ترکیب‌بندی چیست و چه کاربردی دارد؟

ترکیب بندی در عکاسی

ترکیب بندی یکی از مهم‌ترین کارهایی است که عکاسان باید هنگام عکاسی آن را رعایت کنند. در ادامه با آموزش ترکیب بندی در عکاسی بیشتر آشنا خواهید شد. با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید.

ترکیب بندی در عکاسی چیست؟

تعریف ساده ترکیب بندی در عکاسی را می‌توان اینگونه بیان کرد که ترکیب بندی در عکاسی، قرار دادن مناسب عناصر در کادر تصویر است؛ به معنای آن که تمامی عناصر، نگاه مخاطب را به سوژه اصلی جلب کند. برای ترکیب بندی بهتر در عکاسی، باید عناصر را جا به جا کرد تا نتیجه دلخواه را به دست آورد.

جهت درک بهتر موضوع ترکیب بندی در عکاسی یک مثال می‌زنیم؛ برای ترکیب بندی در عکاسی پرتره می‌توانید محل عکاسی و چیدمان عناصر موجود در عکس و مدل خود را به صورت متفاوت در کنار یکدیگر قرار دهید تا به نتیجه دلخواه خود برسید. اما این روش در ترکیب بندی عکاسی خیابانی اتفاق نخواهد افتاد زیرا همه اتفاقات غیر قابل پیش بینی است.

در عکاسی خیابانی به دلیل اینکه همه عناصر متحرک هستند باید منتظر باشیم تا سوژه مورد نظرمان در جای مناسب قرار بگیرد تا از آن عکس بگیریم. می‌توانید با تغییر فاصله کنونی، زاویه دید و محل قرار گیری بهترین نتیجه را بگیرید. 

نکاتی مختصر در مورد ترکیب‌بندی و تاثیرات آن در عکس

همانطور که در بالا به آن اشاره کردیم، با استفاده از ترکیب بندی در عکاسی چشم بیننده را به سمت سوژه مورد نظر هدایت کنید. ترکیب بندی در عکاسی، خود می‌تواند شاهکار هنری را خلق کند. اما اگر شما ترکیب بندی خوبی نداشته باشید باعث می‌شود که عکستان بد شود. اگر ترکیب بندی در عکاسی خوب نباشد نمی‌توان آن را با ادیت یا تغییر نور اصلاح کرد. در بعضی از عکس‌ها می‌توان تا حدی با کراپ کردن، ایرادات عکس را برطرف کرد اما بهتر است قبل از عکاسی به انتخاب کادر و عناصر به کار رفته دقت کنید. 

 ترکیب بندی در عکاسی به فاصله دیافراگم و زاویه دید دوربین نسبت به سوژه بستگی دارد. برای مثال با انتخاب دیافراگم باز و تار کردن پس‌زمینه و پیش‌ زمینه توجه بیننده را نسبت به سوژه جلب خواهید کرد و هر آنچه در قاب بندی در عکاسی موجود است به چشم مخاطب مهم نیست. اما بستن دیافراگم اشیای بیش‌تری را در تصویر نشان می‌دهد که در محدوده فوکوس قرار دارد. این ترکیب بندی در عکاسی ممکن است بتواند در تعادل عناصر در عکس کمک بیشتری کند.

حال ممکن است سوال پیش بیایید که چگونه هرچه تعداد بیش‌تری اشیا در فوکوس باشد توجه بیشتری را جلب می‌کند. البته باید بدانید که همیشه این کار در ترکیب بندی عکاسی خوب اتفاق نمی‌افتد. یک عکاس باتجربه تمامی راه‌های ممکن را امتحان می‌کند تا به نتیجه دلخواه خود برسد. اگر عناصر تصویر در پیش زمینه یا پس زمینه تصویر نباشند به این دلیل نیست که نقشی در قاب بندی در عکاسی ندارند. اشکال ساده، رنگ‌ها، سایه‌ها و هایلایت‌ها همگی به یک ترکیب بندی در عکاسی خوب کمک می‌کند.

یادگیری ترکیب‌بندی

ترکیب عناصر یک عکس اتفاق بسیار طبیعی است. با کمی تمرین می‌توانید عکس‌های خوبی را بگیرید و دیگر نیازی نیست که محل قرار گیری سوژه را تغییر دهید. ضمیر ناخودآگاه شما ترکیب بندی در عکاسی را خودکار انجام می‌دهد. انگشت شما تنظیمات را در دوربین انجام می‌دهد. چشم شما نیز کادر مناسب را به شما نشان می‌دهد. پس از گذشت مدتی شما ترکیب بندی در عکاسی ضعیف را به راحتی متوجه می‌شوید.

