آموزش هوش هیجانی

هوش هیجانی که معادل انگلیسی آن «Emotional Inteligence» است به کنترل هیجان، شناخت، همدلی کردن و حفظ روابط رضایت‌بخش اشاره دارد. این اصطلاح برای اولین بار در سال 1964 بیان شد. این هوش را می‌توان یکی از رایج‌ترین مدهای مدیریتی در دهه‌های گذشته معرفی کرد که در چندین سال اخیر توجهات بسیاری را به خود جلب نموده است.

شاید شما هم از کارفرماهای خود شنیده باشید که می‌گویند در دنیای مدرن امروزی EQ بهIQ  ارجحیت دارد. به نظر شما هوش هیجانی چیست و چرا آن‌قدر برای رهبران و مدیران حائز اهمیت است ؟ در این مطلب ابتدا یک تعریف کلی از «Emotional Inteligence» ارائه خواهیم کرد و سپس به بررسی سطح‌های آن و اهمیت افزایش هوش در زندگی اشخاص خواهیم پرداخت. اگر شما هم علاقه‌مند به شرکت در دوره‌های آموزش هوش هیجانی هستید، تا آخر این مقاله همراه ما باشید.

هوش هیجانی چیست؟

به‌احتمال‌زیاد کلمه هوش «Intelligence» را بیش از صدبار شنیده‌اید و یک درک کلی نسبت به آن دارید. با این وجود تعریف‌های مختلفی برای مفهوم هوش در روانشناسی و مدیریت وجود دارد. برای مثال، هوش می‌تواند به معنای داشتن اطلاعات زیاد در رابطه با موضوعات مختلف یا توانایی تفکر سریع و استدلال باشد.

هوش هیجانی، احساسی یا عاطفی که به کنترل هیجان، شناخت و کنترل احساسات اشاره دارد، یکی از انواع هوش است و مجموعه گسترده‌ای از خصوصیات و مهارت‌های فرد را در برمی‌گیرد و در حقیقت به مهارت‌های درون فردی و بین فردی اشاره می‌کند.

شاید برایتان جالب باشد که بدایند در سال ۱۹۹۰،  دو روان‌شناس بهنام‌های جان مایر و پیتر سالووی اظهار کردند که کسانی که قادر به کنترل عواطف خود و دیگران هستند و میان پیامدهای مثبت و منفی عواطف تمایز قائل شوند و از اطلاعات عاطفی جهت اقدامات شخصی استفاده کنند، از Emotional Inteligence بالایی برخوردار هستند.

همچنین، دانیل گلمن صاحب‌نظر علوم رفتاری و نویسنده کتاب پرطرفدار " کار کردن به‌وسیله هوش هیجانی"  اولین کسی بود که این مفهوم را وارد عرصه سازمان کرد. بر اساس اظهارات او، Emotional Inteligence استعداد، مهارت یا قابلیتی است که عمیقاً تمامی توانایی‌های فردی را در دایره خود جا می‎دهد. شاید برایتان جالب باشد که بدانید در مدل ارائه شده توسط دانیل گلمن، به‌طور خلاصه پنج حوزه اساسی Emotional Inteligence موردبررسی قرار می‌گیرد.

زمان زیادی از این اظهارات نگذشته بود که رهبران و مدیران کسب‌وکار مفهوم این اصطلاح را به نفع خودشان قبضه کردند. این مفهوم نشان‌دهنده امتیازات اشخاص از جمله توانایی کنترل احساسات در برقراری ارتباط با دیگران و سازگاری با محیط کاری است. اهمیت EQ به‌گونه‌ای است که برخی از مدیران در هنگام استخدام به سراغ کسانی می‌روند که طی شرکت در تست هوش هیجانی نمرات بالاتری کسب کرده‌اند؛ زیرا این دسته از افراد بهتر می‌توانند در قالب گروه کار کنند و آسان‌تر با تغییرات سازگاری پیدا می‌کنند. در حقیقت اگر کارمندان فاقد Emotional Inteligence باشند، مهم نیست که توانایی و مهارت‌های آن‌ها بر روی کاغذ چیست!

اجزاء تشکیل ‌دهنده هوش هیجانی چیست؟

بسیاری از محققان در رابطه با تقویت هوش مصنوعی معتقد هستند که این هوش دارای چهار سطح مختلف است که شامل درک احساس، توانایی استدلال، توانایی درک عواطف و توانایی مدیریت احساسات می‌شود.  تعریف هریک از اجزاء  Emotional Inteligence به شرح زیر است :

 درک احساسات

اولین گام در درک احساسات، مشاهده دقیق عواطف و احساسات است. این سطح از Emotional Inteligence شامل درک سیگنال‌های غیرکلامی از جمله حالات صورت و زبان بدن می‌شود.

