آموزش سازهای ایرانی، بخشی از فرهنگ و تمدن این سرزمین است. دسته‌بندی‌های مختلفی برای انواع ساز پیشنهاد شده است. به‌طور کلی، سازها را در دو گروه سازهای دستگاهی و سازهای نواحی دسته‌بندی می‌کنند. نوع نوازندگی و جنس ساز نیز پارامترهای دیگری است که می‌توان برحسب آن، سازها را دسته‌بندی کرد.
براساس نوع نوازندگی و شکل تولید صوت، سازهای ایرانی در سه گروه جای می‌گیرند. این سه گروه عبارتند از:
در ساختمان ساز زهی، از تارهای نازک برای ایجاد صوت استفاده شده است. برای نواختن این سازها از انگشتان دست یا آرشه‌های مخصوص استفاده می‌شود. سازهایی مانند تنبور، سه تار، چنگ، کمانچه، سنتور و غیره در این دسته جای می‌گیرند.
برا نواختن این گروه از سازها باید از هوای دهان استفاده کرد. سازهایی مانند نی، نی انبان، فلوت و غیره جزو سازهای بادی به شمار می‌آیند.
نواختن سازهای کوبه‌ای، با ضربه و کوبش دست و انگشتان مقدور است. ساز دف، ساز دهل، تنبک و غیره به این گروه اختصاص دارند. افزون بر این سه گروه، برخی از سازها مانند پیانو و ارگ، جزو سازهای کلید دار یا کلاویه‌ای هستند. این سازها به عنوان ساز ایرانی شناخته نمی‌شوند و به همین دلیل، در دسته‌بندی بالا، یادی از آن نشد.
اگر به یادگیری موسیقی ایرانی علاقه‌مند هستید، آموزش سازهای مربوط به آن، می‌تواند شروع خوبی باشد. یادگیری نواختن سازهای ایرانی، شما را با موسیقی ملی ایران و فرهنگ این سرزمین آشنا می‌کند. شما در این آموزش‌ها، ساختار و قطعات مختلف ساز انتخابی را می‌آموزید. سپس در آموزش تئوری موسیقی، با نت‌های مربوط به آن آشنا شده و شیوه‌ی نت خوانی را آموزش می‌بینید. در نهایت، آموزش نواختن ساز به صورت عملی را یاد خواهید گرفت.
موسیقی از آن مهارت‌های هنری است که یک سن خاص برای شروع آن در نظر گرفته نمی‌شود. بسته به علاقه و استعدادهای فرد، شروع آموزش موسیقی از ۳ سالگی مقدور است. کودکان زیادی در سراسر دنیا هستند که استعدادها و نبوغ فوق‌العاده‌ی خود را در این زمینه به نمایش گذاشته‌اند. البته به همین نسبت، یادگیری در سنین بالاتر نیز امکان‌پذیر خواهد بود.
سن یادگیری موسیقی به عوامل محیطی نیز بستگی دارد. مثلاً در محیط‌هایی که والدین و سرپرستان هنر موسیقی دارند و ابزارآلات آن فراهم است، کودک از ابتدای زندگی خود با شنیدن و لمس آن ارتباط برقرار خواهد کرد. این در حالی است که برای سایر افراد، شرایط محدودتری برای درک موسیقی و آرامش حاصل از آن، دیده می‌شود.
آموزش موسیقی، مسیر مخصوص به خودش را دارد. شما باید در گام اول، ساز دلخواه و شیوه‌ی آموزشی خود را تعیین کنید. برخی از افراد ترجیح می‌دهند تا از فیلم آموزش موسیقی به‌جای مربی حضوری و کلاس‌های حضوری بهره بگیرند. شما می‌توانید از انواع دوره‌های آموزش موسیقی رایگان ارائه شده در برخی شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌ها استفاده کنید. در هر صورت، باید منبع مورد نظر شما مشخص شده باشد.
در گام بعد، شما باید آموزش تئوری موسیقی را دنبال کنید. تئوری موسیقی و نت‌ها، در حکم الفبای آن هستند. وقتی شما به الفبای یک زبان هنری مسلط باشید، یادگیری و خلق ایده‌های جدید برایتان ساده‌تر خواهد بود. برای این منظور، استفاده از کتاب‌های آموزشی، جزوات pdf و البته دوره‌های آموزشی، توصیه می‌شود.
آموزش سازهای ایرانی، به دلیل وجود منابع آموزشی درجه اول و عالی، فرصت‌های خوبی برای حرفه‌ای‌تر شدن را ایجاد کرده است. اگر قصد یادگیری سازهای ملی ایران را دارید، باید تعیین کنید که دقیقاً کدام ساز را برای آموزش حرفه‌ای دنبال می‌کنید.
برای انتخاب ساز، تاحدودی باید به توانایی‌های جسمانی و فیزیکی خود توجه داشته باشید. سپس می‌توانید فاکتور علاقه‌مندی و استعدادهایتان را نیز در نظر بگیرید. عوامل دیگری مانند بودجه‌ی تهیه‌ی ساز، قابلیت حمل، انتخاب حیطه‌ی کاری، نوع صدا و غیره در انتخاب ساز شما تأثیر خواهند داشت.
از ساده‌ترین سازهای ایرانی، می‌توانید نی را نام برد. ساختار نی پیچیده نیست و به همین دلیل یادگیری آن به نسبت سازهای دیگر، ساده‌تر خواهد بود. تار، آموزش سه تار، تنبک، کمانچه و دف در درجات بعدی محبوبیت قرار می‌گیرند.
