اطلاعات کامل در مورد سبک های رهبری
به طور خلاصه سبک های رهبری شخصی، روشی است که فرد در آن برای انجام یک کار مشترک، دیگران را هدایت، هماهنگی و بر آن‌ها نظارت می‌کند. اگر واژه رهبر را در قراردادهای اجتماعی مورد بررسی قرار دهیم، وظیفه او تقویت باورها و ساختارهای اجتماعی و در موارد ضرورت، رعایت سلسله مراتب در یک ساختار سازمان است.
رهبری به معنای هدایت افراد به سمت اهداف مشترک و توانمند سازی آن‌ها برای انجام اقدامات لازم برای رسیدن به هدف است. در واقع همان توانایی نفوذ در یک فرد و یا گروه در جهت دستیابی به اهداف مشترک.
مقدمه ای بر سبک های رهبری
حدود ۲۵۰۰ سال پیش استدلال سقراط این بود که رهبری به شرایط بستگی دارد: یک رهبر دارای ویژگی و خصوصیاتی مانند دانش و فن سامان دادن به شرایط است. از این رو، این خصوصیات قابل انتقال نیست.
اما سقراط استدلال دیگری نیز دارد: یك رهبر با هوش تجاری بالا می تواند فرمانده نظامی خوبی نیز باشد. او می تواند توانایی بالایی در انتخاب بهترین افراد برای كار با دیگران داشته باشد، همچنین قادر است متحدان مناسب را شناسایی و با آن ها کار کند.
مقاله پییشنهادی : مفهوم مدیریت راهبردی و اهمیت آن
دانش رهبری (leadership) که طی چندین دهه تحقیق جمع آوری شده است حاکی از آن است که اکثر افرادی که خصوصیات یک رهبر را دارند در زمینه های دیگر فرهنگی و اقتصادی نیز موفق هستند. در واقع اگر این استدلال صحیح باشد، با وجود اختلاف چشمگیر موضوعات، رهبر قادر خواهد بود برنامه هایی را طراحی کند که با زمینه های مختلف قابل استفاده باشد.
پس همچنان رهبری روند تأثیرگذاری صحیح در جهت تحقق اهداف گروه را افزایش می دهد. هدف این است که با مطالعه انواع مختلف سبک ها (سبک رهبری)، از مناسب ترین سبک پیروی کنید تا به بهترین شیوه نیروهای خود را تحت تأثیر قرار دهید.
سبک های رهبری
اصطلاح سبک رهبری به معنی چگونگی رفتار رهبر است. در واقع سبک، روشی است که رهبر با آن روی پیروان خود تأثیر می گذارد (لوتان، 1977). سبک های زیادی برای رهبری وجود دارد و هر رهبر سبک خاص خود را دارد. برخی از سبک های رایج شامل استبدادی، اداری، رهبری و اقتصاد آزاد می‌باشد. در چند دهه گذشته، کارشناسان مدیریتی، تغییرات بزرگی را در چگونگی تعریف رهبری و نگرش آن ها نسبت به آن شاهد بوده اند.
این تعاریف از یک رویکرد بسیار کلاسیک استبدادی به یک رویکرد بسیار خلاقانه و مشارکتی تغییر یافته اند. کارشناسان متوجه شده اند که هر چیز قدیمی بد نیست و هر چیز جدیدی نیز خوب مطلق نیست. در عوض، برای موقعیت های مختلف سبک های خاصی لازم است و هر رهبر باید بداند چه زمانی رویکرد مناسب را نشان دهد.
سبک رهبری استبدادی (Autocratic Style of Leadership )
این روش اغلب به عنوان یک رویکرد کلاسیک در نظر گرفته می شود. این روشی است که در آن مدیر تا حد امکان قدرت تصمیم گیری را برای خود حفظ می کند. مدیر نه با کارمندان مشورت می کند و نه به آن ها اجازه می دهد هیچ گونه دخالتی داشته باشند. از کارمندان انتظار می رود بدون آنکه توضیحی دریافت کنند، از دستورات رهبر پیروی کنند.
