انواع صندوق های سرمایه گذاری: در روزگار حاضر و در شرایط تورمی کشور، پس‌انداز کردن پولی که هرروز در حال از دست دادن ارزش خود است خالی از فایده بوده و کافی نیست. سرمایهگذاری مناسب در بستری صحیح می‌تواند سود مناسبی عاید دارنده سرمایه نموده و موجب حفظ و افزایش ارزش سرمایه اولیه شود. یکی از محل‌های مناسب برای سرمایهگذاری از دیرباز بورس بوده که می‌توانسته بازدهی بالاتر از سودهای بانکی داشته باشد؛ اما ورود به این بازار نیازمند داشتن اطلاعات مالی و مهارت و زمان کافی برای بررسی اخبار مربوط به آن و رخدادهای پیش‌آمده برای نمادهای این بازار است که بسیاری از افراد را از ورود به این بازار محروم می‌کند. اینجاست که حضور صندوق های سرمایه گذاری موجه می‌شود. این صندوقها مبالغ کوچک پس‌اندازی افراد را جمع‌آوری کرده و این سرمایه تجمیع شده را به‌صورت تخصصی در حوزه‌های مختلف تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار سرمایهگذاری می‌کنند؛ سپس هر سودی را که از بابت این فعالیت حاصل شود، به نسبت سهم هر سرمایه‌گذار تقسیم می‌کنند.
حوزه فعالیت صندوقها می‌تواند در یکی از انواع صندوق های سرمایه گذاری مثل: اوراق بهادار، ارز، طلا و حتی ساختمان یا یک پروژه باشد و افراد می‌توانند به نسبت ریسک‌پذیری‌شان در صندوقهای مناسب سرمایهگذاری کنند. درواقع این صندوقهای سرمایهگذاری را می‌توان شرکتی دانست که افراد مختلف در آن پول‌های خود را روی‌هم گذاشته و به دست گروه مدیریتی و تحلیلی مناسبی می‌سپارند تا در سبدی (پرتفوی) مناسب از اوراق بهادار (بنا به میزان ریسک‌پذیری و به‌تبع آن سود خواهی سرمایه‌گذار) سرمایهگذاری کنند. قدمت وجود این صندوقها در دنیا بسیار طولانی است اما در کشور ما قدمتی اندکی بیش از یک دهه دارند.
تاریخچه صندوق های سرمایه گذاری:
در ایران، تاریخ تأسیس این صندوقها به سال ۱۳۸۶ می‌رسد. صندوقهای سرمایهگذاری در آخرین روزهای کاری بورس اوراق بهادار تهران در اسفندماه این سال به بازار سرمایه معرفی شدند. البته در ابتدا، تنها هفت صندوق سرمایهگذاری به مقدمات راه‌اندازی و پذیره‌نویسی خود پرداخته بودند تا در فروردین و اردیبهشت سال ۸۷ فعالیت خود را به‌صورت رسمی آغاز کنند. در حال حاضر بیش از ۲۰۰ صندوق زیر نظر سازمان بورس و اوراق بهادار مشغول به کار هستند و تا انتهای فروردین‌ماه سال جاری حدود دو میلیون و شش‌صد هزار نفر مبلغی بالغ‌بر ۲۲۳ هزار میلیارد تومان در این صندوقها سرمایهگذاری کرده‌اند.
مزیت سرمایهگذاری در صندوقها:
مانند هر پدیده دیگری این صندوقها نیز دارای مزایا و معایبی هستند. در ادامه، مرور سریعی بر فواید وجود این صندوقها داریم:
-
کاهش ریسک سرمایه‌گذاری‌ها:
ازآنجاکه مطابق قوانین سازمان بورس این صندوقها باید سبدی متنوع از دارایی‌های نقدی و اوراق بهادار داشته باشند و بخشی از این دارایی‌ها شامل دارایی‌های با درآمد ثابت مانند سپرده‌های بانکی و اوراق مشارکت هستند، ریسک سرمایهگذاری تا حد زیادی کاهش می‌یابد.
