خط نستعلیق با تاریخ و هنر ایرانی گره خورده است و در کشور ما جایگاه ویژه‌ای دارد. دوره‌های آموزش نستعلیق در آموزش خوشنویسی از آن دوره‌های ارزشمندی است که افراد خاص و خوش‌ذوق به دنبال آن می‌روند. کسانی که با فرهنگ و هنر ایرانی ارتباط خوبی دارند، معمولا به خوشنویسی و یادگیری خط تحریری علاقه‌مندند. اگر شما هم یکی از آن‌ها هستید، در ادامه این متن با ما همراه باشید تا مقدمات آموزش نستعلیق را برای‌تان توضیح دهیم. در ابتدا به تاریخچه خط نستعلیق می‌پردازیم و سپس لوازم و منابع مورد نیاز برای یادگیری خط نستعلیق را بررسی می‌کنیم.

تاریخچه خط نستعلیق

نستعلیق یکی از انواع خطوط خوشنویسی ایران و شاید معروف‌ترین خط خوشنویسی ایرانی است. این سبک نوشتار قدمت زیادی دارد و اکثر کتاب‌های فارسی قدیمی با این سبک نگارش شده‌اند. پیشینه خط نستعلیق به قرن هشتم هجری برمی‌گردد. در بیشتر منابع، «میرعلی تبریزی» را بنیان‌گذار این خط دانسته‌اند؛ البته که نمی‌شود گفت تمام اصول نگارشی خط نستعلیق را یک نفر ایجاد کرده اما او نخستین کسی بود که به طور نظام‌مند و اصولی، قواعد خط نستعلیق را وضع کرد.

بیشترین کاربرد خط نستعلیق در نگارش متون ادبی، کتاب‌های شعر و متون غیرمذهبی بود. البته که کتب مذهبی هم به این خط پیدا می‌شوند اما تعدادشان کم‌شمار است. در کل می‌شود خط نستعلیق را مختص متون عادی، ادبی و غیرمذهبی دانست. در طی چند دهه، خوشنویسی نستعلیق محبوبیت پیدا کرد؛ به طوری که می‌توان گفت در آغاز قرن نهم هجری حدود سه‌چهارم متون فارسی به این خط نوشته می‌شدند.

این خط خوشنویسی محبوبیت خودش را کمابیش حفظ کرد تا زمانی که به عصر کنونی ما رسید. در سال ۱۳۸۵ هجری شمسی، فونت خط نستعلیق با اسم «ایران نستعلیق» به تمام فارسی‌زبانان عرضه شد. پیدایش این فونت کامپیوتری گامی بود در جهت حفظ و گسترش این عنصر غرهنگی. البته که نگارش این خط در کامپیوتر و استفاده از آن کمی دشوار است و همواره با خود چالش‌هایی به همراه دارد،‌ اما این فونت روز به روز بهتر شده و هنوز هم در حال بهبود و تکامل است.

امروزه مردم زیادی به دنبال یادگیری خط نستعلیق‌اند و به این سبک خوشنویسی علاقه زیادی دارند. این روزها در کنار آموزش نستعلیق با قلم نی، مردم به دنبال آموزش نستعلیق با خودکار هم هستند تا با همین ابزار روزمره، یعنی خودکار، به پرورش ذوق هنری‌شان بپردازند. هم‌چنین در خانه‌های اکثر ایرانیان تابلو نقاشی یا قاب عکسی از یک شعر فارسی موجود است که با خط نستعلیق نوشته شده. همین مسئله نمایانگر محبوبیت این خط در بین ایرانیان است. شما هم می‌توانید به سادگی با دانلود یک وکتور از خط نستعلیق، آن را با خود به همراه داشته باشید و یا برای استفاده در تزئینات خانه‌تان روی کاغذ چاپ و استفاده کنید.

خط شکسته نستعلیق

خط شکسته نستعلیق، که گاهی به آن نستعلیقِ شکسته هم می‌گویند، یکی از زیرشاخه‌های خط نستعلیق است. پس از گسترش نستعلیق، این خط دچار دگرگونی شد و از آن خطی جدید پدید آمد تا به تندنویسی کاتبان کمک کند. در این خط جدید که شکسته نستعلیق نامیده شد، حروف شکسته و رها نوشته می‌شدند و درواقع قلم به شکل آزادانه‌تری روی صفحه حرکت می‌کرد. هم‌چنین برخی از حروف به‌هم متصل یا از هم منفصل می‌شدند. این خط در قرن یازدهم هجری ابداع شد و هنوز هم در ایران به‌کار می‌رود. همچنین در منابع آموزش نستعلیق به شکسته نستعلیق هم اشاره می‌شود.

لوازم مورد نیاز برای شروع آموزش نستعلیق

به سادگی و با در دست داشتن یک خودکار یا خودنویس و یک کاغذ می‌توانید آموزش خوشنویسی با خودکار را شروع کنید. اما اگر به دنبال آموزش خط نستعلیق با قلم هستید، ابزار مورد نیازتان کمی بیشتر است. لوازمی که برای این کار باید داشته باشید:

قلم نی

قلم نی همان قلم معروف خوشنویسی است که احتمالا شکلش را دیده و می‌شناسید. اما اگر ندیده‌اید باید بدانید که چوب یک قلم نی مرغوب و خوب معمولا به رنگ قهوه‌ای سوخته است. قلم شما باید کاملا استوانه‌ای بوده و دارای ضخامت مناسبی باشد. اگر قطر سر و ته قلم‌تان زیاد بود، احتمالا قلم استانداردی نیست.

