دوره‌های آموزش بورس
از مقدماتی تا پیشرفته
دوره‌های پیشنهادی برای شروع
موضوعات پرطرفدار
همه دوره‌های بورس
آموزش بورس :
افراد همیشه در زندگی به دنبال راه‌هایی برای پیشرفت می‌گردند. ولی به دلیل نداشتن آگاهی برای شروع یک راه جدید، همیشه ترس و دلهره باعث می‌شود تا نتوانند به موفقیت برسند. بیشتر این افراد همیشه به دنبال قدم گذاشتن در بازار بورس و نحوه سرمایه گذاری در بورس می‌باشند و برای رسیدن به این راه تلاش و کوشش زیادی میکنند، ولی همانطور که ذکر شد، به دلیل نداشتن اطلاعات لازم در این بازار بی‌گدار به آب می‌زنند و سرانجام باعث سرنگونی و شکست آن‌ها می‌شود. به همین دلیل ابتدا قبل از شروع هر چیزی لازم است که مدت زمان زیادی را صرف کسب آگاهی کنید.
اکنون برای شروع این راه و روش و نحوه سرمایه گذاری در بورس، باید با جمله "چگونه در بورس سرمایه گذاری کنیم" آشنا شوید. نکته مهمی که به آن توجه نمی کنید، این است که باید بدانید خود کلمه بورس چه معنایی دارد و شما در حال آماده شدن برای قدم گذاشتن در چه راهی هستید. به بیان ساده، بورس در اصل بازاری است که در آن اوراق بهادر مورد معامله قرار می‌گیرد. که این اوراق انواع مختلفی دارد و شامل اوراق حقوق صاحبان سهام، اوراق بدهی و ابزارهای مشتقه است.
نحوه سرمایه گذاری در بورس :
در اصل نحوه سرمایه گذاری در بورس به این صورت است که می‌توانید هر یک از این اوراق بهادر را که یک ابزار مالی به حساب می‌آید، مطابق با سرمایه‌ای که در دست دارید، بخشی از آن سهام شرکت را خریداری کنید و وابسته به میزان پولی که پرداخت کرده‌اید می‌توانید نسبت به آن سهام ادعای مالکیت داشته باشید. نکته مهم این جاست که در ابتدای نحوه سرمایه گذاری در بورس باید دقت کافی خرج کنید و با تحقیق و بررسی‌های لازم سرانجام به سهامی برسید که باعث سود شما در بلند مدت می‌شود و از سهام‌های پر زرق و برق‌دار ولی به درد نخور، دوری کنید. هم چنین برای شروع و آغاز نحوه سرمایه گذاری در بورس باید هوشیار باشید و تمام سرمایه خود را خرج نکنید زیرا در بازار بورس زیان هم در کنار سود وجود دارد و نباید تمام برگه‌های خود را بسوزانید.
عده ای از افراد با رسیدن به پاسخ چگونه در بورس سرمایهگذاری کنیم، باز هم در ابهام به سر می‌برند و سنجیده عمل نمی‌کنند. شاید تعجب کنید ولی باید بدانید که در اینجا مبهم بودن ولی سنجیده عمل کردن بسیار عالی و به سود شما خواهد بود. زیرا در بازار بورس و نحوه سرمایه گذاری در بورس عجله و تصور اینکه شما بیشتر از بازار بورس می‌دانید، کارساز نمی‌باشد و حتی اسلحه‌ای است که انگار آن را برای نابودی به سمت خود گرفته‌اید. پس برای دانستن چگونگی نحوه سرمایه گذاری در بورس صبر و شکیبایی را پیشه راه خود کنید و بدانید که گذشت زمان و صبر شما را به درجه بالایی که می‌خواهید می‌رساند.
چگونه در بورس سرمایهگذاری کنیم؟
در واقع در سوال چگونه در بورس سرمایهگذاری کنیم، شما با پرداخت کردن مبلغی، بخشی از سهام یک شرکت را خریداری می‌کنید و در واقع همانطور که ذکر شد وابسته به میزان سهامی که دارید در آن شرکت مالک هستید. باید توجه کنید که این اوراق دارای دو ارزش اسمی و ارزش بازاری می‌باشد که ارزش اسمی مطابق با مبلغی که در ایران محاسبه می‌شود، ۱۰۰ تومان است و ارزش بازاری قیمتی است که بهای معامله خواهد شد. در نتیجه شما می‌توانید و قادر هستید که از طریق خرید یک سهم عادی و افزایش قیمت سهام خود همواره از سرمایهگذاری که کرده‌اید، با گذشت زمان سود ببرید. با گذشت زمان و افزایش دانش شما در نحوه سرمایه گذاری در بورس به راحتی می‌توانید با خرید و فروش روزانه سهام و عرضه و تقاضایی که بازار تعیین می کند، در این راه برای خود پیشرفت چشم‌گیر داشته باشید.
در نحوه سرمایهگذاری در بورس و وابسته به سوال چگونه در بورس سرمایهگذاری کنیم، در اصل این سوال به معنای برای سرمایهگذاری در بورس به چه مقدار پول نیاز داریم نیز می‌باشد. در رابطه با این موضوع اصلا نگران نباشید. افرادی هستند که برای سرمایهگذاری در این بازار سرمایه کلانی ندارند و همیشه در نگرانی به سر می‌برند زیرا تصور میکنند که موفقیتی برای آن‌ها نیست. این تصورات اشتباه است و آن‌ها را دور بریزید. شما به راحتی می‌توانید با هر سرمایه اندکی که در دست دارید، در ازای حداقل ۵۰۰ هزار تومان، وارد این بازار شوید و خود معجزه‌ای برای پیشرفت زندگی خویش شوید.
شیوه‌های سرمایهگذاری در بورس :
اما برای نحوه سرمایه گذاری در بورس ابتدا بهتر است از سرمایه‌های راکد و بیکار خود که در سپرده‌های بانکی یا پس‌اندازهای کوتاه مدت دارید، بهره ببرید. نکته مهمی که افراد تازه کار باید به آن توجه کنند، این است که سعی کنید در این راه و رسیدن به نحوه سرمایه گذاری در بورس، هرگز سرمایه‌ای که از فروش ملک، خودرو، زمین و غیره به دست می‌آید و در اصل بنای اصلی زندگیتان است را برای این سرمایهگذاری وارد بازار بورس نکنید. اکنون که به پاسخ درستی از چگونه در بورس سرمایهگذاری کنیم رسیدید، باید بدانید که باید سعی بر این داشته باشید که پولی را وارد این بازار کنید که برای سود بلند مدت آن را کنار گذاشته اید و آموزش بورس را فراموش نکنید.
افرادی هستند که ابتدا برای رسیدن به چگونه در بورس سرمایه گذاری کنیم و نحوه سرمایه گذاری در بورس، تحقیقاتی را انجام می‌دهند و بعد از مطالعات اندکی تصور میکنند که به دانش عظیمی در این راه دست پیدا کرده اند، این نکته را فراموش نکنید که شما هرگز داناتر از بازار بورس نیستید. پس تازمانی که در این راه هستید باید روز به روز به دانش خود اضافه کنید و هر چه که شما در رابطه با نحوه سرمایه گذاری در بورس بدانید، به جرئت می توان گفت بازهم چیزی نمی‌دانید. به همین دلیل هرگز نباید از دانستن دست بردارید.
آیا تا به حال دیده‌اید که تولدی صورت بگیرد و فرد متولد شده از خود شناسنامه نداشته باشد؟ مطمئنا خیر این غیر ممکن است. وقتی فردی در بازار بورس قدم می‌گذارد و به دنبال نحوه سرمایه گذاری در بورس، است و کار خود را در این بازار آغاز می‌کند، برای فرد سرمایه‌گذار نیز شناسنامه‌ای تعیین می‌شود. یعنی از زمان آغاز فعالیت شما و سرمایهگذاری در بازار بورس تا زمان پایان این فعالیت شما دارای شناسنامه بورسی خواهید شد که در نحوه سرمایه گذاری در بورس به آن کد بورسی می‌گویند. حال باید بدانید که کد بورسی چگونه به دست می‌آید.
آیا در قدیم به خاطر دارید که معاملات چگونه صورت می‌گرفت؟ فردی به عنوان واسطه پیش می‌آمد و برای نحوه سرمایه گذاری در بورس، فروشنده و خریدار را با یکدیگر برای انجام معامله آشنا می‌کرد و در آخر خود دستمزدی را برای درست کردن این معامله برمی‌داشت. امروز نیز در بازار بورس همین‌طور است. در اصل به این افراد کارگزاری گفته می‌شود که آن ها به هسته این معاملات متصل هستند و می‌توانند اطلاعات خرید و فروش صورت گرفته سهام را به مرکز ارسال نمایند. سرانجام کد بورسی که سرمایه گذار باید داشته باشد توسط کارگزار صادر می‌شود. در واقع کد بورسی شناسنامه هویت شما در بازار بورس به حساب می‌آید که بسیار مهم و خاص است.
در نتیجه باید بدانید که رسیدن به سوال چگونه در بورس سرمایهگذاری کنیم و نحوه سرمایه گذاری در بورس، راحت و آسان نمی‌باشد. البته شاید به ظاهر ساده بیاید ولی بعد از قدم گذاشتن در این راه پی می‌برید که برای رسیدن به هرچیزی نیاز به دانش زیادی است. بر خلاف مهارت‌های دیگر که قبل از شروع نیاز به پیش آموزه‌هایی دارد، برای قدم گذاشتن در این راه به این روش نیازی نیست و برای رسیدن به نحوه سرمایه گذاری در بورس برخلاف آن‌ها، شما باید آموزش‌های لازم را در طول قدم گذاشتن در این بازار فرا بگیرید که نکته مهم و ضروری‌تر از عجله نکردن، استفاده از سرمایه راکد و بیکار، سرمایهگذاری در یک سهام شناخته شده و قابل اعتماد، صبر و شکیبایی و اجازه دادن به وقت و زمان برای رسیدن به سود بلند مدت است. ما در مکتبخونه با شما همراه هستیم تا بتوانید با آموزش جامع بورس ، یک سرمایه‌گذار حرفه‌ای شوید.
بدانید که در نحوه سرمایه گذاری در بورس، اگر انجام معاملات و سرمایهگذاری بدون شناخت از بازار سهام صورت بگیرد و اگر مسائل ذکر شده حائز اهمیت قرار نگیرد، نه تنها موجبات زیان و از دست رفتن سرمایه را فراهم می کند، بلکه باعث به وجود آوردن رفتارهای هیجانی و حتی آسیب رساندن به بستر بازار سهام خواهد شد. به این ترتیب می‌توانید با دنبال کردن اخبار مرتبط با بورس از وضعیت بازار آگاه شوید. برای اینکه بدانید چگونه در بورس سرمایه گذاری کنیم و نحوه سرمایه گذاری در بورس به چه صورت است، باید تمام نکات ذکر شده را با دقت مرور کنید و پشت سربگذارید تا بتوانید انتخاب درست و فوق العاده‌ای داشته باشید. به این صورت می‌توانید شما نیز از جذابیت‌های بازار بورس منفعت‌های لازم را ببرید و همواره به یک سرمایه‌گذار بی‌نظیر تبدیل شوید.
دوره‌های آموزش بورس مکتبخونه:
- آشنایی با بازار سرمایه و آموزش سرمایهگذاری
- آموزش روانشناسی معاملات
- آموزش نحوه کار با سایت کدال و فیلترنویسی
- آموزش تابلوخوانی در بورس
- آموزش تحلیل بنیادی
- آموزش تحلیل تکنیکال
- آموزش پرایس اکشن
در دوره آموزش بورس مکتبخونه چه چیزهایی یاد می‌گیرید؟
دوره‌های آموزش بورس مکتبخونه شامل موارد زیر است:
- آشنایی با بازار سرمایه و آموزش سرمایهگذاری: شامل آموزش ورود به بورس، آشنایی به بازار بورس و انواع آن، آشنایی با اصطلاحات بورسی و مقدمات اولیه آموزش بورس
- آموزش روانشناسی معاملات: آشنایی با جنبه‌های روانشناسی که قبل از ورود به بازار بورس باید موردتوجه قرار گیرند.
- آموزش نحوه کار با سایت کدال و فیلترنویسی: سایت کدال یکی از مهمترین سایت‌های بورسی است که آشنایی با آن‌یکی از اساسی‌ترین سرفصل‌های آموزش بورس به‌حساب می‌آید. مکانی تحت عنوان فیلترنویسی سهام در این سایت بورس فراهم شده است تا افراد بتوانند سهامی که دارای ویژگی‌های مدنظرشان است از بین سهام‌های مختلف، با پیاده‌سازی فیلتر شناسایی کنند.
