگیری در مدیریت آشنا شدید. شاید هنوز از خود بپرسید نقاط ضعف و قدرت شما در تصمیمگیری چیست؟ اگر شما هم در دسته افرادی قرار دارید که به دنبال موفقیت در مدیریت پروژه‌ها و دستیابی به اهداف هستند، لازم است که سوالات زیر را از خود بپرسید.
- آیا قادر به استفاده از نکات و روش‌های مرتبط به تصمیم‌های که محل کار من قرار دارند، هستم؟
- استفاده از کدامیک از روش‌های تصمیمگیری برای من مفید خواهد بود؟
فراموش نکنید که برای تقویت مهارت تصمیمگیری، باید ابتدا انواع تصمیمگیری در مدیریت را بشناسید.
سلام ممنون از مطلب مفید و خلاصه شما. میتوان تصمیم گیری آنی را به مدیریت بحران هم اطلاق کرد.
سلام. ممنون از شما و از به اشتراک گذاری نکته مفیدی که ارائه کردید.