اقتصاد خُرد چیست؟

درس اقتصاد خرد (Microeconomics) به مطالعه مباحثی همچون موارد زیر می‌پردازد:

• تصمیم‌های گرفته شده به وسیله مصرف‌کنندگان و شرکت‌های تولیدکننده
• عوامل تاثیرگذار بر تصمیم‌گیری‌های مصرف‌کنندگان و شرکت‌های تولیدکننده
• تاثیر این تصمیم‌ها بر سایر عوامل

آموزش اقتصاد خرد، ترکیب یا تخصیص دادن را در سطح فردی، خرد یا میکرو، بررسی می‌کند. به زبان ساده، اقتصاد خُرد به مطالعه تصمیم‌ها و رفتار مصرف‌کنندگان و شرکت‌ها (تولیدکنندگان) می‌پردازد. به علاوه اینکه این درس تخصیص منابع را بررسی می‌کند؛ زیرا افراد از حجم محدودی از زمان و پول(سرمایه) برخوردار هستند.

در دوره‌های آموزش اقتصاد خرد چگونگی رفتار انسان‌ها و انتخاب‌هایشان را در سطح واحدهای کوچک اقتصادی مانند یک فرد، یک بنگاه، یک صنعت یا بازار یک کالای خاص بررسی می‌شوند. به علاوه اینکه درس آموزش اقتصاد خرد به چگونگی تعامل میان خریداران و مصرف‌کنندگان و عوامل مؤثر در انتخاب خریداران می‌پردازد. همچنین، اقتصاد خُرد به بررسی مسائلی جزئی‌تر مانند نحوه تصمیم‌گیری خانواده‌ها درباره کالایی که قصد دارند خریداری کنند و مبلغی که می‌خواهند پس‌انداز کنند نیز می‌پردازد.

به دلیل اهمیتی که در این درس و مباحث مطرح شده در آموزش‌های مربوط به آن، در اکثر کشورهای پیشرفته از دوران مدرسه به کودکان اقتصاد می‌آموزند. اهمیت موضوعاتی که در چهارچوب درس اقتصاد خرد مطرح می‌شوند به اندازه‌ای است که امروزه مباحث اقتصاد خرد، علاوه بر دروس دانشگاهی، در دوره‌های آموزشی زیادی با موضوع یادگیری اقتصاد خرد و با عناوینی مانند آموزش اقتصاد خرد، آموزش اقتصاد خرد به زبان ساده و آموزش اقتصاد خرد به صورت گام به گام نیز در حال توسعه و برگزاری است. این دوره‌های آموزشی در موسسات مختلف و به صورت حضوری یا آنلاین در حال برگزاری هستند و باتوجه به اینکه مباحث این درس همواره در حال به‌روزرسانی و نوآوری است، شرکت در این دوره‌های آموزشی رایگان و غیر رایگان برای همه افرادی که علاقه‌مند به افزایش دانش خود در زمینه مسائل اقتصادی هستند، لازم و ضروری به نظر می‌رسد.

عرضه و تقاضا در آموزش اقتصاد خُرد به چه معناست؟

«تقاضا» (Demand) بیانگر مقدار کالایی است که مشتریان قصد دارند با توجه به هر واحد قیمت کالا، آن را بخرند. تقاضا را اکثرا در جدول یا نمودار دارای قیمت و مقدار‌های تقاضا شده، نشان می‌دهند. مطابق نظریه تقاضا، مصرف‌کنندگان فردی به صورت عقلانی با نگاه به درآمد، قیمت‌ها، سلیقه‌ و دیگر موارد مشابه، بیشترین مقدار ترجیح‌ داده شده از هرکالا را خریداری می‌کنند. این مورد «محدودیت حداکثرسازی شده مقید» (Constrained Utility Maximization) با توجه به درآمد و ثروت به عنوان قید‌های تقاضا، نامیده می‌شود.

«عرضه» (Supply) نماد قیمت یک کالا و مقدار در دسترس آن برای فروش است. ممکن است که عرضه را به دو صورت جدول یا نمودار ترسیم کنند و ارتباط بین قیمت و مقدار کالای عرضه شده را نشان دهند.