هرچه تجربه شما بیشتر باشد انتخاب شما نیز در قاب بندی عکاسی بیشتر می‌شود. برای تبدیل شدن به یک عکاس خوب نباید عجله کنید. همچنین نباید به ضمیر ناخودآگاهتان بدون آگاهی اعتماد کنید. این به این معنا نیست که به ضمیر ناخودآگاه خود اعتماد نکنید؛ برای یادگیری ترکیب بندی در عکاسی بهتر است بدانید که در پس هر انتخاب یک فکری وجود دارد. باید عکس بگیرید و تجربه کنید. سپس عکس‌های خود را تحلیل کنید ببینید که کدام ایده و نتیجه بهتری دارد و باز هم عکاسی کنید تا باتجربه‌تر شوید و ترکیب بندی در عکاسی بهتری را انجام دهید.

در ادامه با ترکیب بندی در عکاسی بیش‌تر آشنا خواهیم شد. با ما تا پایان همراه باشید.

هدف از ترکیب بندی چیست؟

تمامی عکاسان ترکیب بندی را در عکاسی با هدفی اجرا می‌کنند که چند مورد اصلی آن را در مطالب زیر خواهیم خواند:

• انتقال مفهوم مورد نظر عکاس به بیننده
• ساده سازی فضای عکس برای درک بهتر بیننده
• روایت داستان عکس
• ایجاد نظم و ارتباط بین عناصر عکس
• چیدمان منظم عناصر برای ایجاد جذابیت بیشتر

اهمیت ترکیب بندی در عکاسی

قاب بندی در عکاسی نقش بسیار مهمی در آن دارد. 

تفکر و ایده‌های عکاس، نقش مهمی در انتخاب سوژه و ترکیب بندی در عکاسی دارد. 

ترکیب بندی در عکاسی، نگاه عکاس است که سوژه و عناصر عکس را با افکار و تخیلات خود در کنار یکدیگر چیده است.

اصلی‌ترین هدف ترکیب بندی در عکاسی، بالا بردن درک بهتر از مفهوم عکس است. ترکیب بندی در عکاسی به قدری مهم است که می‌تواند راوی داستان یک عکس باشد. بسیار مهم و در هر ژانری بسیار تاثیرگذار است. قوانین ترکیب بندی در هر ژانر یکسان است اما در بعضی از ژانرها همه قوانین کاربرد ندارد.

تجسم، اصلی‌ترین هدف در ترکیب بندی در عکاسی است. اولین گام برای خلق یک عکس خوب تجسم آن است. تجسم خلاق، اصلی‌ترین شاخصه در ترکیب بندی عکاسی است. باید قبل از عکاسی، عناصر موجود در قاب بندی در عکاسی را با تصویر سازی ذهنی کنکاش کنید. تجسم باعث می‌شود افکار و منظورتان را به ببینده منتقل کنید.

در عکاسی خیابانی، سوژه در حال حرکت است و شما باید به سرعت تصمیم بگیرید. بنابراین در این عکاسی‌ها معمولا تجسم ذهنی اتفاق می‌افتد. اما بعضی مواقع بهتر است تجسم ذهنی کنید تا ترکیب بندی بهتری را در عکاسی شاهد باشید.  

انواع ترکیب بندی در عکاسی

در ادامه انواع ترکیب بندی در عکاسی را برای شما بازگو می‌کنیم:

کادر یک سوم در ترکیب بندی در عکاسی

کادر یک سوم اصولی بسیار ساده بوده که یکی از قوانین ترکیب بندی در عکاسی نیز هست. برای یک ترکیب بندی عالی باید تصور کنید که کادر شما چه از نظر افقی و عمودی به سه قسمت تقسیم شده است. بنابراین باید در قاب بندی در عکاسی نقاطی که خطوط باهم برخورد می‌کنند را اجزای اصلی عکستان قرار دهید. این اصل بسیار مهم است؛ به گونه‌ای که تمامی سازندگان دوربین عکاسی قابلیت نمایش گرید و خط‌هایی به همین ترتیب را در پخش همزمان دوربینشان قرار داده‌اند. 

