زبان ترکی استانبولی، زبان ۸۸ میلیون نفر از مردم دنیاست. این زبان یکی از زبان هایی است که شاخه جنوب غربی یا گروه اوغوز با آن صحبت می کنند. در ادامه به بررسی قسمت هایی از اصول گرامری زبان ترکی استانبولی خواهیم پرداخت.
زبان ترکی استانبولی زبانی بسیار شیرین و یکی از رایج ترین زبان ها از شاخه زبان ترکی است. مردم ترکیه و قبرس شمالی و نیز بخش هایی از عراق، یونان، بلغارستان، مقدونیه، کوزو، آلبانی و بخش های شرقی اروپا بدین زبان سخن میگویند.
یکی از مسائل مطرح شده در زبان هایی نظیر آلمانی، اسپانیایی و فرانسوی بحث جنسیت میباشد. اما بر خلاف این ها، در دستور زبان ترکی استانبولی در مبحث اسامی، جنسیت مطرح نبوده و کلمات مونث و مذکر ندارند.به عبارت دیگر در صورت عدم تعیین نام فرد، راهی برای تشخیص مرد یا زن بودن ضمیر سوم شخص مفرد در زبان ترکی استانبولی وجود ندارد. اما در محیط های رسمی از واژه bay برای مردان و واژه bayan برای خانم ها استفاده میشود.
جمع بستن اسامی در این زبان با استفاده از افزودن ler یا lar به آخر اسم مورد نظر انجام میشود. اگر حرف آخر اسم مورد نظر جزء حروف صدا دار سخت باشد، شامل ( o,u,i.a)، با اضافه کردن پسوند lar و در غیر این صورت با اضافه کردن پسوند ler جمع بسته می شود.
اسم ها در گرامر زبان ترکی استانبولی به سه گروه ساده، مشتق و مرکب تقسیم میگردند.
اسم ساده: اسمی که دارای یک بخش معنایی میباشد. برای مثال: su (آب) و yol (راه)
اسم مشتق: اسمی که شامل یک جزء معنی دار به همراه یک یا چند جزئ بی معنی میباشد. در زبان ترکی اسامی مشتق از طریق پسوند و پیشوندهای متنع ساخته میشوند. برای مثال yazi-cl (نویسنده)
اسم مرکب: این اسامی در زبان ترکی استانبولی یا با ترکیب دو کلمه با نقش یکسان همانند دو اسم و یا با ترکیب دو کلمه دارای نقش های متفاوت، ساخته میشوند.
اسم ها از نظر معنایی به گروه های زیر تقسیم میشوند:
اسم عام : اسامی عام شامل تمامی افراد و یا اشیا هم جنس خود هستند.
اسم خاص : این دسته از اسامی بر فرد یا شی خاصی دلالت می کنند.
اسم ذات : این دسته از اسامی قابل دیدن با چشم و لمس کردن با دست هستند.
اسم معنی : اسامی معنی قابلیت دیدن و لمس کردن را ندارند.
اسم جمع : این اسامی اگرچه نشانه ای از جمع بودن ندارند، اما از نظر معنایی به چند شخص و یا چیز دلالت می کنند.
یک اسم قادر به پذیرش شش حالت کلی میباشد. این حالات در زبان فارسی با استفاده از حروف اضافه نشان داده میشوند.
گاهی اسم در نقش فاعل جمله می آید، در این صورت اسم در حالت اسمی ظاهر میشود. برای مثال:
.Kedi uyuyor گربه خوابیده است.
اسامی در نقش خطابی نیز میتوانند حالت اسمی به خود بگیرند. برای مثال:
.Kerem kitabi aldi کرم آن کتاب(معرفه) را خرید.
حالت مفعولی مسقیم در زبان ترکی استانبولی دارای پسوند i- میباشد. معرفه کردن سامی در زبان ترکی، از جمله با اهمیت ترین کاربردهای این حالت است. برای مثال:
.Seni seviyorum دوستت دارم.
نکته:
در زبان ترکی استانبولی سه ضمیر اشاره وجود دارد. Bu (این)، Su (آن)، o (آن). اگر یکی از ضمایر ذکر شده، در جمله ای مفعول بودند، باید در حالت مفعولی ظاهر گردند. برای مثال:
Bunu aldim. (Bu+(n)u) آن را خریدم.
ضمایر اشاره در حالت مفعولی مستقیم و مفعولی غیر مستقیم
حالت مفعولی غیر مستقیم
حالت مفعولی مستقیم
گفتنی است که ضمیر اشاره Su حد فاصل بین دور و نزدیک میباشد.