-
نظارت و شفافیت اطلاعاتی:
صندوقهای سرمایهگذاری در بازه‌های زمانی مشخصی توسط سه نهاد سازمان بورس و اوراق بهادار، متولی و حسابرس مورد بازرسی قرار می‌گیرند و تمام فعالیت‌های آن‌ها به‌صورت شفاف اطلاع‌رسانی می‌شود. متولی صندوق نیز به‌طور مستمر بر عملکرد صندوق نظارت دارد.
-
نقد شوندگی بالا:
ازآنجاکه در این صندوقها صف خریدوفروش وجود ندارد، در مواقعی که بازار وارد موقعیت‌های بحرانی می‌شود به‌راحتی می‌توان سرمایه خود را خارج کرده و به پول خود دست‌یافت.
-
صرفه‌جویی نسبت به مقیاس:
فرد با سرمایه اندک، توانایی سرمایهگذاری در گزینه‌های متنوع را ندارد اما با توجه به حجم بالای سرمایه در این صندوقها، امکان چنین سرمایه‌گذاری‌ای برای آن‌ها وجود دارد چراکه هزینه‌هایی مانند تحلیل، بررسی، ارزش‌گذاری و خریدوفروش در بین سرمایه‌گذاران سرشکن می‌شود و برای سرمایه‌گذار صرفه‌جویی زیادی را در پی خواهد داشت.
انواع صندوق های سرمایه گذاری:
از بهترین ویژگی‌های صندوقهای سرمایهگذاری بورسی این است که افراد مختلف با اهداف متفاوتی ازنظر ریسک و بازده و افق زمانی سرمایهگذاری می‌توانند در آن‌ها سرمایهگذاری کنند و بستگی به این داردد که کدام یک از انواع صندوق های سرمایه گذاری را انتخاب کنند.
-
صندوق های درآمد ثابت:
صندوق های درآمد ثابت یکی از انواع صندوقهای سرمایه گذاری است که این صندوقها برای افراد با ریسک‌پذیری پایین مناسب‌اند. صندوقهای سرمایهگذاری با درآمد ثابت بخش قابل‌توجهی از سرمایه‌های خود را در اوراق مشارکت، گواهی‌های سپرده بانک‌ها و شرکت‌های خصوصی و دولتی سرمایهگذاری می‌کنند. از خصوصیات این اوراق، داشتن سودی حدود ۳ الی ۴ درصد بالاتر از سپرده‌های بانکی و تضمین‌شده بودن آن‌ها است که این مسئله، از ریسک پایین سرمایهگذاری در آن‌ها و البته سود کمتر آن‌ها حکایت دارد.
-
صندوق های مختلط:
این صندوقها برای افراد با ریسک‌پذیری متوسط مناسب‌اند. این صندوقها حداکثر ۶۰ درصد از دارایی خود را در سهام سرمایهگذاری می‌کنند و حداقل ۴۰ درصد از این دارایی‌ها باید به خرید اوراق تعلق داشته باشد که بنا به شرایط بازار سهام، هنگام پیش‌بینی صعود بازار سهام، صندوق می‌تواند تمام ۶۰ درصد از دارایی خود را صرف خرید سهام کند و یا با پیش‌بینی نزولی شدن شاخص بازار بورس، مقدار بسیار کمتری را به خرید آن اختصاص دهد.
-
صندوق های سرمایهگذاری سهامی:
افرادی که ریسک‌پذیر بوده و مایل به سرمایهگذاری در بازار بورس هستند اما وقت و یا دانش کافی برای ورود به چنین بازاری را ندارند، می‌توانند در این صندوقها سرمایهگذاری کنند. این نوع صندوقها حداقل ۷۰ درصد و حداکثر ۹۰ درصد از دارایی خود را در سهام سرمایهگذاری می‌کنند و مشخصاً نسبت به دو نوع صندوق پیشین، دارای ریسک و بازده (در شرایط صعودی بازار) بیشتری خواهند بود. ازآنجایی‌که بخش عمده دارایی این صندوقها در بورس سرمایهگذاری می‌شود، این نوع از صندوقها دارای حداقل سود تضمین‌شده نیستند. ۱۰ تا ۳۰ درصد باقی‌مانده از دارایی این صندوقها به اختیار مدیر صندوق در سهام، اوراق مشارکت، سپرده بانکی یا سایر اوراق با درآمد ثابت سرمایهگذاری می‌شوند. لازم به ذکر است صندوقهای سرمایهگذاری با توجه به قوانین سازمان بورس ملزم‌اند در حد امکان در صنایع و سهام مختلف سرمایهگذاری کنند و سبد دارایی متنوعی داشته باشند که این موضوع، ریسک سرمایهگذاری آن‌ها را کاهش می‌دهد.
