آموزش رایگان بلاک‌چین و رمزارزها

درس «کسب‌و‌کار تکنولوژی بلاک‌چین و رمزارزها» در نیم‌سال دوم سال تحصیلی 99-98، در دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف ضبط شده‌است.

تکنولوژی بلاک‌‌ چین، اختراع فوق‌العاده‌ای که در اکتبر 2008 توسط شخص یا اشخاصی به نام ساتوشی ناکاموتو (Satoshi Nakamoto) معرفی شد. این تکنولوژی از ترکیب دانش‌های مختلفی از جمله ریاضیات (رمزنگاری)، علوم کامپیوتر، اقتصاد و کسب‌‌و‌کار بوجود آمده‌است.

رمزارزهایی نظیر بیت‌کوین یا اتریوم، تنها یکی از کاربردهای بلاکچین هستند که به عنوان نسل جدید پول تلقی می‌شوند و برخلاف پول رایج کشورها که به پشتوانه دولت اعتبار دارند، تنها بر پایه اثبات‌های رمزنگارانه (Crypto Proofs) ارزشمند بوده و مبادله می‌شوند.

درس «کسب‌و‌کار تکنولوژی بلاک‌‌ چین و رمزارزها» برای دانشجویان مقطع کارشناسی ارشد در دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شریف برگزار می‌شود. هدف این درس، آشنا کردن افراد با تکنولوژی بلاک‌‌چین و کاربردهای مختلف آن از جمله رمزارزها و نحوه تبادل آن‌ها می‌باشد. در این درس، جزئیات فنی طراحی بیت‌کوین و اتریوم (به همراه Solidity به عنوان زبان برنامه‌نویسی قراردادهای هوشمند) و نیز اقتصاد، تحلیل مالی و قوانین بلاک‌چین بررسی خواهند شد. در آخر، کسب‌و‌کارها و بیزینس مدل‌هایی بررسی خواهند شد که ارزش افزوده تکنولوژی بلاک‌چین در دنیای واقعی امروزه را نشان می‌دهند.

• تاریخچه:

زمانی که ایالات متحده در سال 2008 میلادی بحران مالی شدید و ورشکستگی نهادهای مالی را یکی پس از دیگری تجربه می­‌کرد، در شب جشن هالووین فرد یا گروهی ناشناس به نام «ساتوشی ناکاموتو»[1] مقاله­‌ی بسیار هوشمندانه‌­ای را منتشر نمود. این مقاله در واقع معرفی بیت­‌کوین به‌عنوان یک سیستم مالی جایگزین بود که هیچ نیازی به نهادهای واسط، دولت، بانک و سایر نهادهای مالی ندارد و «اعتماد» در این سیستم صرفاً توسط تکنولوژی ایجاد می­‌گردد. پس از انتشار این مقاله و به تبع آن نرم‌­افزار متن‌­باز[2] بیت­‌کوین، صحبت­‌های زیادی پیرامون این راهکار فوق‌­العاده در فضای آکادمیک و بیشتر متخصصین نرم‌­افزاری شکل گرفت. تا جایی که پس از ثبت اولین تراکنش بیت‌­کوین توسط خود ساتوشی، کم­‌کم دیگران نیز شروع به استخراج و خریدوفروش بیت­‌کوین کردند و مسیر پر پیچ‌وخم بیت­‌کوین آغاز شد.

با گذشت چند سال از عملکرد خوب و بدون نقص بیت­‌کوین، متخصصین حوزه فناوری اطلاعات و رمزنگاری به این نتیجه رسیدند که تکنولوژی پشت بیت‌­کوین که قبل از ظهور بیت­‌کوین شاید از سال 1991 اختراع شده بود، حالا می‌­تواند به‌صورت عملیاتی در سایر صنایع نیز کاربرد داشته باشد. این تکنولوژی به خاطر ساختار خاص آن «بلاک‌چین»[3] نام‌گرفته و در سال‌های گذشته همواره توسط تحلیل­‌گرانی مانند گارتنر[4]، یکی از روندهای برتر تکنولوژی بوده‌است.