ایجاد انگیزه با مجموعه ای از پاداش ها و مجازات ها ایجاد می شود. این سبک رهبری طی 30 سال گذشته بسیار مورد انتقاد قرار گرفته است. برخی مطالعات می گویند سازمان هایی که رهبران خودکامه دارند نسبت به سایر سازمان ها گردش مالی بالاتری دارند. مطمئناً ثابت شده است که کارمندان در برابر این سبک مدیریت بسیار مقاوم هستند.
خصوصیات رهبران خودکامه
- برای تأثیر گذاشتن بر کارمندان به تهدیدها و مجازات ها تکیه می کنند.
- به کارمندان اعتماد نمی کنند.
- کارمندان را مجاز به دخالت در امور نمی دانند.
- رهبری استبدادی همیشه بد نیست. گاهی اوقات موثرترین سبک برای کارمندان جدید و آموزش ندیده است که نمی دانند چه وظایفی را باید انجام دهند یا چه روشی را باید دنبال کنند.
- نظارت مؤثر فقط با دستورالعمل های دقیق ارائه می شود.
- کارمندان به هیچ سبک رهبری دیگری پاسخ نمی دهند.
- روزانه تولید با حجم بالا مورد نیاز است.
- زمان محدودی برای تصمیم گیری وجود دارد.
- قدرت مدیر توسط یک کارمند به چالش کشیده می شود.
- اداره محیط ضعیف است.
- کارها باید با بخش ها یا سازمان های دیگری هماهنگ شوند.
- سبک استبدادی در موارد زیر نباید استفاده شود :
- کارمندان دچار تنش، ترس و ناراحتی شوند.
- کارمندان انتظار دارند که نظراتشان شنیده شود.
- کارمندان وابسته به این باشند که مدیرشان تمام تصمیمات آن ها را بگیرد.
- روحیه کارکنان کم باشد، غیبت و گردش مالی زیاد باشد.
مزایای سبک رهبری استبدادی
- کنترل خوب، دید وسیع
- برنامه از پیش تعیین نشده
- قوانین حمایت از جوانان
- بررسی های کوتاه مدت
- اعضای گروه می دانند چه کاری باید انجام دهند.
- قوانین باعث امنیت می شود.
- انضباط
معایب سبک رهبری استبدادی
- سرپیچی
- عدم وجود آزادی در انتخاب
- بی پروایی
- ابتکار عمل کمتر (ترس ، نفرت نسبت به اعضای دیگر)
- عدم اطمینان
- اعتماد به نفس کم
- ترویج یافتن سلسله مراتب
- منافع گروهی سرکوب می شوند.
- عدم وجود آرامش در گروه
- رقابت در بین اعضای گروه
- انتقاد سرکوب می شود.
- استقلال گروه با اقتدار رهبر تضعیف می شود.
- استعدادها به رسمیت شناخته نشده و بکار گرفته نمی شوند.
- ترس به خشونت تبدیل می شود.
رهبری به سبک اقتدارگرایانه
رهبران اقتدارگرا، به نوعی مانند رهبران استبدادی شناخته می شوند، برای تمام مواردی که باید انجام شود، زمان انجام آن ها و چگونگی انجامشان انتظارات از قبل طراحی شده و واضحی را فراهم می كنند.
همچنین بین رهبر و پیروان فاصله طبقاتی واضحی وجود دارد. رهبران اقتدارگرا تصمیماتی را بطور مستقل و با کمترین دخالت از سمت بقیه اعضای گروه می گیرند. محققان دریافتند که تصمیم گیری تحت رهبری استبدادی باعث کاهش خلاقیت می شود. لوین همچنین دریافت که حرکت از سبک استبدادی به سبک دموکراتیک بسیار دشوار است.