-
صندوق های سرمایهگذاری قابل معامله (ETF):
یکی دیگر از انواع صندوق های سرمایه گذاری ETF ها هستند که فعالیت اصلی این صندوقها سرمایهگذاری در اوراق بهادار یا دارایی‌های فیزیکی است که به‌عنوان دارایی پایه صندوق در نظر گرفته می‌شود. عملکرد این صندوقها به عملکرد دارایی پشتوانه آن بستگی دارد و مهم‌ترین ویژگی آن‌ها، دادوستد پذیری واحدهای سرمایه‌گذاری‌شان در بازار سرمایه است. ریسک متفاوتی که این نوع از صندوقها نسبت به سایر صندوقهای گفته‌شده دارند، این است که واحدهای سرمایهگذاری آن‌ها در بورس خریدوفروش می‌شوند و عرضه و تقاضای بازار و شرایط بورس نیز می‌تواند بر قیمت آن‌ها تأثیر بگذارد؛ همچنین خریدوفروش این صندوقها از طریق بورس می‌تواند به نقد شوندگی بیشتر آن‌ها کمک کند.
-
صندوق های سرمایهگذاری طلا:
این صندوقها با خریدوفروش سپرده سکه و انواع اوراق بهادار مبتنی بر طلا که در بورس پذیرفته‌شده‌اند، به کسب بازده می‌پردازند. این صندوقها می‌توانند مازاد دارایی‌های خود را به‌صورت اوراق بهادار با درآمد ثابت، سپرده‌ها و گواهی سپرده بانکی حفظ کنند.
-
صندوق های سرمایهگذاری زمین و ساختمان:
صندوقهای سرمایهگذاری زمین و ساختمان، صندوق‌هایی هستند که سرمایه‌های کوچک اشخاص حقیقی یا حقوقی را به‌منظور سرمایهگذاری در پروژه‌های بزرگ ساختمانی جذب می‌کنند و با این کار امکان استفاده سرمایه‌گذاران خرد از فرصت‌های سرمایهگذاری در پروژه‌های بزرگ و درآمدزای مسکن فراهم می‌شود.
-
صندوق های سرمایهگذاری پروژه:
این صندوقها منابع مالی سرمایه‌گذاران را برای تأمین مالی پروژه‌های صنعتی، معدنی، نفت و پتروشیمی جذب می‌کنند. هدف از تشکیل این نوع صندوقها جمع‌آوری سرمایه از متقاضیان و اختصاص وجوه جمع‌آوری‌شده به ساخت و بهره‌برداری از انواع پروژه‌های دارای توجیه است.
-
صندوق های سرمایهگذاری نیکوکاری:
این صندوقها با اهداف خاصی مانند حمایت از باشگاه‌های ورزشی تأسیس می‌شوند و افرادی که قصد حمایت از این اهداف را دارند به‌جای پرداخت پولی که پس از یک‌بار پرداخت و هزینه شدن به پایان می‌رسد، در آن‌ها سرمایهگذاری می‌کنند و سود ناشی از این سرمایهگذاری به‌صورت همیشگی به آن هدف اعطا می‌شود.
-
صندوق های سرمایهگذاری جسورانه:
این نوع از صندوقها را هم می‌توان یکی دیگر از انواع صندوقهای سرمایه گذاری در نظر گرفت.بعضی از کسب‌وکارها به‌جای طی یک مسیر خطی، مسیری نمایی در جهت صعود و یا افول طی می‌کنند. صندوقهای جسورانه صندوق‌هایی هستند که روی ایده‌ها و کسب‌وکارهای نوآورانه سرمایهگذاری می‌کنند.
