علوم شناختی

آموزش علوم شناختی به صورت جامع و تخصصی

در سال‌های اخیر، اهمیت شناخت و درک فعالیت‌های ذهن انسان در ایران و جهان، بسیار پررنگ شده و متخصصان، خیلی بیشتر از گذشته به مباحث مرتبط به ذهن و علوم اعصاب می‌پردازند. پرداختن دانشمندان و متخصصان به این دسته از علوم باعث شد که اصطلاح جدیدی به نام علوم شناختی یا علوم شناخت ذهن مطرح شود. این دسته از علوم به بررسی ماهیت فعالیت‌های ذهنی مثل تفکر می‌پردازند و در پی این هستند که رازهای جدیدی در مورد این فعالیت‌های ذهنی کشف کنند. جذابیت این دسته از علوم باعث شده است که انواع دوره و کتاب آموزش علوم شناختی روانه بازار شود.  آموزش علوم شناختی، مزایا و محاسن بسیاری برای افراد مختلف به همراه دارد و آگاهی ارزنده‌ای در اختیار انسان قرار می‌دهد و همین مزایا باعث شده است که اشخاص به شرکت در دوره آموزش علوم شناختی علاقه‌مند شوند.

علوم شناختی چیست و چه علومی را در برمی‌گیرد؟

علوم شناختی (Cognitive Science)، یک حوزه میان‌رشته‌ای است که ۶ رشته شاخص را در برمی‌گیرد. این رشته‌های شاخص، «علوم اعصاب»، «روان‌شناسی»، «هوش مصنوعی»، «انسان‌شناسی»، «زبان‌شناسی» و «فلسفه ذهن» هستند. به بیان ساده، علوم شناختی به مطالعه علمی ذهن و مغز می‌پردازند و در پی درک این موضوع هستند که بفهمند چگونه مغز به ما اجازه می‌دهد که فکر، احساس و اقدام کنیم.

دکتر کارو لوکاس قوکاسیان، استاد دانشگاه تهران، اولین کسی بود که تلاش کرد رشته علوم شناختی را در ایران معرفی کند. او نظر بسیاری از افراد را به این رشته جلب کرد و توانست شاگردان بسیاری را با این حوزه میان‌رشته‌ای آشنا کند. با تلاش‌های دکتر کارو لوکاس، اولین مرکز علوم شناختی در ایران با عنوان «پژوهشکده سیستم‌های هوشمند» راه‌اندازی شد. نام این مجموعه در سال 1381 به پژوهشکده علوم شناختی تغییر یافت. عنوان «پژوهشکده علوم شناختی» در سال ۱۳۹۵ با تصویب شورای گسترش وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به موسسه آموزش عالی علوم شناختی تغییر یافت که به آن موسسه غیر انتفاعی علوم شناختی نیز گفته می‌شود.

در حال حاضر رشته‌های مختلفی در دانشگاه‌های کشور به آموزش علوم شناختی و گرایش‌های آن می‌پردازند. به عنوان مثال رشته علوم اعصاب شناختی در ایران، یکی از رشته‌های اصلی است که در دوره دکترا به موضوع علوم شناختی می‌پردازد. البته رشته‌های دانشگاهی دیگری مثل روانشناسی شناختی، مدلسازی شناختی، زبان‌شناسی شناختی و فلسفه ذهن نیز در کشورمان وجود دارد که هر کدام گرایشی از علوم شناختی محسوب می‌شود.

در حال حاضر امکان تحصیل در گرایش‌های علوم شناختی در مقطع کارشناسی ارشد نیز وجود دارد و علاقه‌مندان به تحصیل در کارشناسی ارشد علوم شناختی می‌توانند در رشته‌های روانشناسی شناختی، توان‌بخشی و ذهن، مغز و تربیت، طراحی خلاقیت و رسانه تحصیل کنند.

زیرشاخه‌ها و گرایش‌های آموزش علوم شناختی

آموزش علوم شناختی، گرایش‌ها و زیرشاخه‌های گوناگونی دارد و از بین گرایش‌های موجود، ۷ زیرشاخه، حرف اول را می‌زنند و مهم‌ترین گرایش‌های این حوزه علمی محسوب می‌شوند. در ادامه، این 7 زیرشاخه را به صورت مختصر و مفید بررسی خواهیم کرد:

1. مدل‌سازی شناختی: دانشی است که بر ساختن مدل‌هایی تمرکز دارد که بتوانند عملکردهای شناختی و رفتاری مغز انسان را توصیف کنند. در این گرایش، از مدل‌های ریاضی و محاسباتی برای تقلید از عملکرد مغز در انجام وظایف مختلف مانند ادراک، حافظه، تفکر و حل مسئله استفاده می‌شود.

2. روان‌شناسی شناختی: این گرایش به بررسی فرایندهای ذهنی مثل ادراک، حافظه، تفکر، زبان و حل مسئله می‌پردازد.

