آموزش کشف تقلب و تحلیل آماری صورت‌های مالی

واژه تقلب، یک واژه‌ی همگانی است که همه افراد در کارهای زیادی از آن استفاده می‌کنند و این واژه را بارها به زبان می‌آورند. تقلب در واقع به معنای انجام کاری فریب‌کارانه و نادرست است که برای رسیدن به یک سود و منفعت، افراد آن را صورت می‌دهند. در هر کاری افراد به راحتی از تقلب کردن استفاده می‌کنند تا بتوانند کار خود را به خوبی پیش ببرند. تقلب عبارتی است که به معنای سو استفاده فرد از موقعیت و نفوذ خود برای به کارگیری غلط دارایی‌ها و منابع سازمانی می‌باشد. آیا تا به حال با کشف تقلب در صورت‌های مالی آشنا شده‌اید؟ 

برای کشف این راه و روش ابتدا باید بدانید که اصلا تقلب در صورت ‌های مالی به چه صورت است. تقلب در صورت مالی یعنی ارائه نادرست، حذف اقلام و افشا نکردن کافی اطلاعات که برای فریب استفاده کنندگان صورت‌های مالی به کار برده می‌شود که اغلب این کار برای سرمایه‌گذاران و اعتباردهنگان انجام می‌شود که اغلب با بیش‌نمایی دارایی‌ها، درآمدها و کم نمایی بدهی‌ها و هزینه‌ها همراه می‌باشد. در این روش افراد از شیوه‌های زیادی برای کشف تقلب در صورت‌های مالی استفاده کرده‌اند ولی لازم است بدانید که این روش‌ها زیان‌هایی را نیز به همراه دارد و همیشه هم استفاده کردن از راه تقلب به سود افراد نخواهد بود.

این دوره شامل دو بخش مجزاست که برای دو گروه مخاطب متفاوت در نظر گرفته شده است. بخش اول این دوره برای افرادی طراحی شده که یا به عنوان بازرس یا به عنوان سرمایه گذار، در پی ارزیابی صورت‌های مالی یک شرکت هستند (و طبعا یک فرد خارجی محسوب می شوند). در این بخش به این دسته از افراد ابزارهایی ساده معرفی می شود تا به هدف خود دست یابند. بخش دوم این دوره برای بازرسان درون سازمانی و یا مدیرانی طراحی شده است که علاقه‌مند به بهبود سلامت آمار و ارقام شرکت خود هستند.

شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار به طور فصلی صورت‌های مالی خود را برای مطالعه سرمایه گذاران منتشر می‌کنند. در علم حسابداری برای راستی آزمایی ارقام مندرج در این صورت‌های مالی ابزارهای متفاوتی وجود دارد. از جمله این ابزارها، روش‌های آماری است که بدون ورود به جزئیات دفاتر و صرفا با تحلیل عددی درصد ریسک تقلب در صورت‌های مالی را بدست می دهد.

آزمون بنفورد و امتیاز ام دو نمونه از روش‌های آماری هستند که توسط حسابرسان برای کشف دستکاری در صورت‌های مالی استفاده می شوند. مزیت این روش‌ها در آن است که صرفا با اتکا به داده‌های ارائه شده در صورت‌های مالی فصلی شرکت‌ها قابل محاسبه هستند و امکان ارزیابی کلی را برای ناظری که از بیرون به شرکت نگاه می‌کند فراهم می‌آورند.

در این دوره ضمن توضیح دو ابزار آماری فوق‌الذکر نحوه بکار گیری از آن‌ها در اکسل و زبان برنامه نویسی آر نیز آموزش داده می‌شود. امتحان پایانی این دوره شامل کشف تقلب در صورت‌های مالی یک شرکت فرضی خواهد بود. به دلیل اتکای زیاد این ابزارهای آماری به زبان برنامه نویسی آر، آموزش مقدماتی این زبان به اختصار ارائه خواهد شد. به علاوه یک نسخه این زبان شامل کتابخانه‌های لازم برای کشف تقلب به صورت قابل حمل (بدون نیاز به نصب) در اختیار کاربران قرار خواهد گرفت.

برخلاف بخش اول دوره که برای ناظران خارجی در نظر گرفته شده است، در بخش دوم سعی خواهد شد روش‌های جلوگیری و انصراف انگیزی از تقلب به مدیران آموزش داده شود. در طی این بخش مروری بر انواع تقلب‌ها و رفتارهای تقلب‌گونه موجود در شرکت‌ها خواهیم داشت. مواد آموزشی در این بخش به مدیران در ساختن یک محیط عاری از تقلب کمک خواهد نمود.