-
صندوق های سرمایهگذاری اختصاصی بازار گردانی:
این صندوقها همان‌طور که از نامشان پیدا است بازار گردانی سهام شرکت یا صنعت ازپیش‌تعیین‌شده‌ای را بر عهده دارند. بازار گردانی به معنای خریدوفروش سهم‌های شرکت یا صنعتی خاص است که موجب بهبود نقد شوندگی و متعادل نگه‌داشتن بازار می‌شود.
-
صندوق های سرمایهگذاری شاخصی:
این صندوقها منابع مالی جمع‌آوری‌شده را به شکلی سرمایهگذاری می‌کنند که عملکردی مشابه با عملکرد یکی از شاخص‌های بازار سرمایه داشته باشند.
چگونه می‌توان در صندوقها سرمایه گذاری کرد؟
برای این کار باید با در دست داشتن مدارک موردنیاز به شعب منتخب صندوق موردنظر مراجعه کرد. این شعب از طریق خود صندوق معرفی می‌شوند. برای مراجعه به این شعبه‌ها، نیاز است مدارکی مانند شناسنامه، کارت ملی و شماره‌حساب را همراه داشته باشید. همچنین باید به‌اندازه مبلغی که می‌خواهید در صندوق سرمایهگذاری کنید، به شماره‌حسابی که از طرف صندوق معرفی می‌شود پول واریز کنید. پس از تکمیل برگه‌های موردنیاز و گذراندن تشریفات لازم، گواهی واحدهای سرمایهگذاری صادر خواهد شد.در نظر داشته باشید که شرایط برای هر یک از انواع صندوق های سرمایه گذاری می‌تواند متفاوت باشد.
واحد یا یونیت سرمایه گذاری:
مجموعه تمامی مبالغ سرمایهگذاری شده در هر صندوق سرمایهگذاری، دارایی آن صندوق را تشکیل می‌دهد. برای اینکه سهم هر فرد از این دارایی کلی و بزرگ مشخص شود و همچنین ورود و خروج به صندوق آسان باشد، مجموعه دارایی صندوقهای سرمایهگذاری به بخش‌هایی به نام «واحد» یا «یونیت» تقسیم می‌شود که قیمتی معادل صد هزار تومان یا بیشتر دارند و هر فرد در مراجعه به صندوقهای سرمایهگذاری می‌تواند یک یا چند واحد را خریداری کند.
قیمت واحدهای سرمایهگذاری در صندوقهای غیرقابل معامله، طی ۲ الی ۳ روز کاری مشخص می‌شود و پس از گذشت ۳ روز و مشخص شدن قیمت، صندوق واحدها را صادر می‌کند. با توجه به تغییر همیشگی قیمت واحدها، میان مبلغ پرداخت‌شده و مبلغ واحدهای خریداری‌شده مابه‌التفاوتی وجود دارد که صندوق آن را به‌حساب فرد بازگشت می‌دهد. هنگام فروش نیز پس از ارائه درخواست فروش واحد، دو روز زمان نیاز است تا قیمت واحدها مشخص شود و واحدهای فرد، فروخته یا ابطال شود.
معیارهای انتخاب صندوق مناسب برای سرمایهگذاری:
با توجه به تعدد انواع صندوق های سرمایه گذاری ، باید دید چه معیارهایی برای تشخیص بهترین صندوق وجود دارد و بر چه اساسی باید صندوق مناسب را انتخاب کرد.
ضریب بتا:
این ضریب تغییر ارزش دارایی‌ها را در طول زمان و نسبت به نوسانات بازار نشان می‌دهد. ß نمایانگر این است که اگر سرمایه‌گذار دارایی A را داشته باشد، نسبت به کل بازار چه ریسکی پذیرفته و حساسیت سرمایهگذاری او در بازار چقدر بوده است.
بتا می‌تواند عددی مثبت یا منفی باشد. هر چه مقدار عددی آن بیشتر باشد، حساسیت سرمایهگذاری به تغییرات شاخص بازار بیشتر است و ریسک سرمایهگذاری بیشتری را تجربه می‌کند. با توجه به رابطه مستقیم ریسک و بازده، می‌توان بتا را ملاکی برای بررسی بازده نیز در نظر گرفت.
