خود درمانی چیست و چگونه خود را روان درمانی کنیم؟

همان‌طور که روش‌های درمان برای هر فردی متفاوت است، روش‌های خود‌درمانی نیز می‌تواند متفاوت باشند. برخی افراد برای کنار آمدن با خاطرات تلخ یا احساسات منفی به سیگار متوسل می‌شوند و برخی دیگر از الکل یا مواد مخدر برای مواجهه با این موقعیت استفاده می‌کنند. گاهی افراد ممکن است دچار ناامیدی شوند و در ذهن خود این‌طور تصور کنند که در برابر درمان مشکلات خود ناتوان هستند. اما همیشه راهی وجود دارد که بتوان خود را تغییر داد مثلاً افراد مبتلا به افسردگی، اضطراب یا استرس، با استفاده از روش‌های خود درمانی ذهنی یا خود درمانی افسردگی، به مشکل خود غلبه کنند.

خود‌درمانی ذهنی به استفاده از قدرت ذهن و سلامتی، برای بهبود حال جسمی و روحی گفته می‌شود. درمانِ ذهن می‌تواند شامل تفکر مثبت، تصور، تمرکز، ذهن‌آگاهی، خود تحریکی، خود تسکینی و دیگر روش‌هایی باشد که به فرد کمک می‌کنند تا احساسات، تفکرات و رفتارهای خود را کنترل و با مشکلات مقابله کند. خود‌درمانی افسردگی به معنای استفاده از روش‌های غیردارویی برای کاهش علائم افسردگی است.

بدترین عوارض خود درمانی

برخی از بررسی‌های علمی نشان می‌دهد که تفکر ذهنیِ مثبت می‌تواند فواید طولانی‌مدتی روی سلامت بدن داشته باشد و حتی درمان تمام بیماری ها با ذهن امکان‌پذیر است. با‌این‌حال خود درمانی بیش از اندازه ممکن است خطرناک باشد و منجر به عوارض متعدد و به خطر افتادن سلامت شود. بعضی از خطرات بالقوه خود‌‌ درماني شامل موارد زیر است: 

مقاوم شدن بدن به آنتی‌بیوتیک‌ها برای افسردگی

برخی از افراد خودسرانه برای درمان آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنند؛ غافل از اینکه مصرف این نوع دارو‌ها ممکن است سلامتی آن‌ها را به شدت تحت تاثیر قرار دهد. دارو‌های ضد‌افسردگی باید توسط پزشک با دوز مناسب و طی چند دوره، تجویز شود. یکی از عوارضش این است که مصرف نادرست یا استفاده بیش‌از حد از داروهای آنتی‌بیوتیک‌‌دار باعث مقاوم شدن باکتری‌ها و میکروب‌ها نسبت به این داروها می‌شوند. به این معنی که آنتی‌بیوتیک‌ها دیگر در برابر این میکروب‌ها مؤثر نیستند.

مسمومیت دارویی

هنگام خوددرمانی، ممکن است دوز نادرستی از دارو مصرف شود. مصرف دوز نامناسب و بیش‌از حد دارو، بسیار خطرناک است و ممکن است زندگی فرد را تهدید کند. همچنین می‌تواند منجر به اعتیاد این داروها شود. در برخی موارد، فرد ممکن است یک بیماری یا اختلال زمینه‌ای داشته باشد و به دارو واکنش منفی نشان دهد. علاوه‌بر این، ممکن است در طول زمان علائم افسردگی تشدید شود.‌ 

از طرفی بعضی افرادی از داروهای تجویزی برای خود درمانی سوء استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، شخصی که درد دارد شل‌کننده عضلانی یا قرص ضددرد یا ضدالتهاب مثل دگزامتازون مصرف کند. شاید در ابتدا این کار مؤثر باشد اما در طول زمان بسیار خطرناک است. یکی دیگر از مضرات خودسرانه دارو این است که وقتی افراد به‌طور مرتب و بدونِ نظارت پزشک از این داروها استفاده کنند، به آن‌ها وابسته شده و به داروهای تجویزی اعتیاد پیدا می‌کنند. پس داروهایی مثل دگزامتازون پزشک باید تجویز کند. 

