رشته مهندسی مواد رشته‌ای است که بخش زیادی از آن را مباحث شیمی و فیزیک تشکیل می‌دهند. این رشته بسیار جذاب مختص افرادی است که علاوه بر مباحث فنی و آزمایشگاهی، به مباحث محاسباتی نیز علاقه داشته و دوست دارند تا از دل انجام آزمایش‌های متعدد، یک ابزار بسیار عالی باکیفیت مناسب را خارج کنند. در کنار این‌ها مهندسی مواد یا متالوژی مناسب افرادی است که می‌خواهند مواد جدیدی را کشف کرده و با استفاده از آن‌ها، جهان پیرامون خود را بهتر بشناسند.

چه مباحثی در رشته مهندسی مواد مطرح می‌شود؟

در درجه اول مهندسان مواد یاد می‌گیرند که چطور مواد معدنی موجود در طبیعت را استخراج کرده و آن‌ها را برای تولید وسایل مختلف مانند قطعات خودرو، قطعات هواپیما و چیپست‌های کامپیوتری پردازش کنند. در کنار این‌ها مهندسان مواد یا سرامیک‌ها، فلزات، نیمه‌هادی‌ها و دیگر مواد موجود در طبیعت آشنا شده و یاد می‌گیرند که چطور با ترکیب این مواد، مواد جدید با ویژگی‌های جدید بسازند. مهندسان مواد می‌توانند با تغییر خواص مواد، حتی خواص فیزیکی و شیمیایی آن‌ها را نیز تغییر داده و به‌این‌ترتیب وسایل و ابزارهای ایمن‌تری برای انسان‌ها بسازند.

گرایش‌های مهندسی مواد

مهندسی مواد یک رشته بسیار گسترده است که شاخه‌های مختلفی را در برمی‌گیرد. بسته به اینکه در حوزه چه ماده‌ای فعالیت می‌کنید؛ گرایش‌های مختلفی برای این رشته تعریف می‌شود. البته واضح است که در دوره کارشناسی، دروس مربوط به گرایش‌های مختلف به‌جز در تعدادی واحد محدود که در ترم‌های آخر ارائه می‌شوند؛ با یکدیگر تفاوتی ندارند. مهم‌ترین گرایش‌های مهندسی مواد عبارت‌اند از:

• مهندسی سرامیک

این دسته از مهندسان مواد به طور تخصصی بر روی مواد سرامیکی کارکرده و در تلاش هستند تا ویژگی‌های آن‌ها را تغییر دهند. حوزه کاری این گرایش می‌تواند از ساخت نازل موشک تا نمایشگرهای تخت LCD گسترده باشد.

• مهندسی کامپوزیت

مهندسی کامپوزیت بیشتر با تولید مواد جدید از طریق ترکیب مواد موجود، سروکار دارد. فارغ‌التحصیلان این گرایش می‌توانند با تولید مواد خاص، کیفیت خودروها، هواپیماها و دیگر محصولات مرتبط را بهبود ببخشند.

• مهندسی متالوژی

هرچند در زبان عامیانه، نام متالوژی به صورت کلی به‌جای مهندسی مواد به کار می‌رود؛ اما باید بدانید که این رشته تنها یک گرایش از دنیای مهندسی مواد است. در مهندسی متالوژی افراد با فلزات بیشتر از هر ماده دیگری سروکار دارند و تلاش می‌کنند تا با اضافه‌کردن مواد مختلف یا ساخت آلیاژهایی، ویژگی‌های آن‌ها را بهبود ببخشند.

• مهندسی پلاستیک

این گرایش مربوط به افرادی است که تمایل به کار در زمینه پلیمرها داشته و می‌خواهند کاربردهای جدیدی را از آن استخراج کنند.

• مهندسی نیمه‌هادی‌ها

این گرایش از مهندسی مواد، بر روی موادی با خاصیت نیمه‌رسانا کار می‌کند تا آن‌ها را برای کارهای محاسباتی و کاربردهای مربوط پردازش کنند.

• مهندسی متالوژی استخراجی

متالوژی استخراجی یکی از گرایش‌های این رشته است که در آن به مباحث مربوط به استخراج فلزات از سنگ معدن پرداخته می‌شود. در این گرایش افراد با انواع کوره‌ها و سوخت‌ها آشنا شده و می‌توانند در روند تولید چدن ایفای نقش کنند.