استفاده از این سبک به نوعی کنترل، ریاست و دیکتاتوری تلقی می شود. بهترین زمان برای سبک رهبری استبدادی موقعیت هایی است که زمان کمی برای تصمیم گیری گروهی وجود دارد و یا جایی که رهبران داناترین عضو گروه هستند. مطالعه لوین نشان داد که سبک رهبری مشارکتی، نیز به عنوان سبک رهبری دموکراتیک شناخته می شوند و این سبک عموما مؤثرترین سبک رهبری است.
رهبران دموکراتیک اعضای گروه را راهنمایی می کنند، آن ها برای انجام امور در گروه ها شرکت می کنند و به اعضاء گروه اجازه اظهار نظر می دهند. در مطالعه ی لوین اعضای این گروه سودمندی کمتری نسبت به اعضای گروه های استبدادی داشتند. اما همکاری آن ها کیفیت بسیار بهتری داشت.
رهبران مشارکتی، اعضای گروه را به مشارکت تشویق می کنند، اما حرف آخر در مورد فرآیند تصمیم گیری به عهده رهبر است. اعضای گروه احساس می کنند در روند تصمیم گیری دخیل هستند و با انگیزه و خلاقیت بیشتری ادامه می دهند.
مقاله پییشنهادی : تکنیک مدیریت زمان یا GTD چیست؟
سبک رهبری دموکراتیک
سبک رهبری دموکراتیک نیز به عنوان یک سبک مشارکتی شناخته می شود زیرا کارمندان را ترغیب می کند تا جزئی از تصمیم گیری ها باشند. یک رهبر دموکرات کارمندان خود را نسبت به همه مواردی که در کارشان تأثیر می گذارد آگاه می کند مسئولیت های تصمیم گیری و حل مسئله را به اشتراک می گذارد.
این سبک مستلزم این است که رهبر یک مربی باشد که حرف آخر را می زند اما قبل از تصمیم گیری اطلاعات لازم را از کارمندان می گیرد.
رهبری دموکراتیک می تواند برای دوره های طولانی کار را با کیفیت و کمیت بالا انجام دهد. در این سبک کارمندان اعتمادی که دریافت می کنند، پاسخی که به همکاری آن ها داده می شود، روحیه تیمی و دلگرم کننده موجود را دست دارند.
به طور معمول یک رهبر دموکرات :
- برنامه هایی را ایجاد می کند تا کارمندان میزان کارآیی خود را بسنجند.
- اجازه می دهد تا کارمندان اهداف را تعیین کنند.
- کارکنان را تشویق می کند تا در شغلشان رشد کنند و ارتقا یابند.
- موفقیت را می شناسد و افراد را به آن تشویق می کند.
- مانند سبک های دیگر ، سبک دموکراتیک همیشه هم مناسب نیست.
این سبک زمانی بیشترین موفقیت را دارد که همراه با افراد مجرب و با مهارت یا هنگام اجرای تغییرات عملیاتی و حل مشکلات فردی یا گروهی مورد استفاده قرار گیرد.
- زمانی نباید از رهبری دموکراتیک استفاده شود که :
- زمان کافی برای مشارکت همگان وجود ندارد.
- برای مدیر آسان تر و مقرون به صرفه تر است که به تنهایی تصمیم بگیرد.
- مشاغل نمی توانند هیچ اشتباهی را متحمل شوند.
- مدیر با این نوع رهبری احساس تهدید شدن می کند.
- ایمنی کارکنان یک نگرانی بحرانی است.
مزایای سبک رهبری دموکراتیک
- خودکفایی
- سازش ها مورد توافق است.
- انگیزه دادن
- ایده های متنوع
- اعتماد اعضای گروه را در اختیار دارد.
- منافع عمومی را تقویت می کند.
- ممنوعیت ها توسط مردم درک می شوند.
- درک بیشتر مشکلات
- امکان رشد خلاقانه وجود دارد.
- آزادی عقیده
- حقوق برابر
- امکان وفق پذیری افراد خارجی وجود دارد.
معایب سبک رهبری دموکراتیک
- وقت گیر بودن برای رهبر
- دشوار بودن برای رهبر
- بسیار وابسته به سن است.