- آموزش تابلوخوانی در بورس: آشنایی با اطلاعات معامله سهم است که در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (TSETMC) قابل‌دسترس هستند. این اطلاعات شامل وضعیت نماد، تعداد سهام، تعداد معاملات، حجم معاملات، نوسان قیمت‌ها و... است. به‌طورکلی تمام معاملات صورت‌گرفته در هر نماد با جزئیات کامل در این سایت در دسترس است.
- آموزش تحلیل بنیادی: تحلیل ریشه‌ای یا اساسی نیز به بررسی عوامل مختلف تأثیرگذار بر قیمت سهام یک شرکت گفته می‌شود. سرمایه‌گذار با بررسی سه عامل محیطی، عوامل مرتبط با صنعت و عوامل درونی شرکت، برای خرید سهام شرکت مذکور تصمیم‌گیری می‌کند.
- آموزش تحلیل تکنیکال: تحلیل تکنیکال تحت دو عنوان تحلیل تکنیکال مقدماتی یا کلاسیک و تحلیل تکنیکال پیشرفته در آموزش بورس مکتبخونه گنجانده شده است.
- آموزش پرایس اکشن: یا حرکات قیمتی یکی از تکنیک‌های کاربردی در تحلیل تکنیکال است که در سر فصل‌های آموزش بورس مکتبخونه قرار دارد.
قبل از هرچیز ابتدا باید بدانیم بازار سرمایه یا همان بورس تهران که امروزه همه از آن صحبت میکنند به چه بازاری گفته می‌شود و نسبت به این بازار شناخت پیدا کنیم سپس به آموزش بورس بپردازیم.
آموزش بورس :
بورس برای چه کسانی مناسب است؟
بورس برای افراد صبور و کسانی که آموزش بورس دیده‌اند مناسب است. مسلماً ورود به بازار بورس بدون آموزش و آگاهی یک کار پرریسک و خطرناک است. افرادی که بتوانند بر احساسات خود غلبه کرده و منطقی فکر کنند می‌توانند بیشترین سود را از بازار بورس کسب کند. همچنین بورس برای افرادی که پس‌انداز و سرمایه بیشتری دارند نیز می‌تواند مناسب باشد، زیرا با یک سرمایهگذاری هوشمندانه می‌توانند سرمایه خود را چندین برابر کنند.
بورس برای چه کسانی مناسب نیست؟
قبل از شرکت در کلاس‌های آموزش کامل بورس خوب است این سؤال را از خود بپرسیم که آیا ورود به بازار بورس برای ما مناسب است یا خیر؟ افرادی که وارد بورس میشوند نباید احساسی و هیجانی عمل کنند. بورس محلی برای تصمیمات احساسی و گذرا نیست و درصورتی‌که سهام شما کمی نوسان داشت نباید سریع اقدام به فروش سهام خود کنید.
همیشه قبل از ورود به بورس این نکته را بدانید که بازار سرمایه نیاز به صبر و حوصله دارد و نباید انتظار سود کوتاه‌مدت را از این بازار داشت.
هراس از افت قیمت، کنترل لحظه‌ای بازار و خوشحالی و ناراحتی از نوسان‌ها نشان‌دهنده این است که بورس برای شما مناسب نیست. بورس برای کسانی که پس اندازی برای سرمایهگذاری ندارند مناسب نیست، فروش خانه، اتومبیل و... برای ورود به بورس کاری پرریسک است و ممکن است سرمایه زندگی شما از بین برود.
قدم اول: تاریخچه بورس
تاریخچه واژه بورس:
تاریخچه پیدایش واژه بورس به قرن 15 میلادی برمی‌گردد در آن دوره بازرگان‌ها در شمال غربی بلژیک روبه‌رو خانه بزرگ‌زاده‌ای به نام واندر بورس گردهم می‌آمدند و خرید و فروش می‌کردند.
پس از آن هرکس که در آنجا معامله‌ای انجام می‌داد به آن معامله بورس گفته می‌شد.
در گذشته بازارگانان در تالارهای بورس سهام‌های شرکت‌های سهامی را خرید و فروش می‌کردند و در سود و ضرر آن شرکت‌های سهامی شریک می‌شدند.
به مرور زمان با گسترش مبادلات، شرکت‌های سهامی نیاز به سرمایه برای بقا و ادامه دادن کار خود داشتند و مراکزی به نام تالاهاری بورسی به عنوان واسطه بوجود آمدند تا سرمایه‌گذارها را به شرکت‌های سهامی وصل کند و سرمایه‌گذارها سهام شرکت‌های سهامی را می‌خریدند و در سود و زیان آن شرکت سهیم می‌شدند و همچنین شرکت‌های سهامی با پول سرمایه‌گذاران خود می‌توانستند فعالیت خود را انبوه‌سازی کنند و توسعه دهند.
تا اینجا با کلیت دوره آموزش بورس آشنا شدید سوالی که اغلب افراد در مواجه با این بازار برایشان مطرح می‌شود این است که بازار بورس چه فرقی با ربا دارد؟ و از نظر اسلام و شرع ایراد دارد؟
خیلی از افراد این نگرش را دارند که اگر ما مبلغی پول داشته باشیم و این پول را به فردی که خواستار آن است بدهیم و طی توافقی که داریم پس از اتمام مدت زمان اصل پول به همراه سود آن را دریافت کنیم از نظر قوانین اسلامی و قوانین کشوری حرام است و فرد مرتکب جرم شده است و مجرم شناخته می‌شود زیرا مرتکب ربا شده است و بسیاری از افراد تصور دارند که سرمایهگذاری در بازار بورس همچون ربا است پس چرا جرم نیست و مورد حمایت دولت است؟
وقتی ما پولی را به کسی قرض می‌دهیم و پس از مدتی طبق توافق اصل پول و سود پول را دریافت میکنیم نمیدانیم که سرمایه‌ای که در اختیار فرد دیگری قرار داده شده در چه راهی خرج شده و هیچ نظارت و کنترلی بر آن وارد نشده است و می‌تواند آن پول در مسیر ضد ارزش خرج شده باشد.
اما هنگامی که در بازار بورس سرمایهگذاری میکنیم قبل از خرید سهام شرکت می‌توانیم بطور کامل اطلاعات و تاریخچه شرکت را مطالعه کنیم و بدانیم که شرکت سهامی این سرمایه را در چه راستایی هزیه خواهد کرد؟ ساخت سد، توسعه خط تولید و.... و اطمینان داریم که این سرمایه در راه آبادانی و توسعه صرف خواهد شد.
قدم دوم: بورس و فرابورس
تفاوت بورس و فرابورس:
در سالهای اخیر به دلیل شرایط اقتصادی خاص و افزایش ادامه‌دار تورم در ایران، مردم عزیز کشورمان جهت یافتن راهی برای افزایش یا حفظ سرمایه خود، به صورت قابل توجهی اقدام به انجام فعالیت‌های اقتصادی متنوع کرده‌اند که در این بین بازار سرمایه به دلیل پتانسیل‌های اقتصادی بالا با استقبال چشمگیری مواجه شده است.
یکی از مهمترین بخش‌های بازار سرمایه که مورد استقبال بی‌نظیر مردم قرار گرفته، بازار بورس و فرابورس می‌باشد. به طور خلاصه، شرکتهایی که شرایط ثبت در بازار بورس اوراق بهادار تهران را دارا نمی‌باشند، در بازار فرابورس پذیرش میشوند. در ادامه برای درک بهتر مباحث بورس و فرابورس، ابتدا به تعریف این دو موضوع پرداخته و در بخش بعدی تفاوتهای این دو بازار را به تفصیل بیان خواهیم کرد. در نظر داشته باشید که داشتن دانش و آگاهی درباره این اصطلاحات و تفاوت‌ها یک گام شما را در آموزش بورس جلو می‌برد.
بازار بورس:
به طور کلی از دیدگاه اقتصاددانان، بازار بورس بستری برای قیمت‌گذاری، خرید و فروش کالا و اوراق بهادار می‌باشد. به زبانی دیگر، در بازاری که دارایی‌های گوناگونی شامل دارایـی‌های مالی و دارایی واقعی مورد داد و ستد قرار می‌گیرد، بازار بورس گفته می‌شود. بازار بورس ایران به سه دسته بازار کالا، انرژی و اوراق بهادار دسته‌بندی می‌شود.
بازار کالا: در بازاری که اموال واقعی یا محصولات فیزیکی خرید و فروش می‌گردد، بورس کالا اطلاق می‌گردد.
بازار انرژی: به بازاری که در آن حامل‌های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر این کالاها داد و ستد می‌شود بورس انرژی خوانده می‌شود.
اوراق بهادار: بورس اوراق بهادار به بازاری اطلاق می‌شود که در آن دارایی‌های مالی مانند سهام و اوراق مشارکت مورد معامله قرار می‌گیرد. و در آخر، بازار دیگری هم تحت عنوان بازار ارز وجود دارد که در کشور ایران هنوز فعال نگردیده است.
بازار فرابورس:
در بازارهای مالی دنیا در کنار بورس سهام، بازار کاملا مجزایی به نام فرابورس وجود دارد. از دیدگاه جهانی در بازار فرابورس، سهام شرکتهایی که شفافیت کافی نداشته یا سودآوری کافی نداشته‌اند، بین خریدار و فروشنده مورد معامله قرار می‌گیرند. در بازار فرابورس، صرفاً سازمان بورس در راستای نظارت بهتر بر عدم کلاهبرداری در معاملات شرکتهایی که قادر به حضور در بازار بورس نیستند، راه‌اندازی گردیده است و سازمان بورس نظارت کمتری بر داد و ستدهای انجام گرفته در این نوع بازار دارد.
تمام توضیحاتی که در پاراگراف قبلی داده شد برای تعریف بازار فرابورس در خارج از ایران بود، این بازار در ایران کاملا متفاوت از کشورهای دیگر می‌باشد و همچون بازار بورس در آن معامله انجام می‌پذیرد. شرکت‌های متنوعی در این بازار حضور دارند و تمامی ضوابط معامله در بازار فرابورس به مانند بازار بورس مبتنی بر پایه عرضه و تقاضا بوده و به صورت برخط مورد داد و ستد قرار می‌گیرند.
قابل ذکر است اوراق بدهی نیز در این بازار قابل معامله هستند و دامنه نوسان آن نیز همانند شرکت‌های بورس اوراق بهادار 5 درصد می‌باشد. پنج نوع بازار تشکیل دهنده بازار فرابورس ایران می‌باشد که عبارتند از؛ بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه. به طور خلاصه در راستای آسان کردن شرایط پذیرش شرکتها و بنگاه‌های اقتصادی، افزایش سرعت حضور در بازار سرمایه و پویا کردن اقتصاد، بازار فرابورس شکل گرفته است.
بازار فرابورس در ایران تحت عنوان بازارهای اول، دوم و پایه دسته‌بندی می‌شود. شرکت‌های که شرایط ذکر شده مربوط به سازمان بورس اوراق بهادار تهران و بسته به بزرگی شرکت، مقدار سرمایه اولیه، شناوری سهام شرکت و ... را دارا باشند، در بازارهای اول و دوم مورد معامله قرار می‌گیرند.
اگر این شرایط را دارا نباشند در بازار پایه حضور خواهند داشت. شرکت‌های سهامی عام که تمامی شرایط مورد نظر سازمان بورس اوراق بهادار را اخذ کرده و احراز شده‌اند قابل معامله بازار اول فرابورس خواهند بود.
در بازار دوم کمی شرایط برای شرکت‌های سهامی عام آسان‌تر بوده و انعطاف بیشتری نسبت به قوانین بازار اول دارند. قوانین معاملاتی در این بازار همانند بازار اول است.
بازار پایه فرابورس نیز، به منظور ایجاد قابلیت نقل و انتقال سهام شرکت‌های سهامی عام که در بورس یا سایر بازارهای فرابورس پذیرش نشده‌اند، ایجاد شده است. در این بازار اکثر شرکت‌های سهامی می‌توانند حضور داشته باشند. تمامی معاملات در بازار فرابورس همانند بازار بورس توسط کارگزاری‌ها انجام می‌پذیرد.
همانطور که در مطالب بالا ذکر گردید یکی از تفاوتهای اصلی این دو بازار شرایط پذیرشی است که برای عضویت شرکتها در نظر می‌گیرند که شرایط عضویت در بازار فرابورس به مراتب آسان‌تر می‌باشد. مورد دوم، تفاوت این دو بازار در تعداد دسته بندی بازارهای مالی قابل معامله می‌باشد. بازار بورس اوراق بهادار شفافیت قیمت‌ها و ریسک کمتری نسبت به بازار فرابورس دارد.
