فن بیان، انتخاب درست و مناسب کلمات و توانایی صحبت کردن به شیوه‌‌ای ساده و روان به طوری که بتواند بر روی مخاطب تاثیر‌گذار باشد و پیام شما را به خوبی به مخاطب منتقل کند، است. به این معنی که بتوانید از تمام اجزای ارتباطی خود استفاده کنید و بهترین پیام را به مخاطب منتقل و آنچه مدنظرتان است را نیز به طور دقیق و کامل دریافت کنید. 

تمرین فن بیان خوب ( تقویت فن بیان ) :

1-تمرین خودکار انجام دهید: 

 این تمرین برای افرادی مناسب است که هنگام صحبت کردن نمی‌توانند به راحتی دهان‌شان را خوب باز و بسته کنند. این تمرین به آنها کمک می‌کند که صدایی رسا و پرانرژی به دست آورند. نحوه استفاده از این تمرین به این صورت است که خودکار را بین دندان‌های خود قرار می‌دهید و بلند صحبت می‌کنید. اتفاقی که می‌افتد این است که اگر این تمرین را زیاد انجام دهید؛ چون به نوعی فک شما و اندام‌های ارتباطی‌تان بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند و به مرور زمان دهان شما موقع صحبت کردن کاملاً باز و بسته خواهد شد ( درست مانند کسی که نرمش انجام می‌دهد بعد به سراغ ورزش اصلی می‌رود). 

فواید این تمرین عبارت است از:

• محکم و قدرتمندتر کردن صدا
• افزایش انرژی هنگام صحبت کردن
• افزایش رسایی و وضوح صدا.
• افزایش هوای خروجی از دهان و درنتیجه افزایش بلندی و بُرد صدا 
• ایجاد حالت لبخند زدن در صورت

2-تمرین ضبط کردن صدای خود

شما باید سخنرانی چند دقیقه‌ای خود را ضبط کنید و طبق معمول بعد از پایان سخنرانی خود، فایل صوتی را گوش دهید و شروع به بررسی کردن آن کنید. نکته‌ای که در این تمرین حائز اهمیت است، دقت به لحنِ ادای کلمات و جملات است. باید جملات را با لحنی مناسب آن بخش بخوانید. به مواردی همچون: سوالی بودن، خبری بودن، تعجب کردن، حیرت زده شدن و… جملات بسیار دقت کنید و تلاش کنید جملات را با همان لحن درست ادا کنید.

این نکته را فراموش نکنید که طبق تحقیقات صورت گرفته 38 درصد از کلام ما را لحن تشکیل می‌دهد که این خود نشان دهنده میزان اهمیت آن در ارتباط کلامی می‌باشد.

3-شمارش در هنگام نفس کشیدن: 

این تمرین، ساده در عین حال بسیار مهم است. اگر در زمان صحبت کردن دچار مشکل در تنفس می‌شوید و این امر باعث مکث‌های ناگهانی شما درهنگام صحبت کردن می‌شود، این تمرین ساده را حتما انجام دهید. کم‌آوردن نفس پیشامدی طبیعی است و به دلایلی مانند استرس، گرمای هوا، داشتن لباس‌های رسمی بر تن، بالا نگه داشتن تُن صدا و... ایجاد می‌شود که با تمرین‌های مختلف می‌توانید آن را به کمترین حالت ممکن برسانید.

تمرین شمارش در هنگام نفس کشیدن به این صورت است که یک نفس عمیق بکشید و زمانی که می‌خواهید نفس‌تان را بیرون دهید شروع به شمارش کنید. شمارش باید به این صورت باشد که با نفس اول عدد یک را با صدای بلند بگویید. بعد از نفس دوم اعداد یک و دو را با صدای بلند بگویید، سپس اعداد یک و دو و سه را و به همین ترتیب تا عدد 10 ادامه دهید. بهترین حالت این است که این تمرین را روزانه 4 الی 5 بار انجام دهید تا با افزایش حجم ریه‌هایتان، انرژی و رسایی صدای شما نیز افزایش یابد.

