مدیریت عملیات یکی از مباحث و شاخه‌های مهم در آموزش مدیریت است که در این بخش به آن می‌پردازیم.

مدیریت عملیات چیست؟ به مجموعه‌ای از فعالیت‌ها که برنامه‌ریزی، نظم‌دهی، نظارت بر فرآیندها و بهبود‌ بر روی محصولات را در بر می‌گیرد، مدیریت عملیات می‌گویند. شخصی که مدیریت عملیات یک سازمان را بر عهده دارد، لازم است تا بر روی انجام شدن و بهبود فعالیت‌های یک سازمان در راستای اهداف استراتژیک سازمانی نظارت داشته باشد و در عین حال با استفاده از سنجه‌هایی مشخص، به ارزیابی شاخص‌های کلیدی عملکرد برای هر فرآیند بپردازد. البته در بعضی سازمان‌ها و کارگاه‌های تولیدی کوچک مدیریت تولید و عملیات را با همدیگر ترکیب کرده و این دو وظیفه را به یک شخص می‌سپارند. 

در گذشته مفهومی به نام مدیریت عملیات تعریف نشده بود و وظایف یک مدیر عملیات را مدیر تولید سازما‌ن‌ها انجام می‌دادند و در واقع مدیریت تولید و عملیات یکپارچه بودند و فقط با نام مدیریت تولید شناخته می‌شدند. می‌توان به راحتی از این مقوله برداشت کرد که مفهوم مدیریت عملیات از دل سازمان‌ها، کارگاه‌ها و کارخانه‌های تولیدی شکل گرفته‌ است. در گذشته‌های دور که کارگاه‌های تولید سلاح‌های نظامی، مانند: تیر و کمان و شمشیر وجود داشتند، مفاهیم مدیریت تولید نیز هرچند ابتدایی بودند، اما وجود داشتند و به آن‌ها توجه می‌شد. اما با گذر زمان که قابلیت تعویض قطعات یک محصول از پیش تولید شده برای بعضی از کالا‌ها تعریف شد، فرآیندشان را دیگر نمی‌شد در قالب مدیریت تولید در نظر گرفت و در قرن هجدهم میلادی پس از انقلاب صنعتی مدیریت تولید به مدیریت تولید و عملیات تغییر پیدا کرد. 

پس از انقلاب صنعتی، هنوز هم مدیریت عملیات به صورت جداگانه معنا و مفهومی نداشت و همراه با مدیریت تولید، با نام مدیریت تولید و عملیات شناخته می‌شد  تا اینکه در اواسط قرن نوزدهم میلادی، هنری فورد در خط تولید تحول ایجاد کرد که بعدها این تحولات به شکل‌گیری مفهومی با نام مدیریت عملیات منتج شد. در آن زمان ارتقاء بهره‌وری در خطوط تولید سازمان‌ها به بحثی داغ بدل شده بود. مفاهیم پراهمیت دیگری نیز همانند: کنترل موجودی و برنامه‌ریزی تولید در همان زمان شکل گرفتند.

در عصر حاضر، مدیریت عملیات در سازمان‌ها به عنوان واحدی جداگانه که فعالیت‌های مختلفی را انجام می‌دهد شناخته می‌شود که در بعضی از سازمان‌ها این فعالت‌ها حتی به حوزه‌ی مالی و بازاریابی نیز کشیده می‌شود. در این واحد اطمینان حاصل می‌شود تا مواد اولیه در کنار منابع انسانی همراه با بالاترین کیفیت و اثربخشی به کار گرفته شوند و خروجی محصول آن سازمان از لحاظ کیفیت و کمیت به بیش‌ترین حد ممکن برسد.

شما برای مدیریت یک عملیات، نیاز دارید تا با مفاهیم مختلف و واحدهای متعددی از یک سازمان آشنا باشید. یک مدیر عملیات خوب، لازم است تا به طور قابل قبولی از فرآیندهایی که در واحدهای مختلف یک سازمان در حال انجام هستند آشنایی داشته باشد. واحد بازاریابی، واحد تولید، انبارداری و واحد کنترل کیفیت از مهم‌ترین واحدهایی هستند که فعالیت‌هایشان بر روی مدیریت عملیات در یک سازمان تاثیر گذار است.