- عدم وجود راه حل بهینه
- بسیاری از بحث ها می توانند کسل کننده باشند. (google.com)
مشارکتی / سبک رهبری دموکراتیک
مطالعه لوین نشان داد سبک رهبری مشارکتی، که به عنوان رهبری دموکراتیک نیز شناخته می شود، معمولا بیشترین است.
سبک رهبری موثر. رهبران دموکراتیک راهنمایی هایی را به اعضای گروه پیشنهاد می کنند، اما خودشان نیز در فعالیت های گروه شرکت می کنند و به اعضای گروه های دیگر نیز اجازه ی ورود می دهند. در مطالعه ی لوین اعضای این گروه سودمندی کمتری نسبت به اعضای گروه های استبدادی داشتند. اما همکاری آن ها کیفیت بسیار بهتری داشت.
رهبران گروه های مشارکتی اعضای گروه را به مشارکت در فعالیت ها تشویق می کنند، اما در روند تصمیم گیری ها حرف آخر را خودشان می زنند. به این ترتیب اعضای گروه احساس می کنند که در این روند سهیم هستند و از خود انگیزه و خلاقیت بیشتری نشان می دهند.
مقاله پییشنهادی : مدیریت ریسک چیست؟
سبک رهبری اقتصاد آزاد
سبک رهبری اقتصاد آزاد به عنوان سبک «عدم مداخله» نیز شناخته می شود. در این روش مدیران به میزان کم یا ناچیز افراد را هدایت می کنند و تا حد امکان به کارمندان آزادی می دهند. کارمندان باید اهداف را تعیین کنند، تصمیمات را بگیرند و مشکلات را به تنهایی برطرف کنند. این زمانی موثر است که :
- کارمندان بسیار ماهر، با تجربه و تحصیلکرده هستند.
- کارمندان به کار خود افتخار می کنند و تلاش می کنند آن را با موفقیت به انجام رسانند.
- از متخصصان خارجی مانند هیئت های ویژه و یا مشاوران استفاده می شود.
- کارمندان قابل اعتماد و با تجربه باشند.
این سبک زمانی نباید استفاده شود که :
- کارمندان از عدم دسترسی به یک مدیر احساس ناامنی و اضطراب داشته باشند.
- مدیر نمی تواند یک بازخورد منظم ارائه دهد تا کارمندان بدانند که کارشان را چقدر خوب انجام می دهند.
- مدیران قادر به تشکر از کارمندان خود برای درست انجام دادن کار ها نیستند.
- مدیر مسئولیت های خود را نمی داند و امیدوار است که کارمندان وظایف او را نیز انجام دهند.
مزایای سبک رهبری اقتصاد آزاد
- آزادی در انتخاب
- عدم وجود مسئولیت های سنگین برای اعضای گروه
- گاهی اوقات خودمختار
- رهبری گروه به آمادگی بالایی احتیاج دارد.
- آزادی زیادی وجود دارد.
- ساختار های اجتماعی شخصی
- احتمال کمی وجود دارد که رهبر بین کارمندان محبوب نباشد.
معایب سبک رهبری اقتصاد آزاد
اعضای این گروه تلاش می کنند تا بیش از حد آزاد باشند.
اقلیت های ناراضی از این روش
قدرت تحمل و بردباری بین عضای گروه از بین می رود.
سو استفاده از قوانین
اعضای گروه چندان جدی گرفته نمی شوند.
مسئولیت پذیری از بین می رود.
اعضای ضعیف تر از بقیه عقب می مانند.
استعفای کارمندان
عدم وجود ابتکار عمل
عدم وجود احساس همدردی
اعضای گروه در کنار هم قرار نمی گیرند.
قوانین نظارتی به شدت نادیده گرفته می شوند.
