گل‌دوزی، هنر دوختن طرح‌های مختلف، بر روی پارچه، به‌وسیله‌ی سوزن و نخ، برای تزئین است. هنر گل‌دوزی، یکی از محبوب‌ترین هنرها، در بین زنان و دختران، در سرتاسر جهان بوده و از قدمت بالایی برخوردار است.

از گل‌دوزی، برای تزیین لباس، پرده، رومیزی و غیره، استفاده می‌کنند؛ ازاین‌رو، یکی از مهم‌ترین پیش‌نیازها برای شروع یادگیری آن، داشتن علاقه و سلیقه است. در کنار آن‌ها، دقت و صبر بالا نیز، برای دستیابی به نتیجه‌ای دلخواه، در گل‌دوزی، ضروری است.

دوره‌ی آموزش گل‌دوزی مقدماتی، فرصتی را در اختیار علاقه‌مندان به این هنر اصیل قرار داده تا بتوانند به روشی صحیح و اصولی، با گل‌دوزی آشنا شده و به مهارتی قابل‌قبول در آن دست یابند.

انواع گلدوزی:

گلدوزی، هنر نقاشی بر روی پارچه، با استفاده از نخ است. همان گونه که در نقاشی انواع سبک و تکنیک وجود دارد، در گلدوزی نیز انواع مختلفی یافت می‌شود. از آنجایی هنر گلدوزی با دست، مرز نداشته و در جهان از محبوبیت بالایی برخوردار بوده‌، تعداد این تکنیک‌ها، بسیار زیاد شده است؛ ازاین‌رو، در این بخش تنها به مهم‌ترین و پرکاربردترین آن‌ها اشاره خواهیم کرد:

1. شماره‌دوزی (دوخت ضربدری)

این نوع دوخت، به دوخت ضربدری هم معروف است. این نوع گلدوزی، با یک طرح آماده که می‌توانید از بازار تهیه کنید، انجام می‌شود. به این صورت که می‌توانید از طرح‌های مختلف و زیبایی که در بازار ارائه شده است، خریده و با استفاده از نخ‌های رنگی و دوخت ضربدری، کل طرحتان را پر و شماره‌دوزی‌تان را تکمیل کنید.

این گلدوزی، یکی از ساده‌ترین و بی‌دردسرترین انواع آن است.

2. گلدوزی ردورک (Redwork)

این نوع گلدوزی، همان گونه که از نام آن می‌توان حدس زد، از کشور آمریکا رواج پیدا کرده است. در این روش، بیشتر از نخ قرمز استفاده شده و گلدوزی بر روی پارچه‌های سفید، انجام می‌شود.

3. گلدوزی شمعدانی

در این نوع گلدوزی، از پارچه و نخ‌های سفید استفاده می‌شود. تمام طرح‌‌ها، در این شیوه، با استفاده از تعداد زیادی دوخت گره‌ای، تکمیل می‌گردد.

4. گلدوزی با استفاده از نخ پشمی تابیده

این نوع گلدوزی، اشکال به شکل برجسته بر روی پارچه دوخته شده و شکلی زنده به خود می‌گیرند. در این روش، فقط از نخ‌های پشمی و بیشتر از دوخت زنجیره‌ای استفاده می‌شود.

5. گلدوزی طرح‌های مشکی

خاستگاه گلدوزی مشکی، اسپانیا است. همان‌طور که از اسم این مدل مشخص است، بر روی پارچه‌های سفید، طرح‌ها با نخ مشکی گلدوزی می‌شوند.

6. گلدوزی ساشیکو (Sashiko)

این نوع گلدوزی، بومی کشور ژاپن است. طرح‌های مورداستفاده در آن بسیار ساده بوده و با استفاده از دوخت شلال، انجام می‌شوند. این نوع گلدوزی، تصویر بسیار زیبایی را برجا می‌گذارد.

7. گلدوزی آراسن (Arrasene)

این نوع گلدوزی، بر روی پارچه‌هایی از جنس ابریشم و پشم انجام می‌شود. رنگ در این نوع گلدوزی بسیار مهم و چشمگیر است.

لوازم موردنیاز گلدوزی

برای شروع آموزش گلدوزی با دست، لازم است با یکسری لوازم ضروری برای این هنر، آشنا شوید. این ابزار عبارت‌اند از:

1. کارگاه گلدوزی

این وسیله، حلقه‌ای دوقسمتی است. پارچه‌ای را که می‌خواهید بر روی آن گلدوزی کنید، بین دو حلقهٔ این کارگاه قرار داده و سپس آن را محکم می‌کنید. بدین‌وسیله، پارچه صاف و محکم سر جای خود مانده و کار گلدوزی بر روی آن، راحت‌تر انجام می‌شود.

2. قیچی

هنگام گلدوزی، بارها مجبور می‌شوید از نخ جدیدی استفاده کرده و باید نخ قبلی را قیچی کنید؛ بنابراین، به یک قیچی کوچک و تیز، برای انجام این کار نیاز دارید.

3. پارچه

مهم‌ترین وسیله در گلدوزی، پارچه است. در صورت نبود پارچه، عملاً گلدوزی بی‌معنا می‌شود. پارچه‌های نخی، کتان یا کرباس از نوع ضخیم برای کارهای گلدوزی بسیار مناسب هستند؛ به‌ویژه پارچه‌های کرباس که استحکام مناسبی برای تحمل کارهای گلدوزی سنگین دارند.

4. نخ گلدوزی

در کنار پارچه، نخ نیز رکن اساسی دیگر هنر گلدوزی است. نخ‌های گلدوزی ارزان هستند و در رنگ‌های بسیار متنوعی تولید می‌شوند. البته رایج‌ترین نخ گلدوزی، نخ دمسه (DMC) است که کیفیت خوبی داشته و در هنگام کار، پاره نمی‌شود.

5. سوزن گلدوزی

سومین ضلع از مثلث گلدوزی، سوزن است. سوزن نقش قلم را در گلدوزی ایفا کرده و به‌مانند قلم که جوهر را با کاغذ پیوند می‌دهد، سوزن نیز عامل پیوند نخ و پارچه است.

برای گلدوزی باید از سوزن‌های مخصوص استفاده کنید. این سوزن‌ها در مقایسه با سوزن‌های دیگر، چشم بزرگ‌تری دارند و می‌توانید انواع نخ‌ها را از درون آن‌ها عبور دهید.

6. مداد طراحی

با استفاده از مدادهای طراحی یا ماژیک‌های قابل‌حل در آب، می‌توانید طرح‌های مدنظرتان را روی پارچه‌ای که می‌خواهید، گلدوزی را انجام دهید، ترسیم کنید. برای این منظور، لازم است از مدادهایی استفاده کنید که وقتی پس از پایان کار گلدوزی، پارچه را با آب سرد شستید، طرح ترسیم‌شده‌تان کاملاً پاک شده و اثر آن بر پارچه باقی نماند.