ناگفته نماند که سازی که انتخاب می‌کنید هم برخاسته از شخصیت شماست و هم روی شخصیت و عواطف شما تأثیر می‌گذارد. بنابراین شما با رجوع به شخصیت و عواطف خود می‌توانید بهترین و مناسب‌ترین ساز را برای آموزش سازهای ایرانی برگزینید.
اگر در ایران زندگی می‌کنید، بهترین اساتید و مربیان و دوره‌های آموزشی سازهای ایرانی را می‌توانید پیدا کنید. از این نظر، شما بهترین منابع آموزشی سازهای ایرانی را در اختیار دارید. به همین دلیل، فرصت رشد و البته حرفه‌ای شدن در نواختن سازهای ایرانی، برای افراد مقیم ایران بسیار بیش‌تر است.
کتاب‌های آموزش موسیقی (به‌خصوص در زمینه‌ی آموزش تئوری موسیقی)، دوره‌های آنلاین و حضوری، اخذ مربی خصوصی، ویدیوهای آموزشی و غیره برخی از منابعی هستند که در این زمینه به کار برده می‌شوند. شما برحسب روحیات و بودجه‌ی خود می‌توانید بهترین منبع آموزشی را انتخاب و دنبال کنید.
صرف نظر از علاقه‌مندی شما، دوره‌ی آموزش تئوری موسیقی از واجبات است. شما با شرکت در این دوره، برای یادگیری هر ساز و هر زمینه‌ای از موسیقی (نوازندگی، آهنگسازی و غیره) آمادگی لازم را کسب خواهید کرد. در فهرست زیر، مهم‌ترین سرفصل‌های دوره‌ی تئوری موسیقی آورده شده است.
• آموزش نت‌ها
• آشنایی با اصطلاحات مهم در نت‌خوانی و نوشتن نت
• وسعت صوتی
• ردیف صدایی
• کوک موسیقی
• وزن خوانی
• علائم مهم نت خوانی
• کشش زمانی نت‌ها
• نرم افزارهای نت نویسی
• متر و میزان
• زینت‌های مهم نت نویسی
• فاصله ملودیک و هارمونیک
• آکورد و هارمونی
• مد ماژور و مد مینور
• رهبری نت‌ها
• کادنس
• اصطلاحات پیشرفته
در باور عموم، یادگیری موسیقی و نواختن ساز، جزو مهارت‌های دشوار است. باید گفت که یادگیری اصولی و صحیح، به موقع و انجام تمرینات فراوان برای تسهیل این مسیر آموزشی مهم است. اگر هر یک از این فاکتورها از مسیر آموزشی شما حذف شود، دشواری آموزش موسیقی دیده می‌شود.
به عنوان مثال اگر می‌خواهید سه تار را یاد بگیرید، باید از منابع معتبر برای آموزش صفر تا صد سه تار استفاده کنید. منابعی که سرفصل‌های کاملی در خصوص یادگیری نت‌های موسیقی، تئوری آن، ساختار ساز و نهایتاً متدهای نواختن سه تار و تمرینات فراوان را در خود گنجانده باشد.
یادگیری مهارت موسیقی در هر فرد، زمان متفاوتی را به‌خود اختصاص می‌دهد. برای برخی افراد که استعداد و تلاش بیش‌تری را در این زمینه به خرج می‌دهند، نواختن یک ساز در طی چند ماه ممکن است. علاوه بر استعداد، سهولت و پیچیدگی ساز نیز تأثیر زیادی روی زمان آموزش خواهد داشت.
بیش‌تر مربیان ساز و موسیقی توصیه می‌کنند تا برای یادگیری نواختن یک ساز عجله نداشته باشید. انجام تمرینات کافی و زیاد، به شما کمک می‌کند تا اصولی و صحیح بنوازید و این موضوع اهمیت بیش‌تری به نسبت سرعت یادگیری شما دارد.
به‌طور کلی، بخش اعظم و مهم در یادگیری موسیقی با انجام تمرین پیوند می‌خورد. هرچقدر تمرینات متنوع‌تر و بیش‌تری را انجام دهید، تسلط شما روی مباحث آموزش داده شده، افزایش پیدا می‌کند. این امر شاید اصلی‌ترین وجه تمایز میان افراد حرفه‌ای در صنعت موسیقی نیز باشد. این افراد آن‌قدر تمرین کرده‌اند که دست و ذهن آن‌ها یک سبک و قطعه‌ی خاص را از بر کرده است.
اگر در خصوص آموزش موسیقی، انجام تمرین را به تعویق بیاندازید، هرگز نمی‌توانید پیشرفت کنید. موسیقی مهارتی است که تنها تمرین زیاد می‌تواند ذهن، دست و احساسات شما را تقویت کند. به عبارت دیگر، تنها چیزی که نقاط ترقی و رشد در زمینه‌ی موسیقی را ایجاد می‌کند، انجام تمارین به موقع و زیاد است.
بنابراین در هنگام انتخاب منبع آموزشی خود، لطفا به این نکته توجه داشته باشید. سعی کنید دوره‌های آموزشی و منابعی را انتخاب کنید که انجام تمارین عملی، بخش ثابت و مهم سرفصل‌های آموزشی آن باشد. این‌طور می‌توانید روی تسلط خود به نواختن ساز و یادگیری موسیقی مطمئن باشید.
در مکتب خونه، دوره‌های متعددی برای آموزش موسیقی قرار داده شده است. شما می‌توانید برحسب علاقه‌ی خود در این دوره‌ها شرکت کنید. دوره‌های تئوری موسیقی در مکتب خونه نیز از دوره‌های مقدماتی و پایه برای ورود به دنیای موسیقی است که برای کلیه‌ی علاقه‌مندان توصیه می‌شود. در این آموزش‌ها، موسیقی و ساز مورد نظر را به‌صورت کاملاً اصولی و عملی می‌آموزید.