سبک رهبری واگذاری قدرت (اقتصاد آزاد) :
محققان دریافتند، افراد تحت تاثیر رهبری واگذاری قدرت که به عنوان سبک عدم مداخله نیز شناخته می شود، کمترین سودمندی را بین هر سه گروه داشتند. همچنین افراد این گروه درخواست های بیشتری نسبت از رهبر داشتند، همکاری کمی نشان می دادند و قادر نبودند که به طور مستقل کار ها را به انجام رسانند.
رهبران گروه های واگذاری قدرت به اعضای گروه راهنمایی کم و ناچیزی ارائه می کنند و مسئولیت تصمیم گیری را به خود اعضای گروه می سپارند. این سبک می تواند در شرایطی مؤثر باشد که اعضای گروه در حوزه خاصی دارای مهارت های بالایی باشند.
سبک رهبری اداری (دیوانسالار)
رهبری اداری به جایی گفته می شود که در آن همه چیز به وسیله ثبت شدن توسط مدیر اداره می شوند. همه چیز باید طبق روال و سیاست های مخصوص به خود پیش رود و اگر چیزی از طریق ثبت کردن پیش نرود مدیر به یک فرد رده بالاتر مراجعه می کند. چنین مدیری بیشتر یک افسر پلیس است تا یک رهبر. زیرا او فقط قوانین را اجرا می کند.
مقاله پییشنهادی : تاثیر سبک رهبری بر عملکرد کارکنان
این سبک زمانی می تواند موثر باشد که :
- کارمندان به صورت مکرر کارهای روزمره را انجام می دهند.
- کارمندان باید روش ها و استاندارد مشخص شده را درک کنند.
- کارمندان با تجهیزات خطرناک یا ظریفی کار می کنند که نیازمند یک دستورالعمل مشخص برای کار کردن هستند.
- آموزش های ایمنی یا امنیتی در حال انجام هستند.
- کارمندان وظایفی را انجام می دهند که در آن با پول نقد سروکار دارند.
این سبک زمانی بی اثر است که :
- عادات کاری شکل می گیرند و شکستن آن ها بسیار دشوار است، مخصوصا اگر دیگر مفید نباشند.
- کارمندان علاقه خود را به کارشان و دیگر کارمندان از دست می دهند.
- کارمندان فقط آنچه از آن ها انتظار می رود را انجام می دهند و نه بیشتر.
متغیرهای استخراج شده / مفاهیم کار
استبدادی: دیکتاتور قانون را در گروه خود وضع می کند و انتظار دارد افراد بدون زیر سوال بردن قدرت او آن ها را اجرا کنند.
دموکراتیک: این روش به افراد اجازه می دهد تا با منتشر کردن دیدگاهشان، مهارت ها و استعداد هایشان را تبدیل به سرمایه کنند. نه اینکه از آن ها انتظار رود فقط پیروی کنند.
اقتصاد آزاد (عدم مداخله): جهت دهی های بسیار کم از سوی رهبران، آزادی کامل در تصمیم گیری برای پیروان، رهبران ابزار و منابع مورد نیاز را تامین می کنند، از اعضای گروه انتظار می رود تا بتوانند به تنهایی مشکلات را حل کنند.
اداری (دیوانسالار): همه چیز طبق روش های از پیش تعیین شده انجام می شود. همه کار ها طبق روش ها و سیاست های مشخص پیش می روند.
موقعیتی: در این روش در مورد هر چیزی در یک لحظه تصمیم گیری می شود. هیچ پیش برنامه ای لازم نیست و درباره هر موضوعی طبق نیاز های مورد نظر تصمیم گرفته می شود. رهبر با تغییر وضعیت روش خود را تغییر می دهد.
چارچوب نظری زیر به صورت یک خلاصه نوشتاری خواهد بود :
بحث و گفتگو:
با وجود این که سبک های مختلف رهبری وجود دارد و همه دارای مزایا و معایبی هستند، اما رهبری همیشه موقعیتی است. از نظر افراد دارای مهارت و پیشرفته از نظر اخلاقی، سبک رهبری دموکراتیک ترجیح داده می شود، در حالی که برای گروه های توسعه نیافته سبک استبدادی مناسب است.