کاغذ

کاغذهای گلاسه معمولا برای شروع یادگیری خط نستعلیق مناسبند. توجه کنید که کاغذ زبر، پرزدار و یا بیش از حد لغزنده نخرید. این نوع کاغذها برای خوشنویسی مناسب نیستند و کار را برای مبتدی‌ها سخت‌تر می‌کنند.

مرکب

مرکب برای قلم شبیه همان جوهر برای خودکار است. برای تهیه مرکب حتما به فروشنده بگویید که مرکب مخصوص خوشنویسی به شما بدهد. معروف‌ترین نوع مرکب، مرکب مشکی و پس از آن مرکب قهوه‌ای است.

دوات

دوات درواقع همان ظرفی است که مرکب را در آن می‌ریزند. اندازه دوات نه باید زیاد بزرگ باشد و نه زیاد کوچک. دوات‌ها از مواد مختلفی ساخته می‌شوند که بهترین آن‌ها دوات‌های مسی هستند. دوات مسی مرکب را سالم نگه می‌دارد و می‌توانید برای مدت زمان بیشتری از آن مرکب استفاده کنید.

لیقه

لیقه تکه‌ای از الیاف است که داخل دوات قرار می‌گیرد تا مرکب را درون خودش نگه دارد. جنس لیقه معمولا از ابریشم است. توجه کنید که میزان مرکب درون لیقه نباید بیش از اندازه باشد. اندازه مناسب مرکب به قدری است که اگر دوات سرازیر شد و روی سطح افتاد، مرکب درون آن به بیرون نریزد.

منابع آموزش نستعلیق برای افراد مبتدی

برای یادگیری خط نستعلیق چندین منبع مختلف در دسترس است که شما می‌توانید با توجه به شرایط و نیازهای خود از بین‌شان انتخاب کنید. یکی از روش‌های سنتی آموزش نستعلیق، استفاده از کتاب‌های آموزشی است. در این کتاب‌ها معمولا با کمک گرفتن از تصاویر، نحوه نگارش حروف را به شما یاد می‌دهند و پس از هر حرف، نیاز به تمرین دارید. این روش می‌تواند برای برخی افراد چالش‌برانگیز و حوصله‌سربر باشد؛‌به ویژه این‌که در استفاده از کتاب‌های آموزشی کسی نیست تا ایرادهای شما را برطرف کند یا به سوال‌های‌تان پاسخ دهد.

در کنار کتاب‌های آموزشی، می‌توانید در دوره‌های حضوری آموزش نستعلیق هم شرکت کنید. اساتید و انجمن‌های فعال در این حوزه امکان رفتن به کلاس‌های حضوری را فراهم کرده‌اند تا بتوانید از مهارت و تجربیات آن‌ها بهره ببرید. اگر به دنبال آموزش خوشنویسی با خودکار برای کودکان هستید، پیشنهاد ما به شما ثبت‌نام در همین دوره‌های حضوری است. چرا که کودکان به صورت حضوری یادگیری عمیق‌تری را تجربه می‌کنند. در روش آموزش حضوری نستعلیق، باید زمان و انرژی زیادی صرف کنید تا سر کلاس‌ها حاضر شوید و نکته‌برداری کنید.

روش سوم آموزش نستعلیق به صورت مجازی است. اگر ترجیح می‌دهید که آموزش‌های خوشنویسی به خط نستعلیق را به شکل آنلاین دریافت کنید، دوره‌های باکیفیت زیادی در سطح اینترنت هستند که نیازتان را به خوبی رفع می‌کنند. با ثبت‌نام در این دوره‌ها و تماشای ویدیوها می‌توانید در مدت زمان کمی مهارت خوبی در خوشنویسی خط نستعلیق پیدا کنید. البته پشتکار و تکرار و تمرین خودتان هم تاثیر بزرگی بر سرعت پیشرفت‌تان می‌گذارد.

آموزش گام به گام خط نستعلیق با مکتب خونه

جایگاه ارزشمند و مهم خط نستعلیق در هنر و فرهنگ ایرانی، باعث شده تا افراد زیادی به دنبال آموزش خط نستعلیق باشند. مکتب خونه با گزینش بهترین اساتید از سراسر کشور، دوره‌های آنلاین آموزش نستعلیق را برای شما فراهم کرده تا از هر کجا و در هر زمان که خواستید، به مواد آموزشی باکیفیتی دسترسی داشته باشید. فقط کافی است در وب‌سایت مکتب خونه ثبت‌نام کنید و دوره مورد نظر خود را انتخاب کنید. در حین این‌که ویدیوها را با دقت تماشا می‌کنید و تمرینات استاد را انجام می‌دهید، می‌توانید هر سوالی که داشتید هم در بخش پرسش و پاسخ بپرسید تا هر گونه ایراد و ابهامی رفع شود.