با یادگیری عمیق‌­تر مبانی بیت‌­کوین و بلاک­‌چین، برنامه­‌نویسان و متخصصان جهان شروع به ایجاد رمزارزهای دیگری نمودند که ایده اولیه همه آن‌­ها همان بیت­‌کوین است اما تفاوت­‌های ساختاری یا کارکردی با بیت­‌کوین دارند. در واقع برخی از متخصصین با تغییر بعضی از قسمت­‌های نرم‌­افزار بیت­‌کوین، و برخی متخصصین با ایجاد ایده‌­های خلاقانه جدید، راه ساتوشی را ادامه دادند و حاصل تلاش آن‌­ها این شد که امروزه هزاران رمزارز جدید مانند اتر[5]، استلار[6]، لایت­کوین[7]، ریپل[8]، مونرو[9] و ... وجود دارد. البته هنوز هم شاخص­‌ترین رمزارز همان بیت­‌کوین است.

--------------------------------------

[1] Satoshi Nakamoto

[2] Open Source

[3] Block chain

[4] Gartner

[5] Ether

[6] Stellar

[7] Litecoin

[8] Ripple

[9] Monero

از زمان ظهور اینترنت تا سال 2009، تلاش­‌های زیادی برای ایجاد یک ارز دیجیتالی انجام شده‌بود. اما تا زمان ظهور بیت‌­کوین، هم به علت این­که هنوز جامعه جهانی برای این تغییرات آماده نبود و هم به علت این­که مسائلی مانند «خرج مضاعف» پول توسط هیچ‌­یک از این ارزهای دیجیتالی حل نشده‌بود، هیچ‌کدام مسیر موفقی را پشت سر نگذاشته‌بودند. اما بیت‌­کوین با یک راه­ حل خلاقانه مبتنی بر علم رمزنگاری، توانست بر تمامی این مشکلات فائق آید و علاوه بر این در زمان بسیار مناسبی از آن رونمایی شد. در ژانویه‌­ی سال 2009 میلادی ساتوشی ناکاموتو نرم‌­افزار بیت­‌کوین را به‌صورت متن‌­باز منتشر کرد. در همان ماه اول اولین تراکنش بیت‌­کوین روی بلاک‌ ­چین صورت گرفت. بیت‌­کوین به رشد خود ادامه داد تا در ماه می سال 2010 اولین تراکنش تجاری بیت‌­کوین اتفاق افتاد. یک برنامه‌­نویس در فلوریدا مبلغ 20000 بیت‌­کوین را برای دو پیتزا خرج کرد. در اواخر سال 2010، Mt. Gox، یکی از مهم­‌ترین صرافی­‌های بیت‌­کوین راه­‌اندازی شد. از اینجا به بعد قیمت بیت‌کوین مسیر طولانی و پرتلاطمی را پشت سر گذاشت تا این­که بیت‌کوین سال 2017 را با افزایش 1300درصدی قیمت به پایان رساند. این در حالی بود که قیمت بیت‌کوین در دسامبر سال 2017 به بیش از 19000 دلار آمریکا رسید. با شروع 2018 افت قیمت بیت‌کوین ادامه پیدا کرد به‌طوری‌که در 4 ماهه­‌ی ابتدای سال 2018، بیت­‌کوین افت 37درصدی را تجربه کرد. قیمت بیت‌­کوین به کمتر از 4000 دلار رسید ولی دوباره روند صعودی خود را آغاز کرد و با طی مسیری پر افت‌­وخیز در زمان نگارش این متن قیمت بیت­‌کوین به حدود 8000 دلار رسید. دراین‌بین اخبار مختلفی بر قیمت بیت‌­کوین اثرگذار بودند. مثالی از نحوه تأثیر اخبار در قیمت بیت­‌کوین، به می 2019 بازمی‌گردد که خبر اختراع کامپیوتر کوانتومی گوگل و قدرت خارق­‌العاده محاسبات آن به بازار رسید. این خبر و تصور توانایی کامپیوتر کوانتومی در استخراج تمام بیت­کوین­‌های دنیا موجب وحشت سرمایه‌­گذاران بیت‌­کوین گردید و باعث شد بخش بزرگی از آن‌­ها سرمایه خود را از بیت‌­کوین خارج کنند. بدین ترتیب قیمت بیت‌­کوین از حدود 11 هزار دلار به زیر 8 هزار دلار سقوط کرد، ولی پس از مدتی با گذشت تب‌وتاب شایعات، قیمت دوباره به حال عادی برگشت. نمونه دیگر اعلام شرکت فیسبوک برای ایجاد رمزارز جدید «لیبرا» بود که امیدواری به استفاده متداول از آن را ایجاد کرد. در مقابل، وقتی کنگره آمریکا با رمزارز فیس­بوک مخالفت کرد، باز هم بازار بیت‌­کوین و رمزارزها یک شوک کاهشی را تجربه نمود. در نتیجه این دو خبر در ماه‌های ژوئن و جولای سال گذشته (2019)، ابتدا قیمت بیت‌­کوین از حدود 9 هزار دلار به بیش از 12 هزار دلار صعود و سپس دوباره به کانال 9 هزار دلار سقوط کرد.