ادامه تحصیل در رشته مهندسی مواد در داخل کشور

دوره تحصیلات تکمیلی رشته مهندسی مواد یک دوره بسیار گسترده است که گرایش‌های بسیار متنوعی را در برمی‌گیرد. افرادی که می‌خواهند مهندسی مواد را در داخل کشور ادامه بدهند؛ می‌توانند حتی وارد زمینه‌های مربوط به پزشکی نیز بشوند. این گرایش که مهندسی پزشکی بیومتریال نام دارد؛ مربوط به مطالعه موادی است که می‌توان از آن‌ها برای کاشت در داخل بدن استفاده کرد.

همچنین گرایش‌های مرتبط به حوزه‌های مطالعه شده در دوره کارشناسی، عبارت‌اند از:

• شناسایی و انتخاب مواد مهندسی
• خوردگی و حفاظت از مواد
• نانو مواد
• جوشکاری
• ریخته‌گری
• سرامیک
• شکل‌دهی به فلزات

نکته مهم: جامع‌ترین گرایش مهندسی مواد در دوره تحصیلات تکمیلی، گرایش شناسایی و انتخاب مواد مهندسی است. افرادی که در این گرایش تحصیل می‌کنند؛ می‌توانند برای دوره‌های بالاتر، وارد حوزه‌های دیگر نیز بشوند.

ادامه تحصیل در رشته مهندسی مواد در خارج از کشور

مهندسی مواد یک رشته بسیار محبوب در سرتاسر جهان است. فارغ‌التحصیلان این رشته می‌توانند هم از طریق مهاجرت کاری و هم از طریق مهاجرت تحصیلی، به خارج از کشور رفته و در حوزه‌های مختلف پژوهشی، هوافضا، بیومدیکال، صنایع نیمه‌رسانا و نانوتکنولوژی مشغول به کار شوند. برترین دانشگاه‌های جهان که گرایش‌های مختلف مهندسی مواد را در دوره‌های تحصیلات تکمیلی ارائه می‌دهند؛ عبارت‌اند از:

• مؤسسه فناوری ماساچوست
• دانشگاه استنفورد
• دانشگاه ملی سنگاپور
• مؤسسه تکنولوژی فناوری زوریخ
• مؤسسه علم و فناوری کره KAIST
• دانشگاه توکیو
• دانشگاه دلفت هلند
• دانشگاه نورث وسترن
• دانشگاه تسینگ هوآ
• انستیتو فناوری جورجیا

نکته مهم: داشتن یک رزومه خوب در کنار تسلط به زبان، می‌تواند فرصت‌های بهتری را برای ادامه تحصیل در خارج از کشور در اختیار شما قرار دهد؛ بنابراین بهتر است از همان ابتدای شروع تحصیل در دوره کارشناسی، زمان خود را صرف کسب مهارت در نرم‌افزارهای تخصصی رشته و زمینه‌های عملی آن کنید.

بازار کار رشته مهندسی مواد

باتوجه‌به گستردگی رشته مهندسی مواد، افراد با ورود به این رشته در حوزه‌های مختلفی می‌توانند مشغول به کار شوند. حتی افراد علاقه‌مند به حوزه‌های پزشکی نیز می‌توانند با فارغ‌التحصیل شدن از رشته مهندسی مواد، در حوزه‌های بیومتریال مشغول به کار شوند. صنایع مختلفی که تمایل به استخدام فارغ‌التحصیلان این رشته دارند؛ عبارت‌اند از:

• صنایع فولاد
• ذوب‌آهن
• خودروسازی
• هوافضا
• صنایع نظامی
• صنایع نفت و پتروشیمی
• صنایع ریخته‌گری و جوشکاری
• صنایع دفاع
• هواپیماسازی
• کارخانه‌های تولید انواع لوازم‌خانگی
• صنایع مربوط به ساختمان‌سازی
• معادن
• صنعت سیمان

در کنار این‌ها فارغ‌التحصیلان رشته مهندسی مواد می‌توانند با بهبود مهارت‌های حل مسئله و نگاه خلاقانه خود به مسائل تا حد زیادی فرصت‌های شغلی پیش روی خود را بهبود ببخشند. به عبارت بهتر فارغ‌التحصیلان این رشته نیازی ندارند که خود را محدود به چهارچوب‌های استخدام در یک شرکت یا اداره خاص کنند؛ بلکه می‌توانند با کسب مهارت در حوزه‌های مختلف این رشته، نوآوری‌های جدیدی را ابداع کرده و درآمد سرشاری کسب کنند. همچنین می‌توانند شرکت خود را در زمینه تولید یا بررسی ویژگی‌های مختلف مواد، تأسیس نمایند.