ترکیب بندی متقارن در عکاسی

در مطلب بالا گفته شد که اجزای اصلی عکس بهتر است در وسط عکس قرار نگیرد اما در اینجا آن را تکذیب می‌کنیم. بعضی از مواقع باید سوژه اصلی را در وسط تصویر قرار داد تا تقارن به وجود بیاید. تقارن در صورتی که به خوبی دیده و ثبت شود ترکیب بندی در عکاسی فوق العاده‌ای را برای شما خلق خواهد کرد. در اکثر موارد، تقارن در بناهای معماری بسیار زیاد است. بیشترین استفاده از قاب بندی در عکاسی معماری است.

ترکیب بندی متقارن باید دارای مفهوم قدرت، ثبات و وقار شکوه باشد. ساده‌ترین و در عین حال به دلیل زیبایی این ترکیب بندی در عکاسی متداول‌ترین نوع کمپوزیسیون است.

جذابیت پیش زمینه و عمق

قرار دادن پس زمینه مناسب می‌تواند در قاب بندی در عکاسی شما تاثیر زیادی بگذارد. برای خلق یک عکس سه بعدی بهترین روش حس سه بعدی و عمق در تصویر است. تصاویر و عکس‌ها دو بعدی هستند. می‌توان با اضافه کردن پس زمینه و سوژه اصلی، حس سه بعدی و عمق را در عکس ایجاد کرد و به بیننده حس واقعی‌تری داد.

ترکیب بندی کادره و فریم دار

یکی از روش‌های تاثیرگذاری در تصویر، نمایش عمق و سه بعدی کردن تصاویر است. برای ساخت این نوع از کادر بندی در عکاسی باید پنجره‌ها، طاق‌ها، ستون‌ها، درهای زیبا و باز، درها و ستون‌های ایوان‌ها، شاخه‌های آویزان و بسیاری موارد دیگر در قاب بندی عکاسی شما موجود باشد تا عکاسی کادره و فریم دار باشد. در این نوع از ترکیب بندی در عکاسی نباید کادر بیشتر در تصویر باشد. 

ترکیب بندی با استفاده از خطوط

یکی از انواع ترکیب بندی در عکاسی استفاده از خطوط است. خط‌ها نقش بسیار مهمی در آفرینش زیبایی و هدایت چشم مخاطب دارند و به راحتی چشم مخاطب را به سمت سوژه هدایت می‌کنند. همچنین در ترکیب بندی در عکاسی نقش مهمی دارند برای مثال راه‌ها و جاده‌ها، دیوارها و طرح‌ها در ترکیب بندی عکاسی بسیار مهم هستند. 

خطوط قطری و مثلث‌ها

بسیاری از مردم بر این باورند که مثلث‌ها و خطوط مورب باعث جنب و جوش در عکس و ترکیب بندی در عکاسی می‌شوند. خطوط مورب برعکس خطوط عمودی و افقی عمل می‌کنند. خطوط مورب اشکالی را مثل مثلث، تصویری پویا و در حال حرکت نشان می‌دهند. برای درک بهتر از این موضوع مثال می‌زنیم؛ فردی صاف ایستاده که نشان دهنده ایستادگی است و ثبات را در ترکیب بندی عکاسی این عکس می‌توان دید اما اگر فرد در زمین شیب دار بایستد حس ناپایداری را مخاطب حس می‌کند. خطوط مورب یا مثلث‌ها حس جنب و جوش را به مخاطب القا می‌کنند. 

الگوها و پترن‌ها در ترکیب بندی عکاسی

الگوها و پترن‌ها یکی دیگر از انواع ترکیب بندی در عکاسی هستند. الگوها و پترن‌ها همان اشکال منظم تکرار شونده از لحاظ بصری هستند و می‌توانند در ترکیب بندی در عکاسی حس یکپارچگی را ایجاد کنند. الگوهای مختلفی در اطراف شما وجود دارد که ساخته دست بشر هستند مانند کاشی‌ها، کفپوش‌ها و تزئین دیوارها و...

الگوهای دیگری نیز به صورت طبیعی وجود دارند همانند گل‌ها، بافت تنه درختان، کوه‌ها، دریاها و موارد دیگر. استفاده از الگوها و پترن‌ها در ترکیب بندی در عکاسی عکس شما بسیار زیبا می‌کند.

همه موارد بالا را می‌توانید در کتاب ترکیب بندی در عکاسی پیدا کنید.