رفتار عجیب قیمت بیت‌­کوین، به‌عنوان یک دارایی دیجیتال، مقایسه‌­ی بیت­‌کوین را با سایر دارایی‌­ها، شاخص‌­های مالی و متغیرهای اقتصادی دشوار می‌­کند. در نتیجه با توجه به این­که بیت‌­کوین در واقع سرمنشأ تمامی رمزارزهاست شناخت نحوه‌ی کارکرد آن امری ضروری است. از طرف دیگر بیت‌­کوین مادر تمامی بلاک­‌ چین‌­ها محسوب می‌­شود. حال آن­که پتانسیل تکنولوژی بلاک‌­چین و کاربردهای آن در زندگی واقعی تقریباً ناشناخته‌است. اما چیزی که واضح است این است که تکنولوژی بلاک‌­چین، اقتصاد کلان و مدل­‌های کسب­‌وکار را به‌شدت دچار تغییر خواهد‌کرد. زیرا تفکر بلاک‌­چینی کاملاً با تفکر سنتی که در طی سالیان بر کسب­‌وکارها سایه انداخته متفاوت است.

هدف این درس در ابتدا شناخت عمیق بیت­‌کوین به‌عنوان اولین و مهم­‌ترین رمزارز و نحوه کار آن، شناخت عمیق تکنولوژی بلاک‌­چین و تسلط بر مفاهیم بلاک‌­چین نسل 2 است. اما در نیمه دوم درس تمرکز بر بحث­‌های اقتصادی، مالی، حقوقی و مدل­‌های کسب­‌وکار مبتنی بر بلاک­‌چین خواهد بود. در واقع در این درس سعی خواهد شد تا خلأ موجود در فضای بلاک‌­چین که همان بحث‌­های مالی و اقتصادی است، به طور کامل پوشش داده‌شود.

بدیهی است همان­طور که خود تکنولوژی بلاک­‌چین در سال­‌های اولیه عمر خود قرار دارد، علوم مبتنی بر آن نیز همگی همین شرایط را دارند. حال آن­که مباحث مالی و اقتصادی سنتی شاید چند قرن تاریخچه دارند و علوم بالغ‌­تری به شمار می‌­روند. اقتصاد و مدل­‌های کسب‌­وکار مبتنی بر بلاک‌­چین نیز راه درازی دارد تا بتواند تبدیل به علوم بالغی گردند. نبود محتوای آموزشی و کمبود مقالات آکادمیک در این حوزه نشانگر این مهم است.