3. فلسفه ذهن: این زیرشاخه علوم شناختی به بررسی ماهیت ذهن و آگاهی می‌پردازد و به سوالاتی در مورد چیستی و کارکرد ذهن و رابطه ذهن و مغز پاسخ می‌دهد.

4. هوش مصنوعی: این زیرشاخه که در سال‌های اخیر شهرت فراوانی پیدا کرده است، به ساختن ماشین‌هایی می‌پردازد که می‌توانند مثل انسان، فکر و عمل کنند.

5. فناوری های شناختی: این فناوری‌ها از علوم شناختی برای تقویت یا تغییر توانایی‌های ذهنی انسان استفاده می‌کنند. این فناوری‌ها، قدرت بهبود عملکرد انسان در زمینه‌های گوناگون مثل یادگیری، حافظه، تصمیم‌گیری و خلاقیت را دارند.

6. علوم اعصاب شناختی: این گرایش به بررسی مغز و فعالیت‌های آن می‌پردازد. رشته علوم اعصاب شناختی بر این اصل استوار است که فعالیت‌های ذهنی، از فعالیت‌های مغزی سرچشمه می‌گیرد و به همین خاطر لازمه توضیح فرایندهای شناختی، گردآوری اطلاعات درباره مغز است.

7. زبان‌شناسی شناختی: این زیرشاخه علوم شناختی به بررسی ساختار و پردازش زبان در ذهن انسان می‌پردازد.

مزایای آموزش علوم شناختی برای افراد و متخصصان حوزه‌های مختلف

آموزش علوم شناختی برای افراد و متخصصان حوزه‌های مختلف، مزایای گوناگونی به همراه دارد که در ادامه به صورت اجمالی به بررسی این مزایا می‌پردازیم:

• درک بهتر خویشتن، افزایش قدرت تصمیم‌گیری و بهبود روابط: آموزش علوم شناختی ما با نحوه عملکرد ذهن و مغز آشنا می‌کند و باعث می‌شود که خودمان را بهتر بشناسیم، تصمیم‌های بهتری در زندگی خود بگیریم و روابط نیکوتری با انسان‌های پیرامون خود برقرار کنیم.
• بهبود مهارت حل مسئله: یکی از مهارت‌هایی که انسان امروزی به آن نیاز دارد، مهارت حل مسئله است. اگر از چنین مهارتی برخوردار باشیم، می‌توانیم زندگی بهتر، راحت‌تر و هدفمندتری برای خودمان رقم بزنیم و مسائل روزمره خود را با دردسر کمتری رفع کنیم. یکی از مزایای آموزش علوم شناختی، بهبود مهارت حل مسئله از راه درک ساختار و فرایندهای ذهنی است.
• افزایش خلاقیت و توانایی‌های ذهنی: آموزش علوم شناختی باعث می‌شود که بتوانیم خلاقانه فکر کنیم و به مسائل از زوایای گوناگون و متفاوت بنگریم. وقتی بتوانیم مسائل را از زوایای گوناگون بررسی کنیم، می‌توانیم راهکارهای متفاوت و متنوعی هم برای آن‌ها بیابیم.
• رشد و توسعه بازاریابی کسب و کارها: وقتی متخصصان بازاریابی با فرایندهای ذهنی افراد آشنا باشند، می‌توانند برنامه‌های بازاریابی و تبلیغات خود را به‌گونه‌ای طراحی کنند که تأثیر بهتری روی مخاطبان‌شان بگذارند. تأثیر بهتر و بیشتر روی مخاطبان، میزان فروش محصولات و خدمات یک کسب و کار را افزایش می‌دهد و از این راه، میزان درآمد کسب و کارها افزایش می‌یابد.
• افزایش مهارت تفکر انتقادی: مهارت تفکر انتقادی یا تفکر نقاد، یکی از مهارت‌های مهمی است که همه انسان‌ها مدرن، به آن نیاز مبرم دارند. با آموزش علوم شناختی، یاد می‌گیریم که اطلاعات مختلف را خیلی دقیق، تجزیه و تحلیل کنیم و استدلالی منطقی از مسائل و موضوعات گوناگون داشته باشیم. در نتیجه با آموزش علوم شناختی، مهارت تفکر نقاد در ذهن ما پرورش پیدا می‌کند.
• درمان بهتر اختلالات روانی و بیماری‌های مغزی و عصبی انسان‌ها: آشنایی پزشکان و روان‌شناسان با علوم شناختی باعث می‌شود که بتوانند بیماری‌های عصبی و مغزی و اختلالات روانی انسان‌ها را خیلی بهتر درک کنند، منشأ آن‌ها را با آگاهی بیشتری تشخیص دهند و راهکارهای بهتر و موثرتری برای درمان بیماران خود بیابند.