قوانین ترکیب بندی 

ترکیب بندی در عکاسی قوانینی دارد. در مطالب زیر 5 قانون طلایی آن را با هم می‌خوانیم:

1- قانون یک سوم در عکاسی

ممکن است شما نام این قانون را شنیده باشید. یک فرمول واقعی بر اساس اصول ریاضی هارمونی و تناسبات است. هنرمندان از این فرمول قرن‌هاست که استفاده می‌کنند. می‌توانید عکس خود را با خطوط فرضی تجسم کنید. تصویر شما به سه قسمت در هر دو جهت افقی و عمودی تقسیم شده است. برای ترکیب بندی خوب در عکاسی، باید عناصر اصلی را روی نقاط این خطوط قرار دهید.

2- قانون اعداد فرد

شاید برایتان عجیب به نظر بیایید اما ذهن ما به دنبال تقارن و برابری است. قانون اعداد فرد به این معناست که اگر تعداد فرد یا اشیا موجود در عکس فرد باشد عکس بهتری را شاهد خواهیم بود. به خاطر همین موضوع، تعداد سه یا یک در عکس بهتر از دو عدد است.

3- قانون خطوط

خطوط عمودی و افقی را در ترکیب بندی عکاسی صاف نگه دارید. این قانون در عکاسی از منظره و فضای شهری امر بسیار مهمی است. خطوط راهنمایی نیز توجه بیننده را به خود جلب می‌کنند. 

4- قانون استفاده از رنگ و بافت

رنگ بندی و استفاده از بافت یکی از مهم‌ترین روش‌های ترکیب بندی خوب در عکاسی است. رنگ‌ها در عکاسی با مخاطب حرف می‌زنند. بنابراین انتخاب مناسب رنگ‌ها بسیار مهم است.

5- قانون فضای منفی

به مناطق خالی یک عکس، فضای منفی گفته می‌شود. این قسمت‌ها ممکن است آسمان یا آب هم باشد. در صورت کنترل این فضا ممکن است عکس بسیار زیبایی را خلق کنید. فضای باز احساس باز بودن در یک عکس را می‌دهد. نبود فضای منفی در قاب بندی عکاسی ممکن است احساس شلوغی را به مخاطب القا کند. عکسی که فضای زیادی از یک عکس را اشغال می‌کند تنش بیشتری دارد. استفاده از فضای منفی بستگی به ترکیب بندی در عکاسی شما دارد و نمی‌توان گفت خوب یا بد است. 

تکنیک‌های ترکیب بندی

تکنیک‌های ترکیب بندی مانند موارد بالاست. هر کدام از موارد بالا را به صورت جداگانه یا با هم در ترکیب بندی در عکاسی استفاده کنید تا نتیجه دلخواه را بگیرید. در ادامه آن‌ها را شرح خواهیم داد:

1- قانون یک و سوم

این قانون را در مطالب بالا برای شما شرح دادیم. برای نتیجه بهتر از ترکیب بندی در عکاسی باید از این قانون پیروی کنید.

2- ترکیب‌ بندی مرکزی و تقارن

معمولا عکاسی در مرکز جذابیت زیادی ندارد اما در بعضی از موارد، استفاده از تکنیک ترکیب بندی تقارن بسیار عکس را جذاب می‌کند. برای جذابیت برخی از قاب‌ها بهتر است از این تکنیک استفاده کنید.

3- قانون پیش ‌زمینه جذاب و ساخت عمق

وقتی یک منظره را ترکیب بندی می‌کنید، باید به عمق آن نیز دقت کنید. برای عمق دهی به عکس‌ها باید از لنزهای متفاوتی استفاده کنید. هر صحنه را می‌توان از لحاظ عمق بصری به صورت نسبی به سه دسته تقسیم کرد. این سه دسته عبارتند از:

- پس زمینه: آن بخشی از صحنه که به شما نزدیک‌تر است. اگر دست دراز کنید می‌توانید آن را لمس کنید.

- وسط صحنه: میان صحنه و دورتر از دسترس شماست و بعد از پس زمینه شروع می‌شود. 

- پس زمینه: دور و دورتر از وسط صحنه و عمق صحنه شماست؛ برای مثال خورشیدی که هنگام غروب در پشت کوه است.

تمامی تکنیک‌های ترکیب بندی در عکاسی را در کتاب ترکیب بندی در عکاسی می‌توانید پیدا کنید.

4- قاب در قاب یا قاب مضاعف

تکنیک قاب در قاب یا قاب مضاعف در نشان دادن هنر شما در عکاسی هنری بسیار تاثیر گذار است. اگر قابی دیدید، می‌توانید آن را در ترکیب بندی عکاسی خود جای دهید. در معماری کشور ما این قاب‌ها بسیار زیاد است. فرصت را از دست ندهید و از این مناظر و قاب‌ها برای عکاسی و ترکیب بندی در عکاسی خود استفاده کنید.