در بازار فرابورس شرکت‌های عضو گردیده معافیت مالیاتی داشته و این قابلیت را دارند که از طریق فروش سهام خود از مزایای تامین مالی از طریق بازار سرمایه برخوردار باشند. همچنین این شرکتها می توانند با گذاشتن سهام شرکت خود به عنوان وثیقه از بانک‌ها تسهیلات ویژه دریافت نمایند.
مجامع بورسی :
مجامع بورسی یکی از اصطلاحاتی است که بسیاری از تازه‌واردان به بورس با آن روبرو میشوند و ابهامات زیادی برای آن‌ها به وجود می‌آید. سؤالاتی از قبیل وضعیت نماد در هنگام مجمع، تغییرات احتمالی در مقدار سهام و قیمت آن، اتفاقاتی که در مجمع افتاده و تصمیماتی که گرفته شده است و تفاوت مجمع عادی و فوق‌العاده از جمله این سؤالات است. خوب است بدانید پاسخ به تمام این سؤالات در آموزش بورس نهفته است و کسانی که قبل از ورود به بازار بورس به دنبال آموزش و یادگیری باشند ابهامی در این زمینه ندارند.
به طور خلاصه مجمع عبارت است از گردهمایی سهامداران و مدیران یک شرکت بورسی که هدف آن تعیین تکلیف ادامه روند حضور شرکت در بورس و تصمیم‌گیری درباره نحوه اداره سهام شرکت است. این مجمع معمولاً برای شرکت و سهامداران منافعی را دربر دارد. معمولاً بعد از مجمع، درباره تعداد سهام شرکت، تقسیم سود سالانه و... تصمیم‌گیری می‌شود. شرکتها معمولاً دارای دو نوع مجمع عادی سالیانه و مجمع‌عمومی فوق‌العاده هستند که این دو مجمع تفاوتهای کمی با هم دارند. در مجمع‌عمومی صورت‌های مالی، رسیدگی به گزارش مدیران و بازرسان سهام شرکت و همچنین تصویب میزان سود نقدی بین سهامداران در دستور کار قرار می‌گیرد. این جلسه یک‌بار در سال است و با حضور نیمی از سهامداران رسمیت پیدا می‌کند.
مجمع‌عمومی فوق‌العاده نیز با هدف بررسی تغییر اساسنامه شرکت، کاهش یا افزایش شرکت و یا حتی انحلال شرکت برگزار می‌شود. معمولاً 10 روز قبل از برگزاری مجمع، شرکت از طریق سایت کدال (codal.ir) درباره مجمع به سهامداران اطلاع‌رسانی کرده و نتیجه مجمع و میزان سود نقدی را از طریق همین سایت به اطلاع سهامداران می‌رساند. شرکت در مجمع برای تمامی سهامداران آزاد است و معمولاً دو روز کاری قبل از تشکیل مجمع، نماد معاملاتی شرکت در تابلوی بورس متوقف می‌شود و دو روز بعد از تشکیل مجمع بازگشایی می‌شود.
قدم سوم: علل سرمایهگذاری در بورس
چرا در بورس سرمایهگذاری کنیم؟
سرمایهگذاری در بازار بورس مزیت‌های زیادی دارد. بازار سرمایه بازاری امن است و می‌توانیم مطمعن باشیم که سرمایه ما ربوده نمی‌شود همچنین تحت حمایت دولت و کشور است از طرفی سود دهی خوبی دارد البته اگر دانش کافی داشته باشیم، علاوه‌بر این سرمایهگذاری در بورس معاف از مالیات است و ما می‌توانیم با انتخاب سهام ارزنده و کسب سود ارزش سرمایه خود را در مقابل تورم حفظ کنیم از دیگر مزایای سرمایهگذاری در بازار بورس قابلیت نقدشوندگی آسان است.
فرض کنید سرمایه خود را تبدیل به ملک، طلا و... کرده‌اید آیا در مدت زمان چند ساعت می‌توانید ملک خود را به پول نقد تبدیل کنید؟ اما بازار سرمایه این قابلیت را دارد.
قدم چهارم: چگونه عضوی از بازار سرمایه باشیم؟
چگونه باید وارد بازار بورس شویم؟
در این قسمت از آموزش سرمایه گذاری در بورس به نحوه عضویت در بازار سرمایه می‌پردازیم.همانطور که هر فردی شناسنامه منحصر به فرد با کد منحصر به فرد دارد یا هر خودرویی پلاک منحصر به فردی دارد، هر شخصی هم برای سرمایهگذاری در بازار بورس نیاز به شناسه منحصر به فرد دارد که از چند حرف و چند عدد تشکیل شده‌است به این شناسه کد بورسی گفته می‌شود.
در ابتدا باید در سامانه سجام وارد شوید فرایند احراز هویت خود را انجام دهید سپس با انتخاب کارگزاری وارد سامانه کارگزاری شوید و فرم مربوطه را پر کنید و پس از گذشت چند روز کد بورسی خود را دریافت کنید و حساب بورسی را شارژ کنید سپس اقدام به خرید و فروش سهم کنید.
سوال بعدی که مطرح می‌شود این است که پس از دریافت کد بورسی و واریز مبلغی دلخواه چگونه سهام ارزنده را انتخاب کنیم تا سود مناسبی را کسب کنیم؟
قدم چهارم: چگونه عضوی از بازار سرمایه باشیم؟
چگونه باید وارد بازار بورس شویم؟
در این قسمت از آموزش جامع بورس به نحوه عضویت در بازار سرمایه می‌پردازیم.همانطور که هر فردی شناسنامه منحصر به فرد با کد منحصر به فرد دارد یا هر خودرویی پلاک منحصر به فردی دارد، هر شخصی هم برای سرمایهگذاری در بازار بورس نیاز به شناسه منحصر به فرد دارد که از چند حرف و چند عدد تشکیل شده‌است به این شناسه کد بورسی گفته می‌شود. در ابتدا باید در سامانه سجام وارد شوید فرایند احراز هویت خود را انجام دهید سپس با انتخاب کارگزاری وارد سامانه کارگزاری شوید و فرم مربوطه را پر کنید و پس از گذشت چند روز کد بورسی خود را دریافت کنید و حساب بورسی را شارژ کنید سپس اقدام به خرید و فروش سهم کنید.
سوال بعدی که مطرح می‌شود این است که پس از دریافت کد بورسی و واریز مبلغی دلخواه چگونه سهام ارزنده را انتخاب کنیم تا سود مناسبی را کسب کنیم؟
قدم پنجم:نحوه سرمایهگذاری در بورس
نحوه سرمایهگذاری در بازار بورس:
قبل از اینکه نحوه سرمایهگذاری در بازار بورس را بیان کنیم، به نکات زیر اشاره میکنیم:
ساعت انجام مبادلات:
ساعت انجام معاملات در بازار بورس از ساعت 9 صبح تا 12نیم در روزهای شنبه تا چهارشنبه است. اما سرمایه‌گذاران می‌توانند سفارش خرید سهام انتخابی را در ساعت 8نیم صبح ثبت کنند. در روزهایی که در تقویم رسمی کشور تعطیل اعلام شده است بازار سرمایه هم تعطیل است و معاملاتی صورت نمی‌گیرد.
حداقل مبلغ مورد نیاز برای سرمایهگذاری:
هر فردی برای ورود به بازار سرمایه و خرید سهم حداقل مبلغ پانصد هزار تومان باید حساب بورسی خود را شارژ کند تا بتواند سهام انتخابی خود را بخرد.
رنگ‌بندی نمادهای بورسی:
نمادهای بورسی می‌تواند در سه رنگ: قرمز، زرد و نارنجی قرار بگیرند که هر یک معنای خاصی دارند.
رنگ قرمز: رنگ قرمز می‌تواند به معنای رای مراجع قضایی به انحلال و ورشکستگی شرکت باشد و یا نشان‌دهنده دامنه نوسانات یک درصد در طول یک هفته باشد.
رنگ زرد: رنگ زرد نشان‌دهنده عدم ارائه صورت‌های مالی یا تاخیر در ارائه آن می‌باشد و یا دامنه نوسانات سه درصد در طول یک هفته باشد.
رنگ نارنجی: رنگ نارنجی به این معناست که طبق بررسی‌های حسابرس، اظهارنامه مالی شرکت مردود است و یا نشان‌دهنده دامنه نوسانات دو درصد در طول یک هفته باشد.
دانش و تجربه:
تجربه و دانش در ورود به بازار بورس حرف اول را می‌زند و افرادی که بدون کسب علم و آگاهی وارد این بازار میشوند با تجربه‌های تلخی از این بازار خارج میشوند.
بسیاری از افراد تصور میکنند که بازار سرمایه شانسی و تصادفی است و ممکن است سود کنند یا ضرر کنند اما این تصور اشتباه است بازار سرمایه نیاز به دانش دارد تا بتوانید با دانش خود سهم ارزنده را انتخاب کنید در بهترین زمان بخرید و در بهترین زمان بفروشید.
بعد از کسب آگاهی از این بازار مشورت از افراد متخصص امری بسیار مهم است. حتی اگه مطالعات زیادی در خصوص بازار بورس داشتید و دوره‌های آموزش کامل بورس را گذارنده‌اید اما باز هم از افراد با تجربه کمک بگیرید. این را بدانید که دانش در بازار بورس هیچ‌گاه تمام نمی‌شود. دانش بورسی مثل چشمه‌ای است که از آن آب برمیداریم. این چشمه هر لحظه آب جاری می‌کند و هرگز خشک نمی‌شود پس هیچ‌گاه فکر نکنید همه چیز را درباره بورس می‌دانید چون این تصوری اشتباه است.
ماهیت بازار سرمایه:
بازار سرمایه یک بازار مطلقا سود ده نیست، حتی افراد متخصص و با تجربه که سودهای کلانی از این بازار کسب کرده‌اند ضررهای زیادی هم متحمل شدند.
در این بازار هیچ چیز قطعی نیست همه چیز بر اساس پیش‌بینی و احتمالات است، این احتمالات می‌تواند به وقوع بپیوند یا اشتباه باشد.
بنابراین افراد ریسک‌پذیر بیشتر وارد این بازار میشوند و می‌دانند که ریسک‌پذیری با سوددهی رابطه مستقیمی دارد. هر چه ریسک یک سرمایهگذاری بالاتر باشد احتمال سوددهی آن هم بیشتر می‌شود و هرچه ریسک کمتری داشته باشد سود کمتری کسب خواهند کرد
. افراد بر اساس میزان ریسک‌پذیری که دارند سهام خود را می‌توانند انتخاب کنند. ___
قدم ششم: اصطلاحات بورسی
آشنایی با رایج ترین اصطلاحات بورسی:
شاخص کل:
شاخص یا معادل انگلیسی آن ایندکس(index) عددی است که نمایانگر تغییراتی در یک بازه زمانی خاص و معین است. بیشتر ما واژه شاخص کل بورس را از اخبار و تلویزیون و افرادی که دنبال کننده مسائل اقتصادی هستند شنیده‌ایم اما این عدد شاخص چگونه برآورد می‌شود و چه معنایی می‌دهد؟
شاخص کل بورس بیانگر سطح قیمت‌ها و سود سهام تمام شرکت‌های عضو بازار سرمایه است و میانگینی از سطح عمومی قیمت سهام شرکتها را به ما نشان می‌دهد.
هنگامی که می‌خواهیم شاخص کل را بررسی کنیم نباید به عدد شاخص کل توجه کنیم بلکه به درصد رشد یا نزول شاخص در بازه زمانی معین باید توجه کنیم.
رشد شاخص کل به معنای این است که اکثر شرکت‌های بورسی با افزایش قیمت سهام و روند صعودی مواجه هستند در این زمان قسمت اعظمی از پرتفوی ما به رنگ سبز (سود دهی) است و اگر شاخص کل بورس منفی باشد به معنای این است که اکثر شرکت‌های بزرگ بورسی با افت قیمت سهام مواجه هستند و در این زمان قسمت اعظمی از پرتفوی ما به رنگ قرمز(ضرر ده) است. شاخص کل بورس یکی از آیتمهایی است که برای همه تریدرها کاربرد دارد و اکثرا هر روز این شاخص را مشاهده میکنند.
صندوق‌های سرمایهگذاری قابل معامله در بورس(ETF):
ETF یک صندوق سرمایهگذاری است که مانند سهام معامله می‌شود. ETF شامل سهام متنوعی از چند شرکت است و این باعث کم بودن رسیک صندوق‌های سرمایهگذاریETF می‌شود زیرا با خرید یک ETF مالک سهام چند شرکت بورسی هستید و لازم به ذکر است که خرید و فروش این صندوق سرمایهگذاری با خرید و فروش سهام عادی در بورس هیچ تفاوتی ندارد. کافی است که نام صندوق ETF خود را جست‌وجو کنید و سفارش خرید یا فروش را ثبت کنید. سود دهی صندوق‌های سرمایهگذاریETF از دو راه تامین می‌شود:
رشد قیمت صندوق
سود تقسیمی بین سهام‌دارن
گاهی خریدن سهام بعضی شرکتها کاری دشوار و زمان‌بر است و حتی ممکن است در نهایت نتوانیم سهام انتخابی را بخریم اما در صندوق سرمایهگذاریETF کافی است با یک کلیک، سهام چند شرکت را باهم خریداری کنیم.
سبد گردانی:
افراد زیادی تصمیم به سرمایهگذاری در بورس دارند اما آیا همه وقت و دانش انجام اینکار را دارند؟ آیا همه فرصت یادگیری و گذراندن دوره‌های نحوه سرمایهگذاری در بورس و آموزش بورس را دارند؟
سبدگردانی به این معناست که افراد خبره و متخصص حوزه بورس با سرمایه شما خرید و فروش میکنند و سبد سهام شما را با سهام ارزنده انتخاب میکنند. لازم است بدانید که کارگزاری‌ها و سبدگردان‌ها در درصدی از سود شما شریک هستند اما در زیان شریک نیستند و همچنین هیچ کارگزاری و سبدگردانی از لحاظ قانونی نمی‌تواند درصد سود مشخصی را برای سرمایه‌گذران تعیین کند.
پرتفوی:
پرتفوی یا سبد سهام شامل سهام‌هایی است که ما خریداری میکنیم. بهتر است پرتفوی ما متشکل از سهام شرکت‌های مختلفی باشد تا ریسک سبد سهام ما کاهش یابد به اصطلاح همه تخم مرغ‌ها را در یک سبد نچینید.
ارزش خالص دارایی(NAV):
ارزش خالص دارایی یا همانNAV در واقع همان سود تقسیمی است به عبارتی اگر بدهی‌های شرکت را از دارایی‌های شرکت کم کنیم ارزش خالص دارایی‌ها بدست می‌آید که با تقسیم آن بر تعداد واحدهای سرمایهگذاری، ارزش خالص هر دارایی حاصل می‌شود.
عرضه اولیه:
بسیاری از افراد این تصور را دارند که عرضه اولیه مختص شرکتهایی است که تازه وارد بازار بورس شده‌اند اما همیشه اینطور نیست بلکه بسیاری از شرکتها هستند که از قبل وارد بازار بورس شدند ولی اجازه خرید و فروش نداشتند.
نحوه معاملات عرضه اولیه کمی با سایر سهام‌ها فرق دارد. زمان ارائه عرضه اولیه و مبلغ مورد نیاز برای خرید در سامانه‌های رسمی بورس تهران منتشر می‌شود و حتی ناظر هم در قالب پیام در سامانه بورسی شما زمان انجام معامله برای خرید عرضه اولیه را اعلام می‌کند و شما می‌توانید با جست‌وجو نام سهم و وارد کردن تعداد و قیمت سهم که از پیش اعلام شده است اقدام به خرید عرضه اولیه کنید.
لازم به ذکر است خرید عرضه اولیه ریسک کمی دارد و سود زیادی را نصیب دارندگان این سهام می‌کند.
بازار گاوی و بازار خرسی:
بازار گاوی را زمانی که روند بازار صعودی باشد و بازار خرسی را زمانی که روند بازار نزولی باشد داریم. پس در هنگام مشاهده صف‌های خرید سنگین و روند صعودی و افزایش تقاضا در بازار گاوی هستیم ولی در هنگام مشاهده صف‌های فروش سنگین و روند نزولی و افزایش عرضه در بازار خرسی هستیم.
خیلی از مفسران ریشه این دو کلمه را در نحوه مبارزه گاو و خرس تعبیر کردند. به عقیده عده‌ای چون زمانی که گاو می‌خواهد مبارزه کند شاخ‌های خود را به طرف بالا می‌برد این نشان‌دهنده روند صعودی است و هنگامی که خرس می‌خواهد مبارزه کند پنجه‌های خود را به سمت پایین می‌آورند نشان‌دهنده روند نزولی بازار است. البته درباره تاریخچه این دو واژه تفسیرهای دیگری هم شده است.
ضریب بتا:
یکی از مفاهیم پایه مورد استفاده برای تصمیم‌گیری جهت سرمایهگذاری بر اساس ریسک و بازده، ضریب بتا است. به طور کلی هر سهمی چنانچه در فاصله زمانی خاصی خریداری شود، بازده مشخصی را نیز به دارنده سهام ارائه می‌کند. منشا این بازدهی از تغییر قیمت و ارزش سهم و همچنین منابع حاصل از مالکیت می‌باشد.
سهام شناور آزاد:
به طور کلی هر شرکت یا مجموعه ای که سهام آن در بازارهای مالی معامله می‌شود، دو نوع سهم و سهام دارد دارد. دسته اول این سهامداران افرادی هستند که قصد آن‌ها از خرید سهام، مشارکت در مدیریت و تصمیم‌گیری‌های شرکت است، بدین معنی که این سهامداران قصد اعمال نظرات خود را در رویه مدیریت شرکت دارند.
دسته دوم سهامداران، افرادی هستند که بر خلاف دسته اول از خرید سهام قصد اعمال نظرات خود در مدیریت شرکت را ندارند، انگیزه این دسته از افراد مدیریت یا اعمال نظر در مدیریت شرکت نیست بلکه هدف‌هایی از جمله سرمایهگذاری جهت افزایش سرمایه و از این دست هدف‌های کوتاه مدت دارند.
میزان سهام متعلق به دسته دوم که هدف آن‌ها از خرید سهام، مدیریت یا اعمال نظر در مدیریت شرکت نیست را سهام شناور گویند. شاخصه بارز این قسمت از سهام، تمایل به خرید فروش مالکان آن می‌باشد، یعنی برخلاف دسته اول که قصد فروش سهام خود را به غیر از مواقع خاص ندارند، مالکان سهام شناور تمایل به خرید یا فروش سهام را دارند.
میزان سهام شناور به ما نشان می‌دهد که به طور کلی چه بخشی از سهام یک شرکت در بازار معامله می‌شود و میزان اثرگذاری سهامداران جزئی‌تر و همچنین اتفاقات بازار بر آینده سهم به چه میزان است. در واقع هرچه درصد سهام شناور بیشتر باشد سهامداران بیشتری مایل به عرضه سهام در بازار هستند و ریسک نگهداری این سهام بالاتر خواهد بود.
نماد:
همانطور که من و شما اسم منحصر به فردی داریم که با آن اسم ما را صدا می‌زنند و مورد خطاب قرار می‌دهند، شرکت‌های سهامی هم اسمی دارند که به آن نماد گفته می‌شود.
برای راحتی کار اول اسم صنایع مختلف را در اول اسم شرکت‌های سهامی صنایع مربوطه قرار می‌دهند و نماد بورسی آن را تشکیل می‌دهند.
البته چون اسم اکثر شرکت‌های سهامی طولانی است از اختصار آن استفاده می‌شود. در ادامه نمونه‌هایی از نمادها را بیان میکنیم.
حرف « و » مربوط به بانک‌ها و موسسات اعتباری است. مثال: نماد وبصادر: بانک صادرات
حرف « ف » مربوط به صنایع فولاد است. مثال: نماد فجر: فولاد امیرکبیر کاشان
حرف « غ » مربوط به صنایع غذایی است. مثال: نماد غبشهر: صنایع غذایی بهشهر
حرف « س » مربوط به صنعت سیمان است . مثال: نماد ستران: سیمان تهران
حرف « ق » مربوط به صنایع قند و شکر است. مثال: نماد قشهد: قند وشکر مشهد
حرف « چ » مربوط به صنایع کاغدی است. مثال: نماد چکاوه: کاغذ‌سازی کاوه
حرف « ن » مربوط به صنایع منسوجات است. مثال: نماد نمینو: ایران مرینوس
حرف « ز» مربوط به زراعت و خدمات است.
حرف « ک » مربوط به زغال سنگ و کانی است. مثال: نماد کگل: معدنی و صنعتی گل گهر
حرف « ب » مربوط به ماشین آلات و دستگاه‌های برقی است. مثال: نماد بکام: کارخانجات تولیدی شهید قندی
حرف « ش » مربوط به فرآورده‌های نفتی، کک و هسته‌ای است. مثال: نماد شپنا: پالایش نفت اصفهان
حرف « ث » مربوط به مسکن است. مثال: نماد ثتران: مسکن تهران
حرف « خ » مربوط به صنعت خودرو است. مثال: نماد خساپا: خودرو سایپا
حرف « د » مربوط به صنعت دارویی است. مثال: نماد ددام: داروسازی زاگرس فارمد پارس
حرف « پ » مربوط به صنعت پلاستیک است. مثال: نماد پدرخش: درخشان تهران
برای اطلاع بیشتر از نمادها می‌توانید وارد سامانه tsetmc.com شوید.
صف خرید و صف فروش:
صف خرید و صف فروش چه موقع ایجاد می‌شود؟ فرض کنید اخباری درباره سهام شرکت الف منتشر شده است که نشان از رشد و توسعه سهام این شرکت است در این صورت چه اتفاقی می‌افتد؟
تقاضا برای سهام شرکت الف زیاد می‌شود که اصطلاحا به آن صف خرید می‌گویند زیرا این افزایش تقاضا منجر به تشکیل صف‌های خرید سنگین می‌شود. حال اگر همین اتفاق برعکس شود چه پیش می‌آید؟
اخبار، خبری در راستای ورشکستگی ویا فوت یکی از سهامداران و... منتشر کند و سهامداران دیگر به ادامه روند صعودی سهام اطمینان نداشته باشند چه اتفاقی رخ خواهد داد؟
عرضه این سهم در بازار زیاد می‌شود یا اصطلاحا افراد اقدام به فروش سهام شرکت الف میکنند و صف‌های سنگینی از فروش سهام این شرکت ایجاد می‌شود.
خرید پله‌ای:
پله‌ای خرید کنید.یکی از تکینک‌های حائز اهمیت در آموزش سرمایه گذاری در بورس، خرید پله‌ای است. خرید پله‌ای یکی از ارکان اصلی معاملات بورسی است. سرمایه‌گذاران همواره باید به سمتی حرکت کنند که استراتژی‌ای برای پرتفوی خود تنظیم کنند که علاوه بر کسب سود، ریسک معاملاتی و ضررهای احتمالی را هم کاهش دهند. یکی از این استراتژی‌ها خرید پله‌ای است. وقتی تصمیم به خرید سهام شرکتی می‌کنید بنابر به شرایط و تحلیل‌هایی که انجام دادید بهتر است هنگام خرید از روش خرید پله‌ای استفاده کنید.
فرض کنید شما می‌خواهید مبلغ 5 میلیون تومان از سهام شرکت الف خرید کنید لزوما این کار منطقی نیست که 5 میلیون را به یکباره و یکجا سفارش سهم دهید زیرا ممکن است در روزهای آتی این سهم روند نزولی پیدا کند و بتوانید آن سهام را به قیمت کمتری بخرید و ریسک معاملاتی خود را کاهش دهید. یک نکته حائز اهمیت برای سرمایه‌گذاران این است که همیشه بهتر است 20 درصد از کل درارایی خود را به صورت وجه نقد در حساب بورسی خود نگه دارند.
مثلا اگر شما 40 میلیون تومان پس‌انداز دارید و می‌خواهید با سرمایه خود در بورس سهام بخرید بهتر است که 8 میلیون تومان آن را نقد نگه‌دارید و 32 میلیون دیگر را به صورت یک پرتفوی متنوع خرید کنید. این نقدینگی به شما در خرید پله‌ای هنگام روند نزولی سهم کمک می‌کند و اصطلاحا میانگین منفی سهمتان را کاهش می‌دهد.
سیو سود:
سیو سود یکی از پرکاربردترین متودهای بورسی است و صرفا یک اصطلاح نیست. از جمله کارهایی است که به عنوان یک استراتژی درست، حرفه‌های این حوزه از آن استفاده میکنند سیو سود است.
برای درک بهتر این متود به بیان مثالی کاربردی می‌پردازیم. فرض کنید سهام شرکت الف را خریداری کردید پس از گذشت مدتی مثلا 30 درصد سود کرده‌اید حال طبق تحلیل‌ها و پیش‌بینی‌های خودتان یا افراد متخصص نسبت به ادامه روند صعودی این سهم تردید دارید در این هنگام تعدادی از سهام شرکت الف را می‌فروشید و سیو سود می‌کنید به عبارتی مقداری از سهام خود را از خطر افت قیمت سهام نجات می‌دهید و ریسک معاملاتی خود را کم می‌کنید در ادامه اگر سهام شرکت الف روند رو به رشد خود را ادامه داد شما با باقی‌مانده سهامتان در این روند صعودی همراه هستید و اگر سهام این شرکت روند نزولی را پیش‌گرفت شما ضرر کمتری نسبت به حالت قبل از سیو سود می‌کنید و ریسک سرمایه‌گذاریتان را کم می‌کنید.
همواره توجه داشته باشید بازار سرمایه علاوه بر سود با ضرر هم همراه است و نمی‌توانیم بگوییم کسی در این بازار اصلا ضرری نکرده است بلکه افراد هوشمند و متخصص در این حوزه در تلاشند که سودهای کلان کسب کنند و ریسک معاملات را کم کنند و ضرر کمتری ببینند نه اینکه اصلا ضرر نکنند.
معامله بلوکی:
به معاملاتی که در آن حجم زیاد و قابل توجهی از یک سهم در یک معامله جابه‌جا می‌شود، معاملات بلوکی می‌گویند. چنانچه حجم معامله از 50 برابر محدودیت حجم هر سفارش در بازار عادی بیشتر باشد یا ارزش کل معامله بیش از 2 میلیارد باشد این معامله در دسته معاملات بلوکی قرار می‌گیرد.
از آن‌جایی اثرگذاری معاملات رو قیمت سهام و بازار غیرقابل اجتناب است و با توجه به حجم بسیار بالای سهام جابه‌جا شده در معاملات بلوکی؛ معاملات بلوکی به صورت جداگانه از سایر معاملات با حجم کمتر صورت می‌پذیرد. این امر موجب می‌شود تا اثر معاملات بلوکی که می‌تواند روند سهم را به یکباره متحول کند جلوگیری شود.
جهت اطلاع از معاملات بلوکی شما می‌توانید به سامانه سازمان بورس و اوراق بهادار تهران به آدرس tsetmc.ir مراجعه کنید، چنانچه در یک نماد معامله بلوکی رخ داده باشد، با عدد 2 کنار نماد سهم نشان داده می‌شود.
قدم هفتم: تابلوخوانی در بورس
تابلوخوانی در بورس:
در گام اول هنگام ورود به بازار بورس باید تابلوخوانی بلد باشیم اما تابلوخوانی به چه معناست؟ یکی از اقداماتی که در ابتدای شروع یادگیری بورس باید به آن پرداخت، تابلوخوانی است.
یکی از نیازهای اولیه هر سرمایه‌گذار برای سنجش ارزندگی یک سهم تابلوخوانی است. در گام اول فرد نماد انتخابی را در سامانه معاملاتی جست‌وجو می‌کند بهتر است که این عمل در سایت tsetmc.com انجام شود زیرا اطلاعات جامع وکامل‌تری به ما می‌دهد. پس از جست‌وجو نام سهم با صفحه‌ای روبه‌رو می‌شویم که شامل:
- قیمت سهم
- قیمت پایانی
- حجم معاملات
- حجم مبنا
- EPS و DPS
- P/E
در صفحه نمایش داده شده علاوه‌بر بخش‌های ذکر شده، موارد دیگری هم نشان داده می‌شود ولی در اینجا به مهمترین آن‌ها پرداخته شده است که به اختصار در ادامه این مفاهیم را بیان میکنیم.
قیمت سهم و قیمت پایانی:
قیمت سهم، ارزش آن سهم را در همان روز نشان می‌دهد و قیمت پایانی، قیمتی است که بازار با آن بسته می‌شود و این قیمت میانگینی از قیمت‌های معامله شده در همان روز براساس حجم معاملات است.
حجم مبنا:
حجم مبنا حداقل حجم معاملاتی است که آن سهم باید در یک روز بزند تا نوسان کامل( صعود یا نزول) انجام شود. لازم به ذکر است که باید حجم مبنا را با حجم معاملات در یک روز مقایسه کنیم و در صورتی که حجم معاملات بیشتر از حجم مبنا باشد نشانه خوبی است.
EPS و DPS :
از جمله اصطلاحات مهم و کاربردی که همه سرمایه‌گذران بازار بورس به آن توجه میکنند EPS و DPS سهم انتخابی است. به بیان ساده EPS نشان‌دهنده نسبت درآمد یک سال مالی شرکت به تعداد سهام شرکت است.
در تابلوخوانی عددی که به ما به عنوان EPS نشان داده می‌شود یک عدد حقیقی نیست بلکه پیش‌بینی شرکت براساس عملکرد سالهای گذشته خود برای سال مالی جاری است و اینکه این عدد تحقق یابد یا نه نیاز به فاکتورهای دیگری برای تحلیل دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم. اما DPS در حقیقت سود تقسیمی بین سهامداران است. شرکتها براساس اهداف و تصمیم‌گیرهای مجامع تعیین میکنند که چه مقدار از این سود بین سهام‌دارن تقسیم شود و چه مقدار آن برای رشد و توسعه هزینه شود.
نسبتP/E:
واضح است که نسبتP/E از تقسیم قیمت سهم به EPS یا همان سود هر سهم حاصل می‌شود. برای درک بهتر نسبت P/E به مثال زیر توجه کنید. فرض کنید سهام شرکت الف هم‌اکنون 500 تومان قیمت دارد و EPS یا همان سودی که برای سال جاری پیش‌بینی کرده است 20 تومان است. پس نسبت P/E این شرکت یعنی 500 تومان تقسیم بر20تومان که برابر با 25 تومان می‌شود پس نتیجه می‌گیریم به سرمایه‌گذار به ازای هر یک ریال سودی که شرکت الف دارد 25 ریال پرداخت می‌کند.
برای یادگیری بیشتر تابلوخوانی در بورس می‌توانید به دوره تابلوخوانی مکتبخونه رجوع کنید.
قدم هشتم: روانشناسی بازار
- روانشناسی بازار:
قبل از اینکه به مباحث تکنیکال بازار سرمایه بپردازیم کمی درباره روانشناسی بازار اطلاعاتی را بیان کنیم تا متوجه این موضوع شویم که حتی اگر آگاهی و تجربه کافی در بازار سرمایه داشته باشیم ودوره آموزش کامل بورس را گذرانده باشیم باز هم یک سری از رفتارها می‌تواند باعث تصمیم‌های اشتباه شود. در اغلب مواقع دلیل ضررهای سرمایه‌گذاران عدم آگاهی و دانش نیست بلکه رفتارهای احساسی و هیجانی آن‌ها باعث می‌شود که تصمیم‌های اشتباه بگیرند.
حتما به کرات جمله هم‌رنگ جماعت شویم را شنیده‌اید. بیشتر مردم این تصور را دارند اگر سایر مردم اقدام به خرید سهمی کنند و یا تصمیم به فروش یک سهم بگیرند اکثر مردم هم همین رفتار را تکرارمی‌کنند با این تصور که اینکار درست است ولی لزوما دلیل بر درست بودن تصمیم شما نیست زیرا خیلی از افرادی که باعث بوجود آمدن این صف‌های سنگین خرید و فروش شدند به دلیل تبعیت از رفتار بقیه بوده است و می‌خواستند به اصطلاح هم‌رنگ جماعت شوند و اگر شما هم به این جمع بپیوندید هم رنگ جماعت شده‌اید که این امر می‌تواند سودده و یا ضررده باشد.
بهترین راه برای تصمیم‌گیری خرید یا فروش سهم تکیه بر تحلیل و دانش خودتان و مشورت با افراد خبره مورد اعتماد خودتان است، نه پیروی از رفتار جمعی عموم مردم.
قبل از ورود به بازار بورس
قبل از ورود به بازار بورس اولین قدمی که باید به عنوان یک سرمایه‌گذار بردارید شناخت خود یا همان خودآگاهی است و سعی در توسعه فردی خود داشته باشید.
مثلا چقدر انسان صبوری هستید؟ با توجه به این شناختی که از خود دارید خودتان برای خودتان تصمیم بگیرید که سهام بلندمدت، میان مدت و یا کوتاه مدت بخرید.
چقدر حرص و طمع دارید؟ اینکه همه انسان‌ها پول را یک جز لاینفک زندگی می‌دانند و در تلاش برای کسب درآمد بیشتری هستند بر هیچ‌کس پوشیده نیست هیچ کس نمی‌گوید من دوست دارم ماهانه 2 میلیون تومان درآمد داشته باشم در صورتی که می‌تواند 5 میلیون تومان درآمد داشته باشد.
اما گاهی افراط در اینکار ممکن است باعث شود فرد همان حداقل درآمد خود را هم از دست بدهد. بنابراین افراد باید قبل از ورود به سرمایهگذاری در بورس شخصیت خود را بشناسند اگر این تصور را دارید که ممکن است نتوانید خود را کنترل کنید و طمع کنید حتما حد سودهای کمی برای خود تعیین کنید و خودتان را وادار کنید تا زمانی که به همان حد رسیدید سهام خود را بفروشید با تکرار و تمرین این روند می‌توانید رفتار خود را کنترل کنید و از ضررهای آینده جلوگیری کنید.
بسیاری از افراد بازار بورس را محلی برای ارضای هیجانات زندگی خود می‌دانند. گاهی افراد سهمی را انتخاب میکنند و در مسیر متوجه اشتباه در انتخاب خود میشوند اما اقدام به فروش سهم نمی‌کنند زیرا بازار سرمایه را به چشم یک بازی هیجانی می‌ببینند.
یکی از رفتارهای احساسی انسان‌ها که باعث می‌شود افراد بر عقل و منطق خود غلبه کنند، ترس، است. ترس از شکست، ترس از برباد رفتن سود، ترس از ضرر، ترس از دست دادن سرمایه و.... وقتی می‌گوییم بر ترس خود غلبه کنید منظور این نیست که شما فردی ترسو هستید یا شجاعت و جسارت کافی را ندارید، بر ترس خود غلبه کنید و خود را کنترل کنید چون این ترس باعث می‌شود نتوانید درست فکر کنید و تصمیم درست را بگیرید.
اصل اول برای ورود به بورس
اصل اول برای ورود به بورس این است که احساساتی نباشید و احساسی تصمیم نگیرید. بازار سرمایه، یک بازی هیجانی نیست یک محل کار است یک شغل است که شما از آن کسب درآمد می‌کنید. افراد احساسی کسانی هستند که تا کمی قیمت سهام افت می‌کند اقدام به فروش سهم میکنند. یکی از نشانه‌های سرمایه‌گذارن احساسی خوشحالی بیش از حد از سودی است که هنوز طور کامل تحقق نیافته است. و یا بالعکس از ضرری که کرده‌اند و این ضرر هنوز قطعی نشده بسیار ناراحت میشوند و این ناراحتی در رفتار آن‌ها مشهود است.
افرادی که می‌دانند قیمت سهام انتخابی آن‌ها در حال افت است و از بررسی قیمت سهام هراس دارند افراد احساسی هستند. بسیاری از افراد با شنیدن اخبار مربوط به کاهش شاخص کل بورس، اصلا تا چند روز سامانه بورسی خود را باز نمی‌کنند. برعکس این رفتار هم وجود دارد افرادی که مدام سامانه بورسی خود را چک میکنند هر لحظه قیمت سهام خود را بررسی میکنند و بابت هر نوسانی که در طول روز برای سهمشان اتفاق می‌افتد ناراحت یا خوشحال میشوند. این هم نشانه یک سرمایه‌گذار احساسی است.
با سهام خود ازدواج نکنید. بسیاری از افراد بر سهم انتخابی خود تعصب بیش از حد دارند و در هنگامی که سهم ضررهای زیادی می‌دهد و این ضررها ناشی از انتخاب و تحلیل‌های اشتباه است باز هم اقدام به فروش سهم نمی‌کنند و تعصب بیش از حد بر سهام خود دارند.
چه کارهایی انجام دهیم تا احساسی اقدام به انجام معامله نکنیم؟
با توجه به اینکه اکثر سرمایه‌گذاران دچار تصمیمات هیجانی و احساسی میشوند چگونه از بروز این رفتارها تا حدی جلوگیری کنیم؟
حتما اصطلاح « هیچ‌گاه همه تخم‌مرغ‌هایت را در یک سبد نگذار.» را شنیده‌اید. پرتفوی خود را ازسهامهای متنوع تشکیل دهید. مثلا یک نماد از گروه مسکن، یک نماد از گروه فولاد، یک نماد از گروه صنایع غدایی و... انتخاب کنید. در این صورت اگر یکی از سهام‌های یک گروه روند نزولی داشت احتمالا بقیه پرتفوی شما که از گروه‌های دیگر است در این وضعیت نخواهد بود و ریسک شما کاهش می‌یابد و ترس و هراس شما را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود بتوانید رفتارهای هیجانی خود را کنترل کنید اما اگر همه پرتفوی خود را با یک گروه تشکیل دهید مثلا صنایع غذایی آنگاه اگر صنایع غذایی بنابر دلایلی وارد روند نزولی شود تمام پرتفوی شما منفی می‌شود و این از نظر روانی بر سرمایه‌گذار تاثیر می‌گذارد و باعث می‌شود فرد دست به تصمیم‌های هیجانی نادرستی زند.
هیچ‌گاه برای ورود به بازار بورس از پول قرضی یا فروش املاک خود استفاده نکنید همیشه با مازاد پول و پس‌انداز خود وارد بازار بورس شوید. این یک امر منطقی و جزء اصول اساسی بازار سرمایه است که افراد باید با پول مازاد خود به این بازار ورود کنند و هیچ‌گاه از پول قرضی یا فروش خودرو و ملک خود استفاده نکنند. این قاعده علاوه بر اینکه یکی از اصول اساسی بازار بورس است، استرس و ترس سرمایه‌گذار را کم می‌کند و از بروز رفتارهای هیجانی و احساسی تا حدی جلوگیری می‌کند.
با پول اندکی وارد بازار سرمایه شوید. درست است که اگر پول بیشتری را وارد بازار کنید سود بیشتری کسب خواهید کرد اما به همان نسبت هم می‌توانید ضرر کنید لذا برای ورود با پول کم شروع کنید تا استرس کمتری داشته باشید و بتوانید بر رفتارهای هیجانی خود غلبه کنید و به مرور زمان اندک اندک سرمایه خود را افزایش دهید و سهام بیشتری بخرید.
در دوره‌های آموزش جامع بورس مکتبخونه، می‌توانید بطور کامل‌تر درباره روانشناسی بازار سرمایه اطلاعات کسب کنید .
قدم نهم: نحوه تجزیه و تحلیل سهام
تجزیه و تحلیل سهام:
برای اینکه بتوانیم سهام ارزنده‌ای را انتخاب کنیم لازم است که تحلیل بنیادی و تحلیل تکنیکال را یاد بگیریم. شناسایی سهام ارزنده، شناخت فرصت‌های بازار سرمایه، آگاهی از بهترین زمان برای خرید و فروش سهام همه از طریق تحلیل بنیادی و تکنیکال و سایر تکنیک‌های بورسی قابل پیاده‌سازی است.
ما در مکتبخونه تمام دوره‌های لازم برای ورود به بازار سرمایه را در اختیار شما قراردادیم تا شما با دانش بورسی کامل بتوانید و آموزش بورس برای پس‌انداز خود تصمیم بگیرید و اقدام به خرید و فروش در بازار سرمایه کنید و با بیشترین سود و کمترین ضرر در این بازار باقی بمانید و درآمد کسب کنید
قدم دهم: تحلیل بنیادی
افرادی که بدون تحلیل اقدام به خرید و فروش سهمی میکنند مانند کسانی هستند که قصد ماهیگیری در برکه‌ای را دارند که ماهی در آن وجود ندارد. برای تجزیه و تحلیل سهام دو روش وجود دارد.در آموزش جامع بورس، مباحث تحلیل بنیادی، بر سرنوشت سرمایهگذاری شما بسیار اثرگذار است.
به تحلیل بنیادی، تحلیل ریشه‌ای یا اساسی نیز گفته می‌شود. در این روش سرمایه‌گذار عوامل اصلی اثرگذار بر قیمت سهام آن شرکت را مورد بررسی قرار می‌دهد تا تصمیم بگیرد آیا سهام شرکت مذکور برای سرمایهگذاری مناسب است یا خیر. در نظر داشته باشید که سه فاکتور بر قیمت سهام یک شرکت اثرگذار است.
1-عوامل محیطی:
عوامل محیطی شامل وضعیت اقتصادی، وضعیت سیاسی، سیاست‌های کلان کشور، بودجه سالیانه و قوانین و مقررات.
2-عوامل مرتبط با صنعت:
عوامل مرتبط با صنعت شامل: نحوه قیمت‌گذاری محصولات، میزان عرضه و تقاضا برای محصولات، رقابتی یا انحصاری بودن صنعت و حجم سرمایهگذاری در صنعت.
3-عوامل درونی شرکت:
عوامل درونی شرکت شامل: میزان سودآوری و تداوم شرکت، وضعیت دارایی‌ها و بدهی‌های شرکت، نسبت قیمت به درآمد(P/E)، طرح‌های توسعه‌ای شرکت و ترکیب سهامداران شرکت.
سرمایه‌گذارانی که قصد دارند سهام یک شرکت را خریداری کنند باید قبل از خرید سهم پیشینه‌ی شرکت مربوطه که شامل سه فاکتور بالا می‌شود را مورد بررسی قرار دهند. برای دسترسی به این اطلاعات سهامداران می‌توانند وارد سایت کدال شده، نام سهام انتخابی را در قسمت جست‌وجو وارد کنند و پیشینه شرکت و صورت‌های مالی آن شرکت را مطالعه کنند.
اگر ارزش ذاتی سهام انتخابی از نظر سرمایه‌گذاران بیشتر از ارزش فعلی سهام بود در این صورت سرمایه‌گذار اقدام به خرید سهم یا نگهداری سهم مربوطه می‌کند اما اگر ارزش ذاتی سهم کمتر از ارزش فعلی بود سرمایه‌گذار سهم مربوطه را می‌فروشد یا اصلا به آن ورود پیدا نمی‌کند و اگر ارزش ذاتی سهم با ارزش فعلی آن برابر بود اصطلاحا قیمت منصفانه است و سودی را نصیب سرمایه‌گذار نمی‌کند.
توجه داشته باشید برای خرید سهام از طریق روش تحلیل بنیادی باید مدام اخبار مربوط به شرکت مربوطه و یا خبرهایی که می‌تواند بر صنعت، شرکت انتخابی ما تاثیرگذار باشد را دنبال کنیم. مثلا افزایش قیمت دلار تا چه حد بر سودآوری شرکت الف تاثیر می‌گذارد؟ شرکت الف صادراتی به سایر کشورها دارد؟ که با افزایش قیمت دلار درآمد بیشتری کسب کند؟ مواد اولیه شرکت الف از خارج از کشور وارد می‌شود؟ و حال با افزارش قیمت دلار هزینه تامین مواد اولیه شرکت افزایش می‌یابد؟ این سوال‌هایی است که سرمایه‌گذاران هوشیار در مواجه با اخبار روز با آن دست‌وپنجه نرم میکنند.
استفاده از روش تحلیل بنیادی یک نتیجه نسبی به ما می‌دهد.
درنظر داشته باشید که استفاده از روش تحلیل بنیادی یک نتیجه نسبی به ما می‌دهد یعنی با انتشار خبری درباره شرکت الف ممکن است عده‌ای اقدام به خرید سهام شرکت الف کنند و یا سهم مربوطه را نگه‌دارند و یا برعکس عده‌ای دیگر سهام شرکت الف را بفروشند یا اصلا به آن وارد نشوند.
فرض کنید شرکت الف در ابتدای سال مالی اعلام کند که تا پایان سالی مالی 40 درصد فروش شرکت نسبت به سال قبل رشد خواهد داشت با انتشار این خبر عده‌ای اقدام به خرید سهام شرکت الف میکنند یا سهام خود را نگه می‌دارند اما عده‌ای با این نگرش که 40درصد فروش بیشتر به معنای 60درصد هزینه بیشتر است تصمیم به فروش سهام خود میکنند یا اصلا سهام شرکت الف را خریداری نمی‌کنند، به همین دلیل است که در بالا گفتیم تحلیل بنیادی یک نتیجه نسبی به ما می‌دهد و افراد مختلف تصمیم‌های متفاوتی براساس نگرش خود می‌گیرند. البته برای این انتخاب فاکتورهای موثر دیگری هم وجود دارند که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم.
در مکتبخونه دوره آموزشی تحلیل بنیادی با سرفصل‌های زیر در اختیار شما قرار گرفته است.
معرفی تحلیل بنیادی
تجزیه و تحلیل صورت‌های مالی
تجزیه و تحلیل نسبت‌های مالی
افزایش سرمایه
خالص ارزش دارایی‌ها یا NAV
ارزش‌گذاری
قدم یازدهم: تحلیل تکنیکال
دومین روش برای تحلیل سهام، تحلیل تکنیکال یا فنی است. که ما در مکتبخونه در دوره‌های آموزش سرمایه گذاری در بورس، تحلیل تکنیکال را تحت دو عنوان تحلیل تکنیکال مقدماتی یا کلاسیک و تحلیل تکنیکال پیشرفته در اختیار شما قرار داده‌ایم. در تحلیل تکنیکال برخلاف تحلیل بنیادی با پیشینه شرکتها و صورت‌های مالی شرکتها کاری نداریم.
تمام روش‌های تحلیل تکنیکال در نمودار خلاصه می‌شود. تحلیل تکنیکال به ما نشان می‌دهد که هیج چیز در بازار سرمایه اتفاقی و شانسی نیست و نوسانات قیمت از یک ریتم خاصی پیروی میکنند. تحلیل‌گران تکنیکال از این روش فقط برای بازار بورس استفاده نمی‌کنند زیرا این روش در سایر بازارهای سرمایهگذاری مثل: طلا، سکه، ارز، ملک و... نیز کاربرد دارد و با استفاده از این روش تحلیل‌گران تکنیکال پیش‌بینی خواهند کرد که نوسانات قیمت به چه صورت خواهد بود.
تحلیل‌گران تکنیکال بر این باورند که تاریخ تمایل به تکرار شدن دارد و نوسانات قیمت را برهمین اساس پیش‌بینی میکنند. برای تحلیل نمودارها از روش‌ها و ابزارهای مختلفی استفاده می‌شود. که در ادامه به آن می‌پردازیم.
در دوره تحلیل تکنیکال مکتبخونه به بیان سرفصل‌های زیر می‌پردازیم.
- نقاط حمایت و مقاومت
- خطوط روند
- الگوهای کلاسیک
- فیبوناچی(در حد آشنایی)
- اندیکاتورها و اسیلاتورها
- واگرایی‌ها
نقاط حمایت و مقاومت:
یکی ازدلایل اصلی نوسانات بازار عرضه و تقاضا است. فرض کنید برای کالای X تقاضا زیاد باشد چه اتفاقی می‌افتد؟ قیمت کالای X افزایش می‌یاید و اگر عرضه زیاد باشد قیمت کالای X کاهش می‌یابد.
همین اتفاق برای سهم در بازار بورس هم می‌افتد وقتی سهام‌دارن زیادی اقدام به خرید سهام شرکت الف کنند یا اصطلاحا صف خرید تشکیل شود در این حالت قیمت سهام شرکت الف افزایش می‌یابد و برعکس اگر سهامداران زیادی اقدام به فروش سهام شرکت الف کنند یا اصطلاحا صف فروش تشکیل شود قیمت سهام کاهش می‌یابد. به عبارتی زمانی که خریداران تمایل به خرید دارند قیمت‌ها رو به افزایش و زمانی که فروشندگان تمایل به فروش دارند قیمت‌ها رو به کاهش است و نبردی بین این عرضه و تقاضا شکل می‌گیرد که برنده این نبرد قیمت سهام را به همان سمت می‌برد.
خریداران تمایل به خرید سهم در نقطه حمایت یا نزدیک آن را دارند و فروشندگان تمایل به فروش سهم در نقطه مقاومت یا نزدیک آن را دارند.
نقطه حمایت کجاست؟ نقطه حمایت یک سهم جایی است که تحلیل‌گران پیش‌بینی میکنند قیمت سهام این شرکت از این قیمت پایین‌تر نمی‌روند لذا اقدام به خرید این سهم در کمترین قیمت میکنند و فروشندگان هم با این تصور که قیمت سهامشان از این پایین‌تر نمی‌رود سهم خود را نگه‌می‌دارند و در این نقطه با ورود خریداران بسیار و تشکیل صف خرید از سهم حمایت می‌شود و روند صعودی سهم آغاز می‌شود.
بطور کلی در نقطه حمایت چون پیش‌بینی می‌شود قیمت سهام از این نقطه پایین‌تر نمی‌رود بنابراین سهامداران زیادی این سهم را ارزنده می‌دانند و اقدام به خرید آن میکنند و فروشندگان هم تمایل به عرضه سهام خود در قیمت پایین ندارند اما در این حالت قدرت خریداران بیشتر است و سمت و سوی نبرد را در دست گرفته و به سمت روند صعودی پیش می‌روند.
اما نقطه مقاومت کجاست؟ نقطه‌ای که سهامداران پیش‌بینی میکنند قیمت سهامشان از این حد بالاتر نمی‌رود و اقدام به فروش سهام خود میکنند و چون حجم فروش زیاد می‌شود و در پی آن صف فروش تشکیل می‌شود قیمت سهام روند نزولی را طی می‌کند.
توجه داشته باشید که گاهی اوقات صف‌های خرید و فروش سنگین به دلیل رسیدن سهم به نقطه مقاومت یا حمایت نیست و می‌تواند ناشی از یک حمایت یا مقاومت روانی باشد و یا ناشی از عدم آگاهی مردم و نداشتن دانش بورسی باشد یا سفته بازی و... باشد.
خطوط روند:
همانطور که گفتیم تحلیل تکنیکال با نمودار سر و کار دارد و باید با استفاده از روش‌های مختلفی بتوانیم نمودارهای سهم را تحلیل کنیم. یکی از این روش‌ها ترسیم خط روند است. استفاده از روش خط روند یکی از بهترین روش‌های تحلیل تکنیکال است که ریسک معاملاتی ما را کاهش می‌دهد. خط روند درحقیقت به ما در تشخیص نقاط حمایت یا مقاومت سهم کمک می‌کند. سوالی که در اینجا مطرح است این است که چگونه باید خط روند را ترسیم کنیم؟
همانطور که می‌دانید برای رسم یک پاره خط نیاز به دو نقطه داریم تا با وصل کردن آن‌ها بهم پاره خط را تشکیل دهیم. خط روند هم به همین صورت است با وصل کردن حداقل دو کف قیمتی یا دو سقف قیمتی بهم خط روند رسم می‌شود.
بهتر است برای ترسیم خط روند از نمودارهایی با فاصله زمانی بیشتر استفاده کنید زیرا نمودارهای روزانه نوسانات قیمت سهام، اطلاعاتی را به ما می‌دهد که لزوما برای تصمیم‌گیری معتبر نیستند. برای درک بهتر رسم این نمودار ویدئوهای آموزشی تحلیل تکنیکال کلاسیک را مشاهده کنید تا به درک بهتری از این مبحث برسید.
الگوهای کلاسیک:
همانطور که گفتیم تحلیل‌گران تکنیکال با نمودار سر و کار دارند و بر این باورند که نوسانات قیمتی از یک ریتم خاصی پیروی می‌کند و این ریتم تکرار می‌شود. اگر تحلیل‌گران بتوانند این الگو و ریتم را درک کنند به راحتی متوجه میشوند چه سهامی ارزنده است و بهترین زمان برای خرید و فروش سهام چه موقعی است.
در ادامه به معرفی تعدادی از الگوهای پرکاربرد تحلیل تکنیکال می‌پردازیم.
الگو سر و شانه: همانطور که از اسم این الگو معلوم است از سه راس تشکیل شده است که راس بالاتر حکم سر را دارد و دو راس پایین‌تر حکم شانه‌ها را دارد و شبیه سر و شانه انسان است.
الگو پرچم: در این الگو با تغییر روند مواجه نیستیم اصلاحا به این الگو، الگو رونده نیز گفته می‌شود یعنی اگر جهت سهم به سمت صعود باشد صعودی ادامه پیدا می‌کند و اگر جهت سهم به سمت نزول باشد نزولی ادامه پیدا می‌کند. صرفا این الگو با توجه به خطوطی که به ما نشان می‌دهد به ما کمک می‌کند تا زمان خروج از بازار را پیش بینی کنیم.
الگو مستطیل: این الگو شبیه الگو پرچمی است و تفاوت چندانی با آن ندارد.
الگو مثلث: الگو مثلث را می‌توان در چهار گروه تقسیم کرد.
الگو مثلث متقارن: در این الگو شیب قیمت سقف و کف به سمت هم حرکت می‌کند اصطلاحا همگرایی دارند.
الگو مثلث صعودی: الگو صعودی شامل یک خط مقاومت و یک خط صعودی است.
الگو مثلث نزولی: الگو نزولی دقیقا برعکس الگو صعودی است و شامل یک خط حمایت و یک خط نزولی است.
الگو مثلث پهن شونده: این الگو یک الگو کمیاب است در این الگو خطوط روند از هم دور میشوند یا اصطلاحا واگرایی دارند. احتمال وقوع این الگو بسیار کم است اما اگر با چنین الگویی مواجه شدیم می‌تواند به دلیل هیجانی بودن بازار باشد یا نشان از یک بازار غیرقابل کنترل باشد. توجه داشته باشید که در الگو مثلثی با نزدیک شدن به راس مثلث حجم معاملات کاهش می‌یابد و با تشکیل مثلث حجم معاملات افزایش می‌یابد این قاعده برای تمام الگوهای مثلثی ذکر شده در بالا صادق است به جز الگو مثلثی پهن شونده که خلاف این قاعده رفتار می‌کند.
آشنایی با فیبوناچی:
یکی از ارکان اساسی جهان هستی که تمامی موجودات و پدیده‌های کوچک و بزرگ بر اساس آن هماهنگ و منظم شده‌اند «نسبت طلایی» نام دارد. این نسبت برای توصیف تمامی پدیدهای جهان هستی از اتم و مولکول گرفته تا اجرام آسمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، سوالی که در ادامه مطرح می‌شود این است که اگر این نسبت تمامی پدیده‌های جهان هستی را توصیف می‌کند در نتیجه بازارهای مالی نیز نباید از این قاعده مستثنی باشند، در ادامه سعی میکنیم تا کاربرد این نسبت را در بازارهای مالی بیان کنیم.
ریاضیدانان و دانشمندان قرن هاست که از وجود نسبت طلایی و اهمیت آن در جهان هستی اطلاع دارند. شروع آشنایی بشریت با این نسبت در نتیجه دنباله مشهوری است که به پاس زحمات بنیان گذار آن لئوناردو فیبوناچی، دنباله فیبوناچی نامیده شده است.
این دنباله، دنباله‌ای از اعداد طبیعی است که هر جمله آن از حاصل جمع دو جمله قبلی تشکیل می‌شود و دو جمله ابتدایی آن یک است. این به این معنی است که جمله سوم آن دو، جمله چهارم آن سه، جمله پنجم آن پنج و به همین ترتیب تا بی نهایت ادامه می‌یابد که فرم عددی آن به شکل زیر است:
1، 1، 2، 3، 5، 8، 13، 21، .....
در ادامه بررسی‌های این دنباله ریاضیدانان دریافتند که هر چه این دنباله ادامه پیدا می‌کند و اعداد جملات آن بزرگ‌تر میشوند، خارج قسمت تقسیم یک جمله بر جمله قبلی بیشتر و بیشتر به عدد 1.618 نزدیک می‌شود یا به اصطلاح ریاضی به این عدد همگراست و این نسبت یعنی عدد 1.618 یا معکوس آن 0.618 را نسبت طلایی نامیدند. اما سوالی که مطرح است این است که چرا این عدد تا این اندازه اهمیت دارد؟
همانطور که در ابتدا بیان شد این نسبت در هر پدیدهای رعایت شده و هر چیزی که خاصیت ابعادی داشته باشد به این عدد و نسبت پابند است. احتمالا اینکه جمله که نسبت طلایی در تمام پدیده‌های طبیعی رعایت شده‌اند، غیرقابل باور باشد از همین رو چند مثال ساده برای شما بیان میکنیم. به عنوان مثال لئوناردو داوینچی نسبت دقیق استخوان‌های انسان را اندازه گیری نمود و ثابت کرد این نسبت ها ضریبی از نسبت طلایی هستند، یا چنانچه تعداد زنبورهای ماده در یک کندو را بر تعداد زنبورهای نر تقسیم کنید نسبت آن‌ها با نسبت طلایی برابر است.
نسبت طلایی و ابزار فیبوناچی در تحلیل تکنیکال:
هنگامی که در مورد ابزار فیبوناچی در بازارهای مالی و تحلیل تکنیکال صحبت میکنیم به طور عمده سه درصد، 61.8 درصد، 50 درصد، 38.2 درصد را مورد استفاده قرار می‌دهیم، البته لازم به ذکر است که 50 درصد به طور رسمی جزو درصدها و ضرایب فیبوناچی نیست.
همچنین درصورت لزوم می‌توان از ضرایب دیگر مانند 23.6 درصد، 161.8 درصد و مقادیر مشابه استفاده کرد. علاوه بر این موضوع ابزار فیبوناچی دارای چهار روش کلی برای استفاده می‌باشد که عبارتند از: اصلاح‌ها، کمان‌ها، پروانه‌ها و مناطق زمانی، لازم به ذکر است که هر یک از این روش‌ها به نوعی وابسته به نمودار می‌باشند بدین معنی که وابسته به نوع نموداری که از آن استفاده می‌کنید ممکن است بتوانید از تعدادی از این روش‌ها استفاده کنید.
یکی از عیب‌های روش فیبوناچی که شاید بزرگترین عیب آن نیز باشد این است که در نهایت نتایج حاصل آن پیچیدگی خاصی دارند، بدین معنی که تحلیل‌گران و معامله‌گران ممکن است در درک درست از نتایج مرتکب اشتباه شوند که یکی از رایج ترین این اشتباهات این است که تحلیل‌گران نباید سطوح فیبوناچی را به عنوان حمایت اجباری سهم در نظر بگیرند، بلکه این سطوح می‌توانند حمایت روانی را به روال سایر روش‌های تکنیکال پیش بینی کنند.
اما نکته حائز اهمیت این است که اغلب تحلیل‌گران معتقدند که چنانچه فرد از ابزار فیبوناچی به طور صحیح و درست استفاده کند و نتیجه‌گیری درست از این ابزار داشته باشد می‌تواند در 70 درصد موارد پیش‌بینی درستی از بازار ارائه دهد. به طور کلی این ابزار یک زاویه دید مشخص برای بررسی وضعیت بازار و سهم است و تنها می‌تواند یک پیش بینی از آینده سهم ارائه کند که به طور قطع درست نیست.
در واقع یک تحلیلگر از ابزار فیبوناچی به عنوان یک ابزار در کنار ابزارهای دیگر استفاده می‌کند و چنانچه چند ابزار در کنار هم یک پیش بینی مشخص از آینده سهم را ارائه کند احتمال به واقعیت پیوستن آن پیش بینی بالا و بالاتر می‌رود.
نکته حائز اهمیت این است که ابزار فیبوناچی چیزی را پیش‌بینی یا پیش‌گویی نمی‌کند ولی بر تصمیمات هزاران معامله‌گر تاثیر می‌گذارد. همانطور که گفته شد این ابزار یک روش جادویی برای تحلیل و پیش بینی آینده نیست و تنها در راستای کم کردن عدم قطعیت‌ها کاربرد دارد.
بنابراین همواره به خاطر داشته باشید که ابزار فیبوناچی را مبنایی برای تصمیم‌گیری قرار ندهید، حتی ممکن است استفاده از این ابزار در بین تعداد قابل توجهی از معامله‌گران منجر به ایجاد سطوح مقاومت مصنوعی در بازار شود.
اصلاح فیبوناچی:
از جمله مفاهیم مهم در بازار بورس،داشتن دانش و آگاهی از اصلاح فیبوناتچی است که در تمام دوره‌های آموزش بورس به آن پرداخته می‌شود. یکی از کاربردهای اصلی فیبوناچی در رسم خطوط اصلاح و حمایت‌های روانی سهم می‌باشد. فرآیند این روش به این شکل است که ابتدا نقاط سقف و کف نمودار را مشخص میکنیم که بالاترین نقطه نمودار و پایین‌ترین نقطه نمودار هستند و در آن‌ها دو خط افقی رسم کرده و به ترتیب نسبت 100 و 0 درصد را به آن‌ها اختصاص می‌دهیم.
سپس با استفاده از قیمت‌های سقف و کف مقادیر 23.6 درصد، 38.2 درصد، 50 درصد، 61.8 درصد و 78.6 درصد را مشخص کرده و برای آن‌ها نیز خطی افقی رسم میکنیم. لازم به ذکر است که مهمترین سطوح اصلاح فیبوناچی در 61.8 درصد، 60 درصد و 38.2 درصد می‌باشند.
بر اساس این تحلیل چنانچه سهم یک حرکت قیمتی قابل توجه در این بازه داشته باشد، به ترتیب برای روندهای صعودی و نزولی سطوح مقاومت و حمایت جدید سهم در این سطوح فیبوناچی یا در نزدیک آن‌ها قرار می‌گیرند. بار دیگر اشاره میکنیم که این سطوح، سطوح مقاومت و حمایت روانی را نشان می‌دهند و مقاومت و حمایت اجباری نیستند.
کمان فیبوناچی:
کاربرد دیگر ابزار فیبوناچی و نسبت طلایی برای استفاده در بازارهای مالی کمان فیبوناچی نام دارد. در این روش نیز مرحله اول تشخیص نقاط کف و سقف نمودار است. لازم به ذکر است که تشخیص درست این نقاط رابطه مستقیم با میزان قابل اتکا بودن نتیجه تحلیل دارد و تشخیص درست می‌تواند بر نتیجه نهایی بسیار اثرگذار باشد.
فرآیند استفاده از این روش نیز مانند اصلاح فیبوناچی ابتدا به تشخیص نقطه سقف و کف نمودار شروع می‌شود که به ترتیب سطوح 100 و 0 درصد لحاظ میشوند، سپس یک دایره به مرکزه نقطه سقف در سطوح 61.8 درصد، 50 درصد و 38.2 درصد، درواقع پس محاسبه فاصله نقطه سقف و کف و ضرب آن در درصد سطوح طول شعاع کمانی که باید رسم کنیم را به دست آورده و کمان‌ها را به مرکز نقطه سقف رسم میکنیم.
کمان‌های فیبوناچی نقاط حمایت و مقاومت بالقوه سهم را نشان می‌دهند و سهم می‌تواند در هر یک از این نقاط به سطوح مقاومت و حمایت خود برخورد کند. این کمان‌ها به قیمت و زمان بستگی دارند. به طور کلی هرچه کمان‌ها عریض‌ها عریض‌تر باشند خط پایه طولانی‌تر و هرچه نازک‌تر شود خط پایه کوتاه‌تر است. لازم به ذکر است که کمان‌های فیبوناچی می‌توانند در سطوح دیگری مانند 23.6 درصد نیز رسم شوند.
باد بزن فیبوناچی:
بادبزن فیبوناچی روشی برای تشخیص روند آینده سهم و تشخیص نقاط اصلی مقاومت و حمایت سهم است. این روش مجموعه‌ای خطوط روندها را نشان می‌دهد که به وسیله سطوح اصلاح فیبوناچی رسم میشوند. برای استفاده از این روش ابتدا یک روند صعودی برای سهم ترسیم میکنیم که قیمت‌های بالا و پایین سهم در یک دوره زمانی شامل می‌شود.
سپس تحلیلگر اختلاف قیمت در سقف و کف را با نسبت‌های تعیین شده توسط سری فیبوناچی تقسیم می‌کند و سپس نقطه شروع روند را با هر سطح اصلاح شده وصل می‌کند و حاصل آن مجموعه‌ای از خطوط می‌شود که به آن باد بزن فیبوناچی می‌گویند.
همانطور که گفتیم باد بزن فیبوناچی نقاط حمایت و مقاومت اصلی را نشان می‌دهند که در آن‌ها انتظار می‌رود که روند قیمت سهم معکوس شود و پس از تشخیص این خطوط و نقاط، الگوهایی به دست می‌آیند که از آن‌ها برای پیش‌بینی حرکت آینده سهم استفاده می‌شود. یکی از کاربردهای اصلی این روش پیش‌بینی برای زمان انجام معاملات در آینده است.
نواحی زمانی فیبوناچی:
کاربرد آخر ابزار فیبوناچی برای پیش‌بینی قیمت سهم و روند تغییر آن نواحی زمانی فیبوناچی است به طور کلی نواحی زمانی فیبوناچی یک شاخص تکنیکال مبتنی بر زمان هستند.
نواحی زمانی فیبوناچی مجموعه‌ای از خطوط عمودی است که هرکدام مناطق بالقوه‌ای را نشان می‌دهد که در آن نوسان‌ها زیاد، کم یا معکوس خواهد شد. نقطه شروع نواحی زمانی فیبوناچی نقطه از زمان است که در آن قیمت نوسان زیاد یا کم را نشان داده است.
پس از تعیین شروع نواحی زمانی فیبوناچی، خطوط عمودی براساس دنباله فیبوناچی ترسیم میشوند، به این صورت که اگر تاریخ شروع را روز 0 در نظر بگیریم، ناحیه زمانی بعدی 1 روز بعد از آن، پس از 2 روز بعد، پس از آن 3 روز بعد از آن، سپس 5 روز بعد از آن، سپس 8 روز بعد از آن و به همین ترتیب ادامه می‌دهیم.
اثرگذارترین عامل در این روش تشخیص نقطه شروع درست می‌باشد و باد یک نقطه سقف یا کف را نشان دهد.
حالا بار دیگر به این سوال میرسیم که آیا بازارهای مالی از سایر پدیده های طبیعی مستثنی هستند، یا در بازارهای مالی نیز از این نسبت پیرو میکنند؟ ما در ادامه چند مورد از کاربردهای اصلی نسبت طلایی را در بازارهای مالی بیان میکنیم.
قدم دوازدهم: تحلیل تکنیکال پیشرفته
پس از پشت‌سر گذاشتن دوره تحلیل تکنیکال مقدماتی یا کلاسیک و تسلط کامل بر این مفاهیم آن در ادامه وارد مباحث تحلیل تکنیکال پیشرفته می‌شویم. در دوره تحلیل تکنیکال پیشرفته مکتبخونه به بیان سرفصل‌های زیر می‌پردازیم.
- الگوهای هارمونیک
- امواج الویت
- پرایس اکشن
- ایچیموکو
قدم سیزدهم: امواج الیوت
فردی به نام الویت در سال 1930 نظریه‌ای به نام الویت را بیان کرد. وی معتقد بود بازار بورس از الگوهای تکراری تبعیت می‌کند. این اقتصاد‌دان زمانی که به دلیل بیماری مجبور به بازنشستگی شد زمان خود را صرف تحلیل بازار سرمایه کرد. وی در سن 75 سالگی مطالعات خود را در این زمینه آغار کرد.
به اعتقاد الویت تحلیل به این شیوه با هیچ قطعیتی همراه نیست و تنها به پیش‌بینی روند آینده بازار کمک می‌کند. الویت بیان کرد نوسانات از طریق الگوهای تکراری قابل پیش‌بینی است.
وی تلاش کرد که از طریق این الگوهای تکراری به یک نتیجه مطلوب برسد. طبق نظریه الویت این نوسانات تکرار شونده شبیه امواج هستند که این امواج را به دو دسته تقسیم کرد. امواج انگیزشی و امواج اصلاحی.
امواج انگیزشی پنج دسته هستند. این امواج جهت اصلی روند قیمت‌ها را نشان می‌دهد.
امواج اصلاحی سه دسته هستند. این امواج در خلاف جهت اصلی روند قیمت‌ها حرکت میکنند.
پس بطور کلی طبق نظریه الویت پنج موج انگیزشی در جهت روند اصلی حرکت میکنند و به دنبال آن سه موج اصلاحی در خلاف جهت آن حرکت میکنند.
معرفی درجه‌بندی امواج الویت:
امواج الویت را می‌توانیم به شکل زیر درجه بندی کنیم:
- ابر چرخه بزرگ
- ابر چرخه
- چرخه
- اصلی یا اولیه
- متوسط
- ریز
- بسیار ریز
- کوچک‌تر از بسیار ریز
معرفی قوانین امواج الویت:
قانون اول: موج دو بیش از صد درصد موج یک تغییر نمی‌کند.
قانون دوم: موج سه از موج یک و پنج کوتاه‌تر نمی‌باشد.
قانون سوم: موج چهار نمی‌تواند از سقف موج یک عبور کند.
قدم چهاردهم: پرایش اکشن
یکی از تکنیک‌های پرکاربرد در آموزش جامع بورس، تکنیک پرایس اکشن یا حرکات قیمتی است. در این تکنیک تریدرها با استفاده از حرکات قیمتی، بازار را تحلیل میکنند استفاده از سایر روش‌ها اغلب اطلاعاتی درباره روند فعلی بازار به ما می‌دهد اما این تکنیک نوسانات قیمتی آینده را نیز برای ما پیش‌بینی می‌کند. به معامله‌گرانی که از تکنیک پرایس اکشن استفاده میکنند، پرایس اکشن تریدر گفته می‌شود.
تکنیک پرایس اکشن به ظاهر ساده است اما برای استفاده از این تکنیک باید تجربه کاری زیادی داشته باشید و صرفا با مطالعه چند مقاله و ... شروع به پیش‌بینی بازار با تکنیک پرایش اکشن نکنید. پرایس اکشن نسبت به سایر روش‌های تحلیل تکنیکال پیشرفته برتری‌هایی دارد از جمله اینکه رایگان است. این تکنیک فقط برای بازار بورس تهران کاربرد ندارد بلکه شما می‌توانید از همین تکنیک در بازار فارکس و سایر بازارهای مالی نیز استفاده کنید.
پرایس اکشن به نرم‌افزار خاصی نیاز ندارد و صرفا با نمودارها و شمع‌ها(کندل) اطلاعات نسبتا دقیقی به ما می‌دهد. این روش یک تکنیک چند بعدی است یعنی همه فاکتورهای اثرگذار بر قیمت را باهم ترکیب می‌کند و همچنین نسبت به سایر روش‌های تحلیل تکنیکال زودتر به درک بازار میرسیم. برای درک بهتر مبحث پرایس اکشن می‌توانید با دوره آموزشی پرایس اکشن مکتبخونه ابهامات خود را برطرف کنید و به درک درستی از بازار برسید.
سرفصل‌های دوره پرایس اکشن:
اصول کلی
الگوهای شمعی
استراتژی معاملات بر مبنایPAT
الگوهای کلاسیک
قدم پانزدهم: ایچیموکو
در دوره آموزش آنلاین بورس ایران ، سیستم معاملاتی ایچیموکو جزء قسمت‌های آموزشی اصلی هر دوره تحلیل تکنیکال پیشرفته است. یک روزنامه‌نگار ژاپنی در سال 1930 برای اولین بار اندیکاتور ایچیموکو را طراحی کرد. به عقیده بسیاری از تحلیل‌گران ایچیموکو یکی از روش‌های پیچیده تحلیل تکنیکال است و خیلی از تریدرها به دلیل پیچیدگی این روش از کنار آن عبور میکنند اما ایچیموکو یکی از دقیق‌ترین و درعین حال سختترین متودهای تحلیل تکنیکال است که می‌تواند کمک بزرگی به کسانی که این اندیکاتور را بلدند بکنند.
تریدرها از اندیکارتو ایچیموکو برای سینگال خرید و فروش، تعیین نقطه حمایت و مقاومت، تعین حد سود و حد ضرر، خطوط روند و قدرت آن و... استفاده میکنند. می‌توانید وارد ابزار ایزی تریدر خود شوید و در Tab Insert گزینه ایچیموکو را کلیک کنید و از این اندیکاتور استفاده کنید.
این اندیکارتور از سه رنگ تشکیل شده است. رنگ قرمز، رنگ آبی و رنگ سبز که هر یک معنای خاصی دارند.
رنگ قرمز: این رنگ به خط برگشت شناخته می‌شود.( بازه زمانی 9 روزه)
رنگ آبی: این رنگ به خط استاندارد شناخته می‌شود.( بازه زمانی 26 روزه)
رنگ سبز: این رنگ به خط تاخیری شناخته می‌شود.( بازه زمانی 26 روزه)
تا اینجا خلاصه‌ای از تمام مباحثی که به عنوان یک معامله‌گر حرفه‌ای به آن نیاز داشتید را بیان کردیم. پیشنهاد میکنیم برای درک بهتر مباحث ویدئوهای مربوط به فیلم آموزش آنلاین بورس ایران از صفر تا صد مکتبخونه را دنبال کنید.
سرویس سازمانی مکتبخونه، بستر رشد و توانمندسازی حرفه‌ای کارکنان در مسیر توسعه فردی آن‌هاست.
تمام حقوق اين وب‌سايت برای شرکت ندای دانش همراه ایرانیان (مکتبخونه) است.