انواع روش‌های آموزش علوم شناختی

روش‌های مختلفی برای آموزش علوم شناختی وجود دارد. در ادامه چند مورد از این روش‌ها را بیان خواهیم کرد:

·        مطالعه کتاب‌هایی که در زمینه علوم شناختی منتشر می‌شود: در حال حاضر کتاب‌های مختلفی در زمینه علوم شناختی روانه بازار می‌شود که با مطالعه آن‌ها می‌توانیم با زیرشاخه‌های مختلف این علوم آشنا شویم و تکنیک‌ها و راهکارهای مختلفی که در این زمینه وجود دارد را فرابگیریم. در این روش، قاعدتاً استاد و راهنما در کنار خود نداریم و باید پاسخ پرسش‌های خود را از راه تحقیق و مطالعه بیشتر دریافت کنیم.

·        تماشای ویدیوهای رایگان در یوتیوب و دوره‌های آموزشی رایگان: یکی دیگر از روش‌های کارآمد برای آموزش علوم شناختی، تماشای ویدیوهای متعددی است که به صورت کاملاً رایگان در یوتیوب منتشر شده است. همچنین برخی سایت‌ها و پلتفرم‌های آموزشی، یک سری دوره‌های آموزشی رایگان در زمینه علوم شناختی دارند که با تماشای این ویدیوها نیز می‌توان به این علوم آشنا شد.

·        شرکت در دوره‌های حضوری و تحصیل در دانشگاه: در حال حاضر موسسات آموزشی گوناگون، دوره‌های حضوری متنوعی برای آموزش مفاهیم و مبانی علوم شناختی راه‌اندازی کرده‌اند. همچنین از طریق تحصیل در رشته‌های دانشگاهی مرتبط با علوم شناختی هم می‌توانیم این علوم را به صورت آکادمیک فرابگیریم. محدودیت‌های زمانی و مکانی، عیب اصلی این شیوه آموزش است؛ چون اگر بخواهیم در دانشگاه تحصیل کنیم یا در دوره حضوری یک موسسه شرکت نماییم، ناگزیریم وقت بگذاریم و در یک مکان مشخص حضور پیدا کنیم. متأسفانه بسیاری از افراد به دلیل مشغله‌های گوناگون خود نمی‌توانند در چنین دوره‌هایی شرکت کنند. 

·        شرکت در دوره‌های آنلاین آموزش علوم شناختی: روشی دیگر برای یادگیری و آموزش علوم شناختی، شرکت در دوره‌های آموزشی آنلاین و غیرحضوری است. این دوره‌ها، محدودیت زمانی و مکانی ندارند و افراد از سراسر جهان و در زمان دلخواه خود می‌توانند ویدیوهای دوره را ببینند و آموزه‌های لازم را فرابگیرند. همچنین در صورتی که در یک موسسه حرفه‌ای آموزش ببینید، پس از پایان دوره، مدرک معتبری به شما اعطا می‌شود.

آموزش علوم شناختی با مکتب‌خونه

رشته علوم شناختی، یکی از مهم‌ترین حوزه‌های علمی دنیای مدرن محسوب می‌شود و به دلیل کاربرد گسترده آن در عرصه‌های گوناگون مرتبط با انسان، افراد مختلف می‌توانند مفاهیم و مبانی علوم شناختی را فرابگیرند و از این مفاهیم، در حوزه‌های تخصصی خود استفاده کنند.

از بین روش‌های متعددی که برای آموزش علوم شناختی وجود دارد، آموزش آنلاین، بهترین روش محسوب می‌شود؛ زیرا محدودیت زمانی و مکانی ندارد و افراد در زمان و مکان دلخواه خود می‌توانند ویدیوهای دوره را تماشا کنند و آموزش ببینند. تنها چیزی که باید برای آموزش آنلاین علوم شناختی مد نظر قرار دهید، انتخاب یک مرکز آموزشی معتبر و حرفه‌ای است؛ زیرا مراکز آموزشی معتبر، از بهترین اساتید علوم شناختی کمک می‌گیرند، بهترین آموزش‌ها را در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌دهند و در پایان دوره مدرک معتبری به دانشجویان خود اعطا می‌کنند.

پلتفرم آموزشی مکتب‌خونه، یکی از مراکز معتبری است که دوره‌های آنلاین مختلفی در زمینه آموزش علوم شناختی ارائه می‌دهد. این مجموعه تلاش کرده است که برای برگزاری دوره‌های خود از اساتید حرفه‌ای و برتر علوم شناختی کمک بگیرد. همچنین در صورت شرکت در دوره‌های مکتب‌خونه می‌توانید در آزمون‌های پایان دوره حضور پیدا کنید و پس از کسب نمره قبولی، مدرک معتبری از این مرکز دریافت نمایید. 

با توجه به مزایا و محاسنی که برای دوره‌های آموزشی مکتب‌خونه بیان کردیم، در صورت تمایل به یادگیری حرفه‌ای و اصولی علوم شناختی، پیشنهاد می‌شود که در دوره‌های آموزش علوم شناختی مکتب‌خونه شرکت کنید.