برای محاسبه این ضریب، ابتدا باید بتای سهم‌های سبد دارایی را محاسبه کرد و دریافت که بتا برای هر سهم چه مفهومی دارد.
که در اینجا R همان بازدهی است.
حال برای محاسبه بتای یک صندوق، باید میانگین موزون بتای سهم‌های تشکیل‌دهنده صندوق را محاسبه کرد که با فرمول زیر به دست می‌آید:
با توجه به فرمول، مشخص است که بتای بازار برابر یک است.
تحلیل ضریب بتای صندوق های سرمایه گذاری:
| ß< -1 | نوسان سهم/صندوق بیشتر از نوسان شاخص بازار و در جهت مخالف آن است. مثلاً اگر ۱٫۵-= ß باشد و بازار۱۰% رشد(افت) کند، این سهم ۱۵% افت (رشد) خواهد کرد. |
| ß = -۱ | نوسان سهم/صندوق برابر اما در جهت عکس تغییرات شاخص بازار است. مثلاً اگر ۱-= ß باشد و بازار۱۰% رشد(افت) کند، این سهم ۱۰% افت (رشد) خواهد کرد. |
| -۱<ß<0 | نوسانات سهم/صندوق کمتر و در جهت مخالف با تغییرات شاخص بازار است. مثلاً اگر ۰٫۵- = ß باشد و بازار۱۰% رشد(افت) کند، این سهم ۵% افت (رشد) خواهد کرد |
| ß = ۰ | نوسانات قیمتی این سهم/صندوق ربطی به شاخص بازار ندارد و نمی‌توان رابطه معناداری بین آن‌ها یافت. در این حالت اگر بازار۱۰% رشد(افت) کند، این سهم ممکن است هر مقداری رشد یا افت کند. |
| ۰<ß<1 | نوسان سهم/صندوق کمتر از نوسان شاخص بازار و هم‌جهت با آن است(سهم کم ریسک است). مثلاً اگر ۰٫۵ = ß باشد و بازار۱۰% رشد(افت) کند، این سهم ۵% رشد(افت) خواهد کرد. |
| ß=۱ | نوسان سهم/صندوق متناسب و هم‌جهت با نوسان شاخص بازار است. در این حالت اگر بازار۱۰% رشد(افت) کند این سهم ۱۰% رشد(افت) خواهد کرد. |
باید همواره این نکته را در ذهن داشت که بازده بالا یکروی سکه و ریسک بالا روی دیگر آن سکه است و احتمالاً در شرایط نزولی بازار، سرمایه‌گذار ضرر بیشتری را نسبت به میانگین بازار متحمل خواهد شد؛ پس اگر فرد ریسک‌پذیر باشد، می‌تواند به سراغ صندوقها با بتای بیشتر برود اما اگر استراتژی محافظه‌کارانه‌ای در سرمایهگذاری دارد، بهتر است صندوق با بتای کوچک‌تر (بین۱ و ۱-) را انتخاب کند.
ضریب آلفا:
در کنار ضریب بتا، شاخص دیگری به نام آلفا وجود دارد که آن را «بازده فعال» صندوق نیز می‌نامند. آلفا مقدار بازده مازاد یک صندوق را نسبت به شاخص بازار نشان می‌دهد.در نظر داشته باشید برای انتخاب از بین یکی از انواع صندوق های سرمایه گذاری در بورس ضریب آلفا یکی از فاکتورهای مهم است.
به‌طورکلی آلفا می‌تواند عددی مثبت، منفی و یا صفر باشد. آلفا برابر با یک به معنای یک درصد عملکرد بهتر صندوق نسبت به شاخص معیار خود است ؛ آلفا برابر ۰٫۰۵-، ۰٫۰۵% عملکرد ضعیف‌تر صندوق نسبت به شاخص معیار را می‌رساند و آلفای صفر به معنای عملکرد متناسب بازده و ریسک است. به‌طورکلی هرچه مقدار آلفا بیشتر باشد، صندوق عملکرد بهتری داشته است.
با مراجعه به سایت fipiran.com و با کلیک روی سربرگ صندوقها، می‌توان تمام اطلاعات لازم از عمر صندوق تا خالص ارزش دارایی آن را در دوره‌های مختلف زمانی و برای انواع صندوقها مشاهده کرد. علاوه بر این، در وب‌سایت رسمی هر صندوق نیز اطلاعات مربوط به خود آن صندوق قابل‌مشاهده است.