۸ روش جایگزین برای خود درمانی

خود روان درمانی می‌تواند شامل خواندن کتاب، تمرینات ذهنی، مدیتیشن، نوشتن خاطرات و... باشد. این کار می‌تواند برای برخی از مشکلاتِ روحی روانی مثل اضطراب، افسردگی، استرس و کمبود اعتمادبه‌نفس مفید باشد. هرچند که این فعالیت‌ها در روند درمانی، بسیار کمک‌کننده هستند، اما جایگزین روان درمانی حرفه‌ای نیست و برای مشکلات جدی‌تر مثل اختلالات شخصیت، اعتیاد، اختلالات خوردن و اختلالات روانی باید به متخصص مراجعه کرد. استفاده از روش‌های زیر تا حدی می‌تواند به حل مشکلات شما کمک کند.

۱.‌ مدیتیشن

تمرینات آرام‌سازی ذهن مانند: مراقبه، مدیتیشن، تنفس عمیق یا یوگا می‌تواند به کاهش استرس کمک کند. انجام تکنیک‌های مراقبه باعث احساس آرامش بیشتری در طول روز می‌شود.

۲. رژیم غذایی سالم

کاهش مصرف قند، کربوهیدرات و چربی و خوردن بیشتر میوه و سبزیجات تازه در سلامت روانی نقش مهمی در جهت کاهش افسردگی دارند. همچنین مصرف اسیدهای چرب امگا ۳ به‌سلامت مغز و سیستم عصبی و افزایش انرژی کمک می‌کند و نوعی خود درمانی مثبت است.

۳. معاشرت با دوستان و آشنایان

گفتگو با یکی از بستگان یا یک دوست صمیمی به جسم و روح آرامش می‌بخشد. ارتباط با اعضای خانواده و دوستان صمیمی باعث کاهش استرس و اضطراب می‌شود و روحیه فرد را تقویت می‌کند.

۴. خواب و استراحت کافی

اختلالات خلقی و استفاده از الکل و مواد مخدر، غرق شدن در فضای مجازی و خیره شدن به صفحه مانیتور باعث اختلال در خواب شبانه می‌شود. این کم‌خوابی‌ها باعث تشدید اضطراب، افسردگی و استرس خواهد شد. رعایت یک برنامه خواب منظم و استراحت کافی باعث تقویت روحیه و استقامت در غلبه به مشکلات می‌شود.

۵. انجام ورزش به طور منظم

ورزش باعث ایجاد تغییرات قدرتمندی در مغز می‌شود که می‌تواند روحیه شما را تقویت کند و استرس و تنش‌های عصبی را کاهش می‌دهد. احساس آرامش و خوشبختی را تقویت می‌کند. انجام تمرینات روزانه ورزشی ذهن شما را از خود درمانی با الکل، مواد مخدر و یا هر روش مضر دیگری منحرف می‌کند. همچنین شما را قادر می‌سازد تا از چرخه افکار منفی که اغلب به اختلالات خلقی دامن می‌زنند خارج شوید.

۶. یک فعالیت ساده

درمان افسردگی با انجام چند گام افسردگی را آسان‌تر پشت سر بگذارید: مثل پیاده‌روی در طبیعت، انجام فعالیت‌های مورد علاقه و صحبت با دوستان صمیمی. این اقدامات برای بهبود افسردگی مؤثر هستند. 

۷. مقابله با اضطراب

زمانی‌که اضطراب مدت طولانی ادامه پیدا ‌کند یک بیماری محسوب می‌شود. اضطراب ممکن است خفیف یا شدید باشد. مثلاً بعضی از افراد از حملات عصبی شدید که بدون علائم آغاز می‌شود، رنج می‌برند اما بعضی دیگر ممکن است در اثر ترس‌ها و توهم‌های غیرمنطقی، افکار سرزده یا نگرانی‌های غیرقابل کنترل، دچار اضطراب شوند. اختلالات اضطراب یکی از شایع‌ترین مسائل مربوط به سلامت روان است اما خوشبختانه قابل درمان است. 

۸. ترکیب درمان ها

گاهی اوقات خود درمانی، باعث مشکل اعتیاد یا وابستگی در فرد می‌‌شود. این وضعیت به‌عنوان یک تشخیص دوگانه (co-occurring) یا یک اختلال هم‌زمان در روانشناسی شناخته می‌شود. برای کمک به درمان این اختلال، باید هم مشکل سوء‌مصرف‌مواد و هم مشکل بهداشت روان برطرف شود. مشکل بهداشتِ روانی در مرحله اول باعث می‌شود که فرد به مصرف مواد مخدر یا الکل پناه ببرد و سپس سوء‌مصرف‌ِ مواد نیز باعث اعتیاد خواهد شد. بنابراین بهتر است درمانِ هر دو مشکل در کنار هم انجام شود.