به همین ترتیب سبک رهبری اقتصاد آزاد نیز برای افراد مجرب و با مهارت بهتر است.
همه ی این سبک های رهبری در موقعیت های مختلف دارای اهمیت هستند. و پذیرفتن یک سبک واحد برای تمام وضعیت ها اشتباه خواهد بود. امروزه مردم بسیار آگاه و در حال پیشرفت اجتماعی بنابراین بهتر است که سبک دموکراتیک پیش گرفته شود.
تأثیر رهبران
اما موفقیت سبک رهبری نیز به میزان تأثیر رهبران بستگی دارد. رهبران باید واجد شرایط باشند. یک شخصیت مجرب، با مهارت و با نفوذ می تواند در هر نوع سبک رهبری که باشد، افراد را به بهترین شکل مدیریت کند. صداقت صفت مشترک همه سبک های رهبری و دلیل موفقیت در همه آن ها است.
یک روش معمول دیگر برای بررسی روش های رهبری مشاهده و یا بحث در مورد اعتقادات است.
«بدیهی است که در کشور های گوناگون اعتقادات متفاوتی رشد پیدا کرده اند. بنابراین ایجاد یک محیط خاص حتی برای افرادی که از حوزه های اعتقادی متفاوت هستند ناشی از باور های تاثیرگذار در آن کشور است.»
ویژگی های برخی از رهبران نیز به علت محیطی که در آن زندگی کرده اند رشد یافته است. یک راه بحث در مورد ایده مورد نظر می تواند پیوند موقعیت با آن باشد. برخی از موقعیت ها نیاز به در اختیار داشتن ویژگی های متفاوتی از مناطق مختلف دارند.
شکل گیری سبک جدبد
«رییس شرکت در برخی از سازمان ها از اقتدار بسیار بالایی برخوردار است به طوری که می تواند به طور کلی یک سبک رهبری جدید به وجود آورد.»
یک راه دیگر برای بررسی، مشاهده مهارت های ارتباطی و توانایی مواجهه با استرس در رهبر است. (مانیشا و آگراوال ، 1995). «در فرهنگ برخی کشور ها مرسوم است که مرخصی بیشتری به کارمندان می دهند. زیرا معتقدند این امر می تواند بهره وری از کار را افزایش دهد.
بنابراین، تمایل رهبر برای دادن آزادی بیشتر به کارمندان خود می تواند به عنوان یک عامل کمک کننده برای بحث درباره موضوع تحقیق، مورد بررسی قرار گیرد.»
آخرین اما مهم ترین بخش مطالعه که باقی مانده است، تجربه رهبر است. تجربه ای که وی در طی دوره یک دوره زمانی و در طول شرایط متغیر به دست می آورد و به عنوان یک نقش موثر در ایجاد سبک رهبری مخصوص به خود عمل می کند.
نتیجه گیری
- محققانی که اهمیت سبک رهبری را به عنوان یک فاکتور مهم برای موفقیت پروژه در سال های اخیر ارزیابی کرده اند، اطمینان دارند که سبک رهبری مدیران بر نتایج تیم تأثیر بسزایی خواهد داشت.
- سه هدف اصلی وجود دارد که در این مطلب مورد بررسی قرار گرفته است : اول، بررسی سبک های رهبری تاثیرگذار شامل سبک تحول گرا، سبک مبادله ای و اقتصاد آزاد.
- دوم، ثانیاً ، انجام یک بررسی دقیق از تغییراتی که می توانند با متغیر معیار در ارتباط با متغیرهای پیش بینی کننده تعریف شوند. (سبک های رهبری تحول گرا، مبادله ای و اقتصاد آزاد)
- از مطالعه حاضر نتیجه گرفته می شود، سبک رهبری ای که به عنوان یک سبک رهبری تأثیرگذار در بین مدیران در نظر گرفته می شود ترکیبی از ویژگی های رهبری تحول گرا و مبادله ای است.
- در بررسی دوم سبک رهبری تحول گرا در بین مدیران به عنوان تاثیر گذار ترین سبک مشخص گردید.
