ازدواج هوشمندانه یا آگاهانه، ازدواجی است که موجب رشد روانی و معنوی می‌شود و با هوشیار شدن ذهن ناهوشیار به وجود می‌آید. در امنیت بودن، شفایافتن و کامل‌شدن زمانی است که شما به هوشیاری می‌رسید.

در ازدواج‌ هوشمندانه، در برخوردهای متقابل از روی فکر و تأمل عمل می‌کنید؛ اما در ازدواج ناهوشیارانه بدون فکر، واکنش نشان می‌دهید! اجازه می‌دهید واکنش‌های اولیه، رفتار شما را تحت تسلط درآورد. در ازدواج هوشیارانه خود را آموزش می‌دهید تا رفتار سازنده بیشتری داشته باشید. یاد می‌گیرید به نیازها و خواسته‌های همسرتان به‌اندازه نیازهای خود احترام بگذارید. در یک ازدواج ناآگاهانه تصور شما این است که همسرتان باید همه نیازهایتان را درک و برآورده سازد؛ اما در ازدواج آگاهانه ایده و مرام عشق به خود را رها کرده و انرژی بیشتری را صرف نیازهای همسرتان می‌کنید.

در ازدواج آگاهانه این حقیقت صمیمانه را می‌پذیرید که شما هم مثل همه انسان‌ها، ویژگی‌های منفی دارید. زمانی که مسئولیت بخش تاریک طبیعت خود را پذیرفتید، دیگر در صدد برنمی‌آیید ویژگی‌های منفی خود را روی همسرتان فرافکن کنید و این محیط خالی از دشمنی ایجاد می‌کند.

در ازدواج ناآگاهانه، بر این باورید که راه یک ازدواج خوب، انتخاب همسر درست و مناسب است؛ اما در ازدواج هوشیارانه قبول می‌کنید که باید همسر درستی باشید.