در این بخش از دوره به این سوال جواب خواهیم داد که چرا کارمندان دست به تقلب خواهند زد؟ کارمندان غالبا متقلب چه ویژگی‌هایی دارند؟‌ عوامل اثرگذار در فساد مالی چه هستند؟‌ چگونه می توان یک برنامه مبارزه با تقلب در شرکت پیاده‌سازی کرد؟ به علاوه به بازرسان کشف تقلب، در مورد نحوه بازرسی و چارچوب‌های اخلاقی این حوزه آموزش داده خواهد شد.به دلیل شیوع تقلب‌های رایانه‌ای، یک ویدئوی مجزا برای آموزش انواع مخاطراتی از این دست تخصیص یافته است. حملاتی از قبیل فیشینگ و باج افزارها معرفی و راه‌های مقابله با آن‌ها آموزش داده خواهد شد. در پایان این بخش نیز یک کوئیز متناسب با آموزش‌های ارائه شده قرار داده شده است.

برخی از منابع مفید برای این درس در این لینک قابل دسترسی است

https://drive.google.com/drive/folders/1ukjXP96zOD38aEr3wVf56bQShiL1_vgw?usp=drive_link

کشف تقلب در صورت‌های مالی :

کشف تقلب در صورت‌های مالی به شیوه‌های زیادی صورت می‌گیرد و همانطور که گفته شد، پیش‌نمایی دارایی‌ها، درآمدها و یا کم نمایی‌هایی بدهی‌ها و هزینه‌ها می‌باشد. البته اغلب ممکن است که بر خلاف این‌ها صورت بگیرد و کاملا برعکس شود. برای اینکار، 5 شیوه وجود دارد که به صورت موارد زیر می‌باشد:

ثبت درآمد واهی در کشف تقلب در صورت‌های مالی:
این به معنی کالا و یا خدماتی است، که ارائه نشده‌ است ولی در دفاتر حساب‌های دریافتی بدهکار و درآمد بستانکار است. از نمونه این تقلب در صورت مالی، می‌توان به خرید و فروش جعلی اشاره نمود که همه روزه بسیار در سراسر دنیا انجام خواهد گرفت. این روش تقلب در صورت مالی از رایج‌ترین روش‌هایی است که باعث افزایش دارایی و پیش‌نمایی سود می‌شود. 

استفاده نادرست از تفاوت زمانی:
در این روش، درآمدهای دوره بعد را در دوره جاری شناسایی می‌کنند و در مقابل آن، هزینه دوره جاری را به دوره یا دوره‌های بعد انتقال می‌دهند.

ارزیابی نادرست:
در این روش می‌توان پیش‌نمایی دارایی جاری را نام برد که شامل دستکاری حساب موجودی می‌باشد. با این روش تقلب، با بیش‌نمایی موجودی پایان دوره‌، بهای تمام شده کالای فروش رفته کاهش پیدا می‌کند ولی در اصل سود بیشتر از واقع گزارش داده خواهد شد. 

یکی دیگر از موارد کشف تقلب در صورت‌های مالی در روش ارزیابی نادرست، ارزیابی نادرست سرمایه و دارایی است که مخارج تحقیق و توسعه به جای هزینه منظور کردن آن‌ها به حساب می‌آید.  ثبت نکردن هزینه استهلاک دارایی مشهود و نامشهود، بیش‌نمایی دارایی در زمان تحصیل و ادغام، نشان دادن دارایی در صورت مالی، در حالی که این دارایی در حقیقت در مالکیت واحد قرار ندارد، از دیگر روش‌های کشف تقلب در صورت‌های مالی به حساب می‌آید. 

حذف عمده بدهی‌ها و هزینه‌‎ها :
این روش برای بهتر نشان دادن وضعیت مالی صورت می‌گیرد که مانند ثبت نکردن حساب پرداختی و سایر بدهی‌ها، ثبت کردن درآمدها و سودهای تحقق نیافته و در نظر نگرفتن بدهی‌های حقوقی می‌باشد. 

افشای ناکافی:
در این روش افشا نکردن در رویه‌های حسابداری و تخطی از اصول حسابداری و یا هر اطلاعاتی که مهم است و در صورت افشا کردن آن بر نتایج مالی و صورت‌های مالی و تصمیم استفاده کنندگان تاثیر می‌گذارد یکی دیگر از روش های کشف تقلب در صورت‌های مالی است. 
در نهایت تقلب صورت‌های مالی مانند سایر تقلب‌ها در هر کار و حرفه‌ای، آثار مخربی را نیز بر جای می‌گذارد و حتی می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیر اقتصادی زیادی را به دنبال داشته باشد. با هر تقلبی که در صورت‌های مالی شکل می‌گیرد، باعث می‌شود تا آن بازار به مرور زمان، یکپارچگی، وحدت، اعتماد و سایر موارد این چنینی خود را از دست بدهد و روز به روز ضعیف تر شود و کار آن بازار خدشه‌دار خواهد شد.