5- خطوط راهنما

وقتی دو نقطه را بهم وصل کنید، خط خلق می‌شود. زمانی که یک تصویر را برای اولین بار می‌بینید چشم شما به دنبال هر عنصری است که روی تصویر قرار دارد و از نقطه‌ای به نقطه دیگر در حال گشتن است. در این مورد هر کدام از نقاط می‌توانند مخاطب را راهنمایی کنند تا سریع‌تر به سوژه اصلی برسد.

خطوط دو نوع هستند؛ خطوط واقعی و خطوط غیر واقعی. استفاده از هر دو مورد بسیار آسان است. خطوط واقعی، خطوطی هستند که شما آن‌ها را در لبه یا حاشیه اجسام و اشکال یا حتی سایه‌ها می‌بینید. خطوط غیر واقعی خطوطی است مانند خطوط درخت که همیشه دیده نمی‌شوند.

6- ترکیب ‌بندی قطری و مثلث‌ها

خط‌ها یک خصیصه بارز به نام جهت‌ دارند. ترکیب بندی قطری و مثلثی بسیار مهم هستند. برای اطلاعات بیشتر از تکنیک‌های ترکیب بندی در عکاسی می‌توانید کتاب ترکیب بندی در عکاسی را مطالعه کنید. در ادامه چند مورد از کتاب ترکیب بندی در عکاسی را نام خواهیم برد.

ترکیب بندی در عکاسی پرتره

ترکیب بندی در عکاسی پرتره را در مطالب زیر به شش مورد تقسیم کردیم که می‌توانید آن را بخوانید:

1- کادر را با سوژه خود پرکنید

سوژه عکس پرتره انسان است. بنابراین از زوم کردن روی سوژه نترسید. عکس از سوژه را زمانی که روی یک چهار پایه نشسته یا به درخت تکیه کردهاست می‌توانید بگیرید.

2- چشم‌ها را در یک سوم بالای کادر قرار دهید

این مورد طبیعی‌ترین روش در ترکیب بندی عکاسی است. سعی کنید از این قانون در ترکیب بندی عکاسی پرتره استفاده کنید.

3- از کادر بندی برای جلب توجه به سوژه استفاده کنید

بهتر است به جای حذف محیط پیرامون سوژه، کادر بندی کنید. درها، منحنی‌های سقف، پنجره‌ها و... کادرهای خلاقانه‌ای هستند.

4- بافت ایجاد کنید

اگر نمی‌توانید یک پس زمینه مزاحم را حذف کنید، سعی کنید از آن بهره‌مند شوید. با دور کردن سوژه از پس زمینه و عکاسی در حالت اول دیافراگم، می‌توانید عمق میدان کوتاهی ایجاد کنید و پس زمینه را مات کنید تا یک بافت هنرمندانه ایجاد شود. 

5- از خطوط استفاده کنید

دیوار آجری یک پس زمینه زیبا برای ترکیب بندی در عکاسی پرتره است اما دقت کنید که توجه باید به سوژه شما باشد.

6- زاوایای عکاسی خود را تغییر دهید

بعضی اوقات حذف المان‌های مزاحم می‌تواند در ترکیب بندی عکاسی تاثیر خوبی بگذارد بنابراین زاوایای عکاسی خود را تغییر دهید تا به یک ترکیب بندی خوب در عکاسی برسید.

معرفی چند کتاب ترکیب بندی در عکاسی

در ادامه چند کتاب ترکیب بندی در عکاسی را نام می‌بریم تا راحت‌تر بتوانید آن‌ها را پیدا کنید.

یکی از معروف‌ترین کتاب برای ترکیب بندی در عکاسی، کتاب ترکیب بندی در عکاسی هارالد مانته است. این کتاب به چند زبان ترجمه شده است.

کتاب بعدی تركيب بندي در عكاسي اثر ديويد پركل است. کتاب‌های بسیاری هستند که برای آموزش ترکیب بندی در عکاسی در بازار وجود دارند و ما تنها نام دو مورد از آن‌ها را بازگو کردیم.

امیدواریم شما عکاسان محترم با دید خوبی که دارید، ترکیب بندی مناسب و صحیحی در عکس ایجاد کنید و مطالب ما نیز مورد استفاده شما قرار گرفته باشد.