تعادل اقتصادی به چه معناست؟

«تعادل» (Market Equilibrium) هنگامی اتفاق می‌افتد که مقدار عرضه ‌شده با مقدار تقاضا شده مساوی باشد؛ که همان نقطه تقاطع منحنی عرضه و منحنی تقاضا است. در میزان قیمتی، کمتر از سطح تعادلی، مقدار عرضه ‌شده کمتر از مقدار تقاضا شده است. از سوی دیگر، در قیمتی بیشتر، مقدار عرضه شده بالاتر از مقدار تقاضا شده است؛ یعنی مازاد تقاضا وجود دارد.

ساختار بازارها در اقتصاد خُرد

برای شناختن بازارها، روش مبادله، قیمت‌گذاری و... بازارها را به دسته‌های مختلفی تقسیم‌بندی می‌کنند. دو نوع بازار دارای اهمیت در اقتصاد خُرد، بازار رقابت کامل و بازار انحصار کامل هستند و بازارهای دیگر با اندکی تغییر در مفاهیم این دو بازار، ایجاد می‌شوند.

«بازار رقابت کامل» به چه معناست؟

در بازارِ رقابتِ کامل، به دلیل وجود تعداد بسیار زیاد خریداران و فروشندگان و شباهت داشتن بالای کالاهای تولیدشده با یکدیگر، امکان تعیین قیمت به واسطه هیچ‌کدام از طرفین وجود ندارد و قیمت تعادلی توسط نیروهای عرضه و تقاضا در بازار تعیین می‌شوند. برای نمونه، ممکن است در کشوری تولید‌کنندگان آب‌معدنی زیاد باشند و این بازار مصرف‌کنندگان بسیار زیادی هم داشته باشد. در این کشور اگر یکی از تولیدکنندگان قصد داشته باشد که قیمت آب‌معدنی تولید ‌شده خود را افزایش دهد، مصرف‌کنندگان به دیگرتولیدکنندگان مراجعه خواهند کرد. در مباحث آموزش اقتصاد خرد، چنین بازاری که در آن تولیدکنندگان زیادی وجود دارند و رقابت بین فروشندگان و تولیدکنندگان مبنای تعیین قیمت می‌شوند را «بازار رقابت کامل» می‌گویند.

بازار انحصاری به چه معناست؟

در بازار انحصاری، همان‌طور که از اسم آن مشخص است، انحصار بازار در دست تولید‌کننده یا مصرف‌کننده قرار دارد. برای نمونه، اگر در کشوری فقط دو تولید‌کننده اتومبیل وجود داشته باشد، این دو تولیدکننده به عنوان تعیین کنندگان قیمت اتومیبل در آن بازار شناخته می‌شوند و قدرت بازار در دست آن‌ها خواهد بود. به عبارت دیگر، به دلیل تعداد بسیار کم عرضه‌کنندگان، خریداران ناچارند که اتومبیل را با قیمت‌هایی از قبل مشخص شده توسط این عرضه‌کنندگان بخرند.

جزئیاتی از مباحث اقتصادی

مباحث اقتصادی در سطوح گوناگونی بررسی می‌شوند. می‌توان به مطالعه تعاملات بازار و شرکت‌ها در بازار برای کالاها و خدمات مشخصی پرداخت یا می‌توان عملکرد اقتصاد را به صورت کلی در نظر گرفت که جمع فعالیت‌های صورت گرفته به واسطه تصمیم‌گیرندگان در این نوع بازارها است. از گذشته تا به امروز دانش اقتصاد نیز به ۲ شاخه بزرگی تقسیم شده است. اقتصاد خُرد به مطالعه چگونگی تصمیم‌گیری خانواده‌ها و شرکت‌ها و چگونگی تعاملات آن‌ها در بازارهای مشخص اختصاص یافته است. اقتصاد کلان به مطالعه پدیده‌های اقتصادی در سطح کلان اقتصاد توجه میکند.

اقتصاد خُرد و اقتصاد کلان روابط تنگاتنگی با هم دارند، چرا که تغییرات در سطح کلی اقتصاد از تصمیمات میلیون‌ها فرد سرچشمه می‌گیرد. در واقع، درک گسترش اقتصاد کلان بدون در نظر گرفتن تصمیماتِ اقتصاد خُرد، امکان‌پذیر نیست. برای نمونه، یک محقق اقتصاد کلان امکان دارد که به مطالعه بررسی کاهش مالیات بر درآمد بر تولید کل کالاها و خدمات بپردازد. در زمینه تحلیل این مسئله فرد باید بررسی کند که چگونه کاهش مالیات بر تصمیمات خانواده‌ها در رابطه با میزان پول در نظر گرفته شده برای مخارج کالاها و خدمات، تاثیرگذار خواهد شد. با توجه به ارتباط ذاتی میان اقتصاد کلان و اقتصاد خُرد ، این دو زمینه با یکدیگر تفاوت‌های زیادی دارند.