یک مدیر عملیات خوب باید چه خصوصیاتی داشته باشد؟

1) سازمان‌دهی کردن:

یکی از مهم‌ترین توانایی‌ها برای تیم مدیریت عملیات هر سازمانی، توانایی سازمان‌دهی کردن فعالیت‌ها و فرآیندها است که باید از طریق برنامه‌ریزی و اولویت‌بندی دقیق صورت پذیرد. همچنین افراد فعال در واحد مدیریت عملیات سازمان باید هوش هیجانی بالایی داشته باشند تا اگر هنگامی که بر روی کارها نظارت می‌کنند اتفاق غیر منتظره‌ای رخ داد بتوانند در لحظه تصمیمی رضایت بخش و قابل قبول بگیرند. تمامی این توانایی‌ها کمک می‌کنند تا مدیران عملیات سازمان‌ها تصمیماتی موثرتر و کارآمدتر بگیرند.

2) توانایی درک و تحلیل فرآیندها:

مدیر عملیات یک سازمان لازم است تا فرآیندهایی که در حوزه کاری خودش و دیگر حوزه‌های مربوطه انجام می‌گیرند را به خوبی بشناسد و همچنین به جزئیات هر کدام  از این فرآیندها دقت کند تا بتواند فرآیندهای موجود را تحلیل کرده و بهبود دهد.

3) هماهنگی در بین فرآیندها:

هنگامی‌که فرآیندهای مختلف به طور کامل درک شده و بتوان بر روی آن‌ها تحلیل کاملی انجام داد، آن‌ها را می‌توان به حالت بهینه در آورد و در بین فرآیندهای مختلف هماهنگی ایجاد کرد. قدرت تصمیم‌گیری بالا و سریع، همراه با قدرت حل مشکلات در این بخش می‌تواند مزیت زیادی داشته باشد.

4) ارتباط متقابل:

اگر در بین منابع انسانی یک سازمان مشکلاتی وجود داشته باشد و یا این افراد نتوانند با مدیران سازمان، ارتباط متقابل خوبی برقرار کنند، به احتمال بسار زیاد در روند فرآیندها خدشه‌ وارد می‌شود. در این‌جا تیم مدیریت تولید و عملیات باید بتواند تا این مشکلات را کاهش دهد و یا درصورت امکان برطرف کند تا فرآیند انجام کارها به نحو احسن انجام شود. معمولا ایجاد یک هدف مشترک و قابل دسترس برای همه هماهنگی را در بین کارکنان سازمان تا حد مناسبی بالا می‌برد و از وقوع نزاع در بین این افراد جلوگیری می‌کند.

5) خلاقیت:

هنگامی‌ که روند پیش‌برد فرآیندها با وقفه مواجه شود و یا به کندی پیش رود، داشتن خلاقیت از طرف تیم مدیریت عملیات در سازمان‌ها می‌تواند این مشکلات را حل کند و بهره‌وری را بالا ببرد.

6) آشنایی با تکنولوژی:

استفاده از تکنولوژی و ایجاد اوتومیشن در کارها، ضرورتی است که بهره‌وری را تا حد قابل قبولی بالا برده و اهمیت غیر قابل انکاری دارد. تیم مدیریت عملیات در سازمان‌ها لازم است تا با تکنولوژی روز آشنایی داشته باشد و فرآیندها را تا حد امکان به طریقی بچینند تا با وجود تکنولوژی کیفیت و بهره‌وری در کارها بالا رفته و از خطای انسانی جلوگیری شود.

شما در این دوره با مفاهیم مدیریت عملیات و تکنیک‌هایی که یک مدیر عملیات نیاز دارد بداند، به طور کامل آشنا خواهید شد و همچنین به طور خلاصه مفاهیمی از مدیریت ریسک در عملیات‌ها را خواهید آموخت.