پیشنهادات:
محقق بر اساس یافته ها و نتایج حاصل از تحقیق موارد زیر را پینهاد می کند :
- برای پیشرفت و ارتقاءی رهبری باید برنامه ها نظم و ترتیب داده شوند.
- سبک رهبری دموکراتیک باید به عنوان مهم ترین سبک پذیرفته شود.
- پیروان یک سبک رهبری باید در تصمیم گیری ها مشارکت داده شوند.
- اگر افراد گروه دارای مهارت های بالایی باشند باید سبک اقتصاد آزاد (بدون مداخله) پیش گرفته شود.
- افراد با ایمان و صادق باید به عنوان رهبر انتخاب شوند.
- رهبران باید اطلاعات لازم را با پیروان به اشتراک بگذارند.
- باید یک حالت دوستانه در سازمان برقرار باشد.
- مسئولان باید محیط باز بیشتری در اختیار افراد قرار دهند.
- مسئولان باید برای افزایش کارآیی های افراد برنامه های آموزشی مناسب ترتیب دهند.
- اگر مردم از نظر فرهنگی و اخلاقی در سطح پایینی باشند بهتر است که سبک استبدادی برقرار شود.
بررسی انتقادی
محمد شکیب خان، عرفان الله خان، قمر آفاق قریشی، حافظ محمد اسماعیل، حمید رئوف، عبد الطیف، محمد طاهر
- بخش مدیریت امور بازرگانی، دانشگاه گومال، دره اسماعیل خان، پاکستان
- بخش مدیریت دولتی، دانشگاه گومال، دره اسماعیل خان، پاکستان
- وزارت امور خارجه مدیر امور مالی، دانشگاه خوسال خان خطاک، کاراک، خیبر پختونخوا
منابع
- Bryman, A. (1986). Leadership and Organizations. Routledge and Kegan Paul (London)
- Cartright, D., & Zander, A. (1960). Group Dynamics. Third Edition. Harper and Row (New York).
- George, J. M., & Jones, G. R. (1996). Organizational Behavior. Addison Wesley publishing company (USA).
- Gray, J. (1996). Organizational Behavior. Harper Collins collage publishers
- Hampton, D. R., Summar, C. E., & Webber, R. A. (1973). Organizational Behavior and the practice of
- Management (Revised). Scott, Foresman and Company (England).
- Harris, M. C. (1998). Value Leadership. Asoke K. Ghosh (New Delhi).
- Houges, R., Ginnett, R., Curphy, G. J. (2006). Leadership (Fifth Edition). Mc Graw Hill publishing company (New Delhi).
- Joe, K. (ORGANIZATIONAL BEHAVIOR), its data, first principals and application.
- Litterer, J. A. (1969). Organizations: Structure and Behavior (volume 1. Second Edition). John Wiley and sons (USA).
- Luthans, F. (2002). Organizational Behavior. Mc Graw_Hill (New York).
- Megginson, L. (1967). A Behavioral Approach to Administration. Richard Irwin.
- Robbin, S. P. (1994). Essentials of Organizational Behavior (Fourth Edition). Prentice Hall, Englewood cliffs, New Jersey.
- Robbins, S. P. (1999). Organizational Behavior (Eighth Edition). Prentice Hall of India (New Delhi).
- Weiss, J. W. (2001). Organizational Behavior and Change (2nd Edition). South Western College.
منابع بیشتر
اطلاعات انتشار کتاب:
http:// www.iiste.org/book
کنفرانس دانشگاهی:
http:// www.iiste.org/conference/upoming-conferences-call-for-paper
همکاران به اشتراک گذاری دانش IISTE
EBSCO, Index Copernicus, Ulrich’s Periodicals Directory, JournalTOCS, PKP Open
Archives Harvester, Bielefeld Academic Search Engine, Elektronische Zeitschriftenbibliothek
EZB, Open J-Gate, OCLC WorldCat, Universe Digtial Library , NewJour, Google Scholar
