مدیریت منابع انسانی یا همان مدیریت نیروی انسانی (یا به اختصار منابع انسانی) (به انگلیسی: Human resources management)، که یکی از شاخه‌های پر اهمیت در مدیریت است ؛ عبارت است از فرایند کار کردن با افراد، به‌طوری‌که این افراد و سازمان‌شان به توانمندی کاملی دست یابند، حتی زمانی که تغییر، نیاز به کسب مهارت‌های جدید، تقبل مسئولیت‌های جدید و شکل جدیدی از روابط را ملزم باشد.

در واقع مدیریت منابع انسانی استفاده از نیروی انسانی در جهت اهداف سازمان است و شامل فعالیت‌هایی نظیر کارمندیابی و جذب، آموزش، حقوق و دستمزد و روابط سازمانی می‌شود.

به عبارتی دیگر مدیریت منابع انسانی تابعی در سازمان است که عملکرد کارکنان را در خدمت‌رسانی به اهداف استراتژیک کارفرما، به حد اعلا می ساند.

مدیریت منابع انسانی به دنبال یافتن چگونگی مدیریت افراد در سازمان‌ها، با تمرکز بر سیاست‌ها و سیستم‌ها می‌باشد. واحدها و بخش‌های مدیریت منابع انسانی، خصوصاً مسئول عده‌ای از فعالیت‌ها، از جمله استخدام، آموزشو توسعه، ارزیابی عملکرد و پاداش و جزا (برای مثال مدیریت سیستم حقوق و مزایا) می‌باشد.

همچنین مدیریت منابع انسانی به روابط صنعتی توجه دارد، که همان تعادل در اعمال سازمانی با قوانین ناشی از بحث‌های بین کارکنان و مدیران و قوانین دولتی می‌باشد.

آموزش مدیریت نیروی انسانی چه ضرورتی دارد و چرا به آن نیاز داریم ؟منابع انسانی به اعتقاد اکثر فعالین حوزه کسب و کار مهم‌ترین دارایی هر سازمان است.

در نتیجه مدیریت نیروی انسانی و یا مدیریت منابع انسانی را می‌توان در زمره‌ی پر اهمیت‌ترین موقعیت‌های شغلی در هر سازمان قرار داد اما متاسفانه در خیلی از سازمان‌های کوچک و متوسط به دلیل تعداد پایین نیروی انسانی سازمان و کمبود سرمایه آنچنان که باید و شاید به واحد منابع انسانی توجه نمی‌شود و وظیفه‌ی یک مدیر داخلی، پشتیبان و ... را به مدیریت منابع انسانی آن سازمان می‌سپارند.

مدیریت منابع انسانی در یک سازمان چه وظایفی بر عهده دارد؟

واحد منابع انسانی و مدیریت نیروی انسانی در هر سازمان وظایف متعدد و متنوعی بر عهده دارند که هرکدام از این وظایف را به طور مختصر شرح می‌دهیم:( لازم به ذکر است که در دوره آموزش مدیریت مدیریت منابع انسانی مکتب‌خونه به تمام این وظایف بطور کامل پرداخته شده است.)

1) شایسته‌گزینی و استعدادیابی:

هر سازمانی در زمان فعالیت خود به کارکنانی توانمند و با استعداد و با موقعیت‌های شغلی متفاوت نیاز دارد. فرآیند جذب و استخدام این استعدادها و افراد توانمند، بر عهده واحد منابع انسانی و مدیریت منابع انسانی هر سازمان است.

ممکن است که شما با دادن آگهی و کمک گرفتن از آشنایان بتوانید افرادی با استعداد را برای سازمان خود جذب کنید، اما فرآیند جذب و استخدام افراد مستعد و با تجربه همیشه نیز به این آسانی نیست و شما برای پر کردن موقعیت‌های شغلی حساس سازمان و پیدا کردن افراد باتجربه معمولا با مشکل مواجه خواهید شد.

2) شرح شغلی:

شاید یکی از پیچیده‌ترین مشکلاتی که سازمان‌ها با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، مشخص نبودن یا مبهم بودن شرح شغلی هر فرد، نبود روال برای انجام کارها و وجود فرآیندهای غیر بهینه و نادرست برای انجام کارهاست.

این مشکل، معمولا توسط واحد سیستم‌ها و روش‌ها و یا واحد فرآیندهای کسب و کار با استفاده از مدل استاندارد BPMN حل می‌شود.

این واحدها معمولا زیر نظر واحد منابع انسانی در سازمان کار می‌کنند و مدیر آن‌ها به طور مستقیم به مدیریت منابع انسانی سازمان گزارش می‌دهد.