مقایسه صندوقهای سرمایه گذاری :
در بالا با معایب انواع صندوق سرمایه گذاری آشنا شدید. اکنون سوالی که وجود دارد این است که ” کدام صندوق برای سرمایه گذاری مناسب‌تر است ؟”. اهداف انسان‌‌ها از سرمایه گذاری با یکدیگر متفاوت است. برخی از سرمایه گذاران تمایل به سرمایه گذاری با سود کم و بدون ریسک دارند. دسته دیگر نمی‌توانند بیخیال سودهای هنگفت شوند و ریسک‌های صندوق سرمایه گذاری را می‌پذیرند.
در حقیقت صندوقهای سرمایه گذاری یک ابزار برای سرمایه گذاری کم ریسک در بازارهای سرمایه است. از آن جهت که اهداف مالی سرمایه گذاران با یکدیگر متفاوت است، در نظر گرفتن ملاک‌های زیر هنگام مقایسه صندوقهای سرمایه گذاری به شما کمک می‌کند تا بهترین انتخاب را داشته باشید :
عملکرد صندوق در گذشته تا به امروز؛
- ترکیب دارایی‌های صندوق؛
- میزان ریسک و نوسانات هر صندوق سرمایه گذاری؛
- بازه زمانی سرمایه گذاری؛
- میزان ریسک پذیری سرمایه گذار؛
- میزان سرمایه.
مطمئنا هیچ یک از ما دوست نداریم سرمایه و دارایی خود را به طور کامل از دست بدهیم و یا شاهد بی‌ارزش شدن ارزش دارایی باشیم. شاید به همین دلیل است که مردم سرمایه گذاری در بانک را به عنوان یک سرمایه گذاری امن و کم ریسک ترجیح می‌دهند. صندوقهای سرمایه گذاری براساس ترکیبی که دارند توانسته‌اند شرایط را برای سرمایه گذاری تمامی افراد با هر سطحی از دارایی و ریسک پذیری مساعد کنند.
برای مثال اگر فردی ریسک گریز هستید، صندوقهای سرمایه گذاری با درآمد ثابت بهترین انتخاب برای دورانی است که بازار با نوسانات زیادی مواجه است. اما در بازار گاوی، مطمئنا سرمایه گذاری در صندوقهای سرمایه گذاری درآمد ثابت انتخابی عقلانی به نظر نمی‌رسد و تنها سود سرمایه گذاری شما را کاهش می‌دهد.
بهترین استراتژی برای سرمایه گذاری این است که اصل تنوع را در مقوله مقایسه صندوقهای سرمایه گذاری رعایت کنید. در این صورت حتی اگر دارایی شما با ریسک و خطر مواجه شود، باز هم تمام دارایی و سرمایه شما در معرض خطر قرار نمی‌گیرد.
سخن آخر
نکته مهمی که نباید از آن غافل شد، این است که هنگام مقایسه ضرایب آلفا و بتای صندوقها، ابتدا لازم است دارایی‌های آن صندوقها ارزیابی شود. همچنین ازآنجاکه تقریباً هیچ صندوقی ۱۰۰٪ سرمایهگذاری خود را در بازار سهام انجام نمی‌دهد، مقایسه رشد یا افت صندوق با شاخص کل به‌تنهایی درست نیست. از طرفی باوجود اهمیت ضریب بتا، نباید برای خریدوفروش واحدهای صندوق تنها بر اساس آن تصمیم‌گیری کرد. شاخص‌های بتا، آلفا، NAV، و دیگر ویژگی‌های یک صندوق باید در کنار هم بررسی شوند. ممکن است صندوقی بتای بزرگ‌تر از یک داشته باشد اما به این دلیل که آلفای مثبتی ندارد، بازدهی موردنظر محقق نشود.
بسیار مفید و کاربردی بود، مخصوصا برای این برهه زمان در بورس ایران. تشکر فراوان
بسیار کامل و مفید بود. تشکر فراوان
ممنون. حتما بقیه مقاله های ما را دنبال کنید.