تفاوت بین اقتصاد خرد و کلان

اقتصاد خُرد یا اقتصاد میکرو  با کلان فرق دارد. اقتصاد خُرد (MICRO ECONOMIC) با اقتصاد کلان (MACRO ECONOMIC) دارای تفاوت‌های زیادی است. اقتصاد خرد، نگاهی خرد به کسب‌وکارها دارد و اقتصاد کلان کسب‌وکارها را در ابعاد بزرگ‌تر و کلان مشاهده می‌کند. در مباحث اقتصاد خُرد، عرضه و تقاضا در معرفی، خرید و فروش کالا و خدمات دارای اهمیت بالایی هستند و در اقتصاد کلان، رشد و پیشرفت ناخالص ملی، تورم و بیکاری، حجم گسترده نقدینگی، شاخص کل بورس و مسائلی از این قبیل مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.

در واقع اقتصاد خُرد و کلان، شاخه‌هایی از علم اقتصاد هستند و به قول نویسنده کتاب «چرا نباید به اقتصاددان‌ها اعتماد کرد؟»، آقای دکتر جیم استنفورد: «فهم اقتصاد به داشتن مدرک دکترا از هاروارد نیاز ندارد. نیاز نیست شما دانش اموخته علم اقتصاد باشید. اقتصاد را هرکس که پولی برای خرید در دست دارد می‌فهمد؛ مستاجر و خریدار می فهمند؛ اما الفبای آن و تجزیه و تحلیل رفتار مصرف‌کننده و تولید کننده را باید در اقتصاد خُرد آموخت».

داستان علم اقتصاد خُرد از کجا سر چشمه گرفته است؟

داستان علم اقتصاد خُرد، به موضوع تجزیه ‌و تحلیل کردن بازار مربوط است. بازار مکانی است که یک طرف فروشنده است و در سوی دیگر خریدار قرار می‌گیرد. در این بین قیمت کالا یا خدمات را عرضه و تقاضا معین می‌کنند. هرچه میزان عرضه بالاتر باشد به طور طبیعی قیمت بالاتر می‌رود و برعکس!

در واقع آموزش مبانی اقتصاد خُرد ، به آموزش تحلیل بازارهای مالی، تحلیل رفتار مصرف کننده، بررسی شرایط سرمایه گذاری و برنامه ریزی تقاضای خانوار‌ها در خرید کالا و خدمات می‌پردازد. در مبحث اقتصاد خرد ، نقش بنگاه‌های اقتصادی به عنوان موتور محرک اقتصاد نیز بررسی می‌شود. برای این که اقتصاد خُرد را بهتر متوجه شویم، باید مدل‌های ریاضی را یاد بگیریم و آن‌ها را درک کنیم.

هدف اقتصاد خُرد چیست؟

اقتصاد خُرد، به عرضه و تقاضا کالا و خدمات مورد نیاز مصرف کنندگان در اندازه کوچک کار دارد. این علم می‌خواهد کشف کند که چه الگویی در ذهن خریدار برای خرید و کالا و خدمات ایجاد شده و عوامل موثر بر دیدگاه خریدار چیست. البته در تفکر غالب موضوعات اقتصاد خرد، دیدگاهی منحصر به فرد برای خریدار متصور نمی‌شویم، اما دیدگاه عموم خریداران و متقاضیان کالا و خدمات مورد بررسی قرار می‌گیرد. به عبارت دیگر اصلی‌ترین هدف مباحث اقتصاد خرد همان موضوعی است که به آن اشاره کردیم؛ « بررسی مباحث اقتصادی با نگاهی میکروسکوپی»!

سخن پایانی

در این یادداشت به بررسی مفهوم اقتصادخرد و بررسی موضوعاتی که در چهارچوب اقتصاد خرد اهمیت بالاتری دارند پرداخته شد و در ادامه به تفاوت موجود بین اقتصاد خرد و اقتصاد کلان پرداختیم. در انتها به اهمیت آموزش اقتصاد خرد و نقشی که مباحث این درس در جریان اقتصادی کل جامعه دارند اشاره داشتیم و هدف از یادگیری مباحثی که در این درس بیان می‌شود را بررسی کردیم.