3) سیستم حقوق و دستمزد:

مدیریت نیروی انسانی و واحد منابع انسانی در هر سازمان باید زمان زیادی را صرف مشخص کردن شاخص‌های کلیدی عملکرد (KPI) برای هر کدام از کارکنان سازمان بکند تا بتواند سیستم حقوق و دستمزد مناسب‌تری را در سازمان پیاده‌سازی کند.

خیلی از مشکلات ریز و درشتی که در سازمان‌ها پدید می‌آید، به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم به نداشتن سیستم حقوق و دستمزد مناسب کارکنان باز می‌گردد.

کارکنان یک سازمان خواسته و یا ناخواسته از میزان حقوق و پاداش هم صنفان‌ خود در شرکت‌های دیگر مطلع می‌شوند و هم گام با مسئولیت‌های بیشتری که قبول می‌کنند انتظاراتشان بیشتر می‌شود.

البته حقوق، دستمزد و پاداش یاد شده اصلا به معنای دادن پول بیشتر به یک فرد نیست. در نظر گرفتن مزایای غیر نقدی در کنار حقوق، اعطای سهام و تسهیلات منحصر به فرد برای خانواده‌ی کارکنان، هر کدام نمونه‌ای از تسهیلاتی هستند که شرکت‌ها می‌توانند برای کارکنانشان در نظر بگیرند.

یک سیستم حقوق و دستمزد مناسب باید به گونه‌ای طراحی شود که تمام کارکنان سازمان از میزان دریافتیشان راضی باشند و هیچ‌ یک از کارکنان سازمان برای چانه زدن در رابطه با افزایش حقوق اقدام نکنند.

4) آموزش ضمن خدمت:

با پیشرفت روز افزون تکنولوژی، کارکنان هر سازمان نیز باید اطلاعاتشان به روز شود. یکی دیگر از وظایف مدیریت نیروی انسانی هر سازمان، کمک به رشد و توسعه کارکنان سازمان در راستای اهداف سازمان است.

شاید خیلی‌ از مدیران ارشد سازمان‌ها به این فکر کنند که اگر اطلاعات یکی از کارکنان سازمان با گذر زمان دیگر به روز نبود، او را اخراج کرده و شخص دیگری را جایگزین آن فرد کند، اما این نگاه به چند دلیل یک نگرش اشتباه به حساب می‌آید.

اول از همه اینکه اخراج نیرو از سازمان، یکی از پر هزینه‌ترین رفتارها در سازمان است و تنها در صورتی که هیچ راه دیگری وجود نداشته باشد باید به سراغ این مرحله رفت.

هر فردی که در یک سازمان استخدام می‌شود، از فرآیند طولانی مصاحبه و شایسته‌گزینی گذشته است که خود این مرحله یکی از زمان‌برترین مراحل برای مدیریت منابع انسانی  هر سازمان است.

نکته‌ی دیگری که باید در نظر گرفته شود این است که آن فرد پس از استخدام در سازمان، توانایی‌هایی پیدا می‌کند و چیزهایی یاد می‌گیرد که با اخراج آن فرد و استخدام فردی جدید، دوباره باید برای آموزش نیروی جدید وقت گذاشته شود و همچنین با اخراج هر فردی از سازمان، آن فرد اطلاعاتی را نیز همراه با خودش از سازمان خارج می‌کند که ممکن است در اختیار رقبا قرار گیرد.

در نتیجه پیشنهاد می‌شود تا به جای تغییر نیرو، به آموزش کارکنان سازمان و توسعه فردی هر شخص، توجه بیشتری شود.

5) مصاحبه:

یکی دیگر از وظایف واحد منابع انسانی و مدیریت منابع انسانی در سازمان‌ها، مصاحبه با اشخاصی است که قصد استخدام در آن شرکت را دارند.

پیش از مصاحبه‌های فنی و تخصصی با هر فرد، لازم است تا منابع انسانی سازمان با متقاضیان مصاحبه کرده و افراد دارای صلاحیت را به بخش مربوطه ارجاع دهد.

شما در دوره‌ی مدیریت نیروی انسانی با چالش‌های واحد منابع انسانی در سازمان‌ها آشنا می‌شوید و آموزش خواهید دید که چگونه این چالش‌ها را با موفقیت پشت سر بگذارید.

همچنین مشاهده این دوره به مدیران ارشد سازمان‌ها پیشنهاد می‌شود. چرا که منابع انسانی ضعیف در سازمان‌ها زمینه‌ساز بسیاری از مشکلات دیگر است که با توجه بیشتر به مدیریت منابع انسانی، می‌توان از این مشکلات پیش‌گیری کرد.

دوره آموزش مدیریت نیروی انسانی یکی از دوره‌های اجباری برای رشته‌ی مدیریت کسب و کار و مهندسی صنایع در مقطع کارشناسی ارشد است.

همچنین مدیریت منابع انسانی در بعضی از دانشگاه‌های کشور به عنوان یک رشته‌ی مستقل نیز ارائه می‌شود.