استدلال با احساسات

گام دوم شامل بهره‌مندی از عواطف برای ارتقاء فعالیت‌های شناختی و تفکر می‌شود. استدلال و اولویت‌بندی آن به انسان‌ها کمک می‌کند تا پاسخ مناسبی بدهند به توجه و احساساتی که دریافت می‌کنند. به همین دلیل است که شرکت در دوره آموزش هوش هیجانی از اهمیت بسزایی برخوردار است.

درک احساسات

درک عواطف و احساسات می‌تواند معانی گسترده‌ای داشته باشد. برای مثال، زمانی که یک فرد احساسات عصبانیت خود را بروز می‌دهد، فرد ناظر و دارای هوش هیجان با استفاده از تکنیک‌های مختلف باید علت عصبانیت و نارضایتی فرد را تشخیص دهد و سپس آن را تفسی کند.

مدیریت احساسات

توانایی مدیریت و رهبری احساسات بالاترین سطح Emotional Inteligence به‌حساب می‌آید. کنترل عواطف و پاسخگویی مناسب در زمان صحیح به احساسات دیگران جنبه‌های مهمی از مدیریت احساسات است که در دوره‌های آموزش هوش هیجانی موردبررسی قرار می‎گیرد. چهار سطح و اجزاء نام‌برده شده در بالا بر اساس میزان پیچیدگی و دشواری به‌صورت صعودی مرتب و دسته‌بندی ‌شده است.

تفاوت هوش هیجانی و ضریب هوشی چیست؟

اکنون ممکن است که این سؤال برای شما ایجاد شده باشد که چه تفاوتی میان Emotional Inteligence و ضریب هوشی وجود دارد؟

همان‌طور که در مطالب فوق نیز عنوان شده است، هوش بشر بسیار پیچیده و شگفت‌انگیز است. چندین سال است که فیلسوفان و محققان در تلاش هستند تا یک تعریف برای آن ارائه کنند. در عصر جدید، محققان برای ارزیابی توانایی انسان‌ها در استدلال مشکلات به آزمون‌های هوش روی آورده‌اند. اما متأسفانه آزمون‌های هوش به تنهایی طیف وسیعی از توانایی‌های فکری را در برنمی‌گیرد و قادر به پیش‌بینی میزان موفقیت در مدرسه، زندگی شخصی و تجارت نخواهد بود.

در صورتی که در دهه‌های اخیر، محققان تعریف ابتدایی هوش را به مجموعه وسیع‌تری از مهارت‌ها گسترش داده‌اند. در سال‌های گذشته، مفهوم Emotional Inteligence به‌عنوان راهی برای توصیف مجموعه دیگری از مهارت‌ها پدید آمده است. در حقیقت، Emotional Inteligence به توانایی افراد در تشخیص و تنظیم احساسات و بهره‌مندی از آگاهی اجتماعی در مواجه با مشکلات اشاره دارد. اگر بخواهیم خلاصه‌ای از مهارت‌های هوش هیجانی و ضریب هوشی بیان کنیم، می‌توانیم به رایج‌ترین عناصر هریک از آن‌ها اشاره نماییم تا بهتر متوجه تفاوت  IQ و EQ شوید.

رایج‌ترین عناصر IQ به شرح زیر است :

1. درک ایده‌های انتزاعی

2. استفاده از منطق برای حل مشکلات

3. سازگاری با تغییرات

4. برنامه‌ریزی و استراتژی

5. درک و استفاده از زبان

رایج‌ترین عناصر ضریب هیجانی  EQ به شرح زیر است :

1. همدلی کردن

2. تشخیص احساسات خود و دیگران

3. کنترل تکانه‌های خود

4. کنترل عواطف و زندگی خود

5. تطبیق احساسات و رفتار با شرایط مختلف

6. توانایی حل تعارضات با دیگران

7. تحمل وسوسه‌ها و تأخیر در رضایت

8. داشتن ارتباط مؤثر

توجه داشته باشید که هر دو هوش تأثیر قابل‌توجهی بر دستاوردها و کیفیت زندگی افراد دارند. آموزش هوش هیجانی و تقویت ضریب هوشی می‌تواند شانس موفقیت افراد در تمام زمینه‌های زندگی را افزایش دهد.

سخن پایانی

در دنیای مدرن امروزی برای ورود به یک کسب و کار مناسب و داشتن یک زندگی بی‌نقص و درک بهتر اطرافیان، تقویت Emotional Inteligence الزامی است. توجه داشته باشید که یکی از راهکارها در این خصوص، شرکت در دوره آموزش هوش هیجانی است.