4-ورزش کنید :

برای سخنرانی نیاز است از نظر ذهنی و جسمی آمادگی و آرامش داشته باشید. برای این کار می‌توانید از روش‌های کاهش استرس، مانند ورزش کردن، تغذیه مناسب، داشتن خواب کافی و مناسب، یوگا و... استفاده کنید. تمرینات ورزشی و اهمیت دادن به سلامت جسم علاوه بر اینکه برای آرامش ذهن مفید هستند اعتماد به نفس و عزت نفس را نیز افزایش می‌دهند و احساس اضطراب و استرس را تا اندازه زیادی می‌توانند از بین ببرند.

5-با قدرت شروع کنید:

تفاوتی ندارد که برای چه افرادی و در چه مکانی صحبت می‌کنید؛ در هر صورت باید صحبت‌تان را مقتدرانه شروع کنید. اگر در ابتدای سخنرانی با قدرت شروع نکنید و با صدای آهسته صحبت کنید صدای‌تان برای مخاطب خسته کننده و یکنواخت می‌شود و دیگر امید چندانی به تغییر آن نمی‌توان داشت. دلیل این اتفاق آن است که اگر آرام صحبت کنید هنگامی که می‌خواهید به صدایتان قدرت دهید احساس می‌کنید که در حال انجام دادن یک کار عجیب و نامتعارف هستید و به همین دلیل از این کار منصرف می‌شوید. بنابراین سعی کنید از ابتدا با صدای بلند، رسا و پر انرژی صحبت کنید؛ این کار باعث می‌شود اعتماد به نفس‌تان بالا رفته و اجازه نمی‌دهد تا رفتارها و احساسات منفی در شما شکل بگیرد. 

6-مقابله با کم‌رویی:

یکی از مهمترین تمرین‌های تاثیرگذار برای کاهش ترس از صحبت در جمع یا ترس از سخنرانی، مقابله با کم‌رویی است. اگر فردی خجالتی و کم رو هستید به جای تنبیه خود و فرار کردن از آن،  سعی کنید با مشکل خود کنار بیایید و با آن مقابله کنید این تمرین را به قدری تکرار کنید تا احساس کم رویی‌تان کاملا از بین برود. معمولاً افراد زیادی از انجام دادن برخی فعالیت‌ها مثل پوشیدن لباس‌های عجیب و غریب در جمع و آواز خواندن با صدای بلند در بین جمعیت، و از این قبیل فعالیت‌ها خجالت می‌کشند؛ بنابراین اگر قصد دارید بر خجالت‌تان غلبه کنید باید به سراغ انجام دادن این قبیل فعالیت‌ها بروید. البته مفهوم این نیست که مجبور شوید که همیشه چنین فعالیت‌هایی را انجام دهید باید توجه داشته باشید که فعالیت‌های گفته شده را فقط تا جایی ادامه دهید که مشکل خجالتی بودنتان کاملا رفع شود.  

برخورداری از فن بیان مناسب کار چندان دشواری نیست، بلکه فقط نیاز به تمرین و تکرار دارد. همین‌طور برای پرورش دادن این مهارت لازم است که، در زمان صحبت کردن نکات زیر را رعایت کنید:

1- مهارت‌های ارتباطی مانند مهارت ارتباط چشمی را فرا بگیرید. توصیه‌های زیادی وجود دارد که چشم‌‌های خود را موقع سخنرانی چطور حرکت دهید و به کجا نگاه کنید و به کجا نگاه نکنید.

2- مهارت غلبه بر استرس را به دست آورید: بدون شک یکی از مهمترین مهارت‌هایی ارتباط موثر درهر سخنرانی است به همین علت، معمولاً در آموزش فن بیان، بخشی از تمرین‌ها و تکنیک‌ها به مهارت غلبه بر استرس اختصاص پیدا می‌کند. 

3- اعتماد به نفس داشته باشید.

4- به نوع ایستادن، نشستن، حرکات دست و صورتتان توجه بیشتری کنید.

5- تن صدای خود را کنترل کنید. (یکنواخت صحبت نکنید)

6- متن صحبت خود را تمرین کنید.

7- تمرین‌های گرم‌کردن صدا و آماده‌سازی آن را مرتب انجام دهید.

8- آرامش‌تان را حفظ کنید. 

9- به مخاطب احترام بگذارید.

10- شمرده صحبت کنید.

11-  به سرعت ادای کلمات و شیوه درست ادای کلمات نیز توجه کنید.

12- حتما به آنچه میگویید اول از همه خودتان اعتقاد داشته باشید.

13- حواستان به آنچه می پوشید باشد، همیشه سعی کنید آراسته و تمیز لباس بپوشید؛ (این کار باعث افزایش اعتماد به نفستان میشود)

14- حتما برای صحبتتان یک مقدمه چینی داشته باشید و یک بستر ذهنی مناسب ایجاد کنید.

15- از استفاده کردن از تیکه کلام‌ها و عبارات اضافی بپرهیزید.

حوزه‌های مختلف فن بیان:

فن بیان شامل حوزه‌های مختلف است که در هر یک از این حوزه‌ها، تمرینات و آموزش‌های خاص آن وجود دارد که با انجام آن‌ها فن بیان شما به میزان قابل توجهی بهبود پیدا خواهد کرد. فن بیان را در 3 حوزه اصلی دسته بندی میشود:

1- زبان بدن 

برای اینکه فن بیان خوبی داشته باشید باید به این حوزه توجه خاص و ویژه‌ای داشته باشید. اگر صحبت شما با حرکات بدنی شما در تضاد باشد، قطعاً اثربخشی آن کاهش پیدا خواهد کرد و مخاطب نیز علاقه‌ای به شنیدن صحبت‌های شما نشان نخواهد داد.

2-فن بیان و صداسازی

تن صدا، لحن شیوا، نوع و شیوه تلفظ درست کلمات همگی از عواملی هستند که صحبت‌های شما را زیبا و جذاب می‌کنند و یا بالعکس، می‌توانند به طور کامل جذابیت آنها را از بین ببرد. این که بتوان کلمات را درست و صحیح استفاده کرد، باعث می‌شود مخاطب بهتر متوجه صحبت‌های شما شود و احساس بهتری هنگام صحبت با شما داشته باشد.

3-دایره واژگان و بداهه گویی 

افرادی که دایره لغات گسترده‌ای در ذهن خود دارند، اغلب در استفاده از کلمات در هنگام صحبت کردن دچار مشکل نمی‌شوند و می‌توانند در هر موقعیتی به خوبی از کلمات درست استفاده کنند و جمله‌بندی‌های مناسبی را ارائه دهند و صحبت کنند. بنابراین افرادی که خواهان تقویت مهارت فن بیان خود هستند، باید این نکته را بداند که دایره واژگان یکی از نکات اثرگذار در بیان است.

دوره فن بیان:

یکی دیگر از راه‌های بسیار خوبی که برای تقویت فن‌بیان پیشنهاد می‌شود، شرکت در کلاس‌های آموزش و تقویت فن بیان است. در این کلاس‌ها علاوه بر یادگیری مطالب مفید و کاربردی، تمرین‌های عملی نیز به شما داده می‌شود.

یکی از بخش‌هایی که در دوره جامع فن بیان و تکنیک‌های سخنرانی به آن پرداخته می‌شود، بحث شخصیت شناسی است. اعتقاد بر این است که اگر سخنرانی بتواند سبک شخصی خود را بشناسد، مزایای زیادی به دست خواهد آورد از جمله این که:

1. حیطه توانمندی‌های خود را بهتر می‌شناسد.

2. چهارچوبی دقیق برای اقداماتش دارد.

3. ارتباط با دیگران برای او راحت‌تر خواهد شد.

4. سخنرانی زیباتر و گیراتری خواهند داشت.