علم روانشناسی بر این باور است که فردی که وسواس بالایی در انجام کارها دارد و هیچ نقص و کاستی را نمیپذیرد، بیماری کمالگرایی دارد. یک انسان کمالگرا دوست دارد از همان ابتدای کار همه چیز کامل و بدون عیب و نقص باشد.
در نگاه اول داشتن چنین خصوصیتی کاملاً عادی و طبیعی به نظر میرسد؛ زیرا هر کسی دوست علاقهمند است کاملترین و بهترین هر چیزی را به دست آورد. اما به این فکر کنید که آیا همه افرادی که بهترینها را به وجود آوردهاند از همان اول کامل بودهاند؟ آیا همه نوابغ جهان همه چیز را از اول میدانستند؟ به نظرتان اگر از ابتدای یک کار همه چیز در بهترین حالت خود بود، موفقیت معنایی داشت؟
هر روانشناس کاربلدی میداند که کمالگرایی در صورت عدم درمان باعث بیماریهایی شدیدتر مانند اهمالکاری و افسردگی میشود؛ چرا که هر فردی در اثر کمالگرایی دائم حس میکند کاستیهای زیادی در کار وجود دارد. در نتیجه از اقدام و انجام حتی کوچکترین فعالیتی باز میماند. در ادامه اعتماد به نفس خود را از دست داده و دائم با افکار منفی درگیر خواهد بود.
افکار منفی به شخصی با این خصوصیت القا میکنند که هیچ وقت نمیتواند کاری را به درستی و به طور کامل انجام دهد. به این دلیل که توانایی محیا کردن اسباب، لوازم و موقعیت ایدهآل برای انجام فعالیت مورد نظر به طور کامل و بدون نقص را دارد. این مسئله ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی مانند استرس و اضطراب نیز بشود. به همین دلیل در کنار آموزش درمان و کنترل کمالگرایی باید آموزش کنترل استرس و دوره مدیریت احساسات را نیز جدی بگیریم.
بهتر است قبل از اقدام به درمان کمالگرایی ابتدا به سؤال «کمالگرایی چیست» پاسخ دهیم؛ زیرا واژههایی مانند کمال طلبی نیز در روانشناسی وجود دارند که ممکن است با کمالگرایی اشتباه گرفته شوند. در تعریف کمالگرایی «Perfectionism» باید بگوییم همه ما میدانیم که به هیچ وجه ممکن نیست هدفی را انتخاب کنیم و مطمئن باشیم که همه چیز در بهترین حالت خود خواهد بود. در واقع این مسئله باعث میشود هدفی که یک فرد کمالگرا برای خود تعیین کرده دست نیافتنی و غیر واقعی باشد.
یک فرد کمالگرا تمام انرژی و توان خود را به کار میگیرد تا به این هدف غیرممکن «حداقل در بازه زمانی کوتاه» برسد. چنین شخصی ارزشها و تواناییها خود را بر اساس میزان بهرهوری و دستاوردهای کسب شده در نتیجه تلاشهایش میسنجد. در نتیجه مسیر ذهنی خود را برای افکار منفی و ناامیدی باز میگذارد.
برای این که تفاوت کمال گرایی را با کمال طلبی متوجه شوید باید بدانید که کمال طلبی یک ویژگی ضروری و ذاتی در انسان است که او را با موجودات دیگر متفاوت میسازد. به این معنی که ما معتقدیم حیوانات در کاملترین حالت خود قرار دارند و حد کمال بیشتری برای آنها وجود ندارد. اما انسان برای طی کردن مسیر تکامل خلق شده است. در نتیجه هر فردی حق دارد طالب کمال باشد.
اگر بخواهیم دچار کمالگرایی نشویم باید توجه داشته باشیم که رسیدن به کمال نیز به فعالیتها و تصمیمهایی دارد که در وهله اول ناقص به نظر میرسند. در واقع میتواند گفت مجموعهای از نواقص با قرار گرفتن در کنار هم ساختاری به اصطلاح کامل به وجود میآورند. اما با این حال باید به این باور برسیم که هیچ وقت هیچ چیز کامل و بینقص مطلق نخواهد بود.
گاهی ممکن است هدفی که انتخاب کردیم و در ذهن خود برای رسیدن به آن خیالبافی میکنیم چندان بزرگ و غیر قابل دسترس نباشد. اما به دلیل تنبلی به بهانههای مختلف از انجام آن سر باز میزنیم. در چنین مواقعی باز هم کمالگرایی سراغمان خواهد آمد. بزرگترین بهانهای که یک فرد تنبل یا اهمالکار برای انجام ندادن کاری میتراشد کامل نبودن امکانات و شرایط برای انجام آن است.
از این رو کمالگرایی را میتوانیم وسوسههایی در نظر بگیریم که بهانههایی برای ذهن میآورد تا فرد با از بین بردن احساس گناه و وجدان درد در وجود خود فعالیت مورد نظر را انجام ندهد. این اتفاق در نگاه اول مشکلی نداشته و حال او را خوب خواهد کرد. اما این حال خوب بسیار کوتاه است؛ زیرا بهمرورزمان با نرسیدن به اهداف مختلف افسردگی و ناامیدی گریبانش را خواهد گرفت.
اگر آموزش عبور از کمالگرایی و آموزش مدیریت استرس در چنین مواقعی را ندیده باشیم با مشکلات روحی و روانی شدیدی روبرو میشویم. تا زمانی که برای رفع مسئله کمالگرایی اقدامی نکنیم بالطبع انتظار عمیق شدن این مشکل و بروز مسائل پیچیدهتری را داریم.
کمالگرایی مانند هر خصوصیت اخلاقی و رفتاری دیگری دستهبندیهای متفاوتی دارد. در این بخش متوجه خواهیم شد که کمالگرایی در مواردی میتواند حتی باعث موفقیت شود.
آموزش روانشناسی و کنترل کمالگرایی در واقع سعی دارد به افراد یاد بدهد که چگونه میتوانند برای زندگی خود هدفگذاری کرده و بهترین مسیر را برای رسیدن به این اهداف انتخاب کنند. با آموزش هدف گذاری و انتخاب مسیر زندگی فرد کمالگرا با تمرین و ایجاد ساختار ذهنی مناسب یاد میگیرد که رسیدن به تعالی میتواند فراز و نشیبهای زیادی داشته باشد. اما قرار نیست همه چیز از همان لحظه اول محیا و برقرار شود.
یکی از روشهای درمان مشکلات روانی و رفتاری استفاده از سابلیمینال «خود هیپنوتیزم به روش جملات تأکیدی یا خود هیپنوتیزم پنهان» است. کمالگرایی یک باور بوده و در ناخودآگاه فرد جای دارد. برای رفع آن باید این بخش از ذهن خود را بازنویسی کنیم. سابلیمینال میتواند بهترین نتیجه را در کوتاه مدت برای فرد به ارمغان بیاورد.
برای آموزش کمال گرایی و روشهای کنترل آن را میتوانید از منابع مختلفی پیدا کنید. کمک گرفتن از منابع آموزش مجازی انتخابی مناسب برای افرادی است که زمان و بودجه زیادی برای رفع مشکل خود ندارند. مکتب خونه یکی از موسسههای آموزش مجازی ایران است که اعتبار و سابقه زیادی به دست آورده است. پیشنهاد میکنیم از دورههای آموزش روانشناسی و درمان کمالگرایی